مقایسه فرایند توسعه در ایران و ژاپن درچارچوب نظریه آدریان لفت ویچ از سال 1850 تا 1900 میلادی
محورهای موضوعی : عمومى
احسان ایل شاهی
1
(دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران )
سیدعطاءلله سینائی
2
(استادیار، هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران )
سیدخدایار مرتضوی اصل
3
(استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران )
کلید واژه: دولت های توسعه گرا, نخبگان توسعه خواه, استقلال نسبی دولت, دیوان سالاری, بستر بین المللی ,
چکیده مقاله :
توسعه، امری زمینه محور، تاریخمند و مبتنی بر زیست جهان و ویژگی های روان شناختی، اجتماعی و سیاسی ملت ها است. در چنین بافتاری است که نتیجه پیوند و همگرایی و یا عدم تعامل و واگرایی عناصر مختلف بروز پیدا می کند. پژوهش پیش رو به روش نهادگرایی تطبیقی با بهره گیری از نظریه دولت توسعه گرای آدریان لفت ویچ به بررسی و مقایسه موضوع توسعه اقتصادی با تمرکز بر سه گانه سیاست دولت توسعه در کشورهای ایران و ژاپن در دوره زمانی 1900-1850 میلادی پرداخته است. تکنیک مورد استفاده در این پژوهش؛ فیش برداری و استفاده از اسناد و آمارهای موجود بوده است. پرسش اصلی پژوهش این است که سطح خودگرانی نهادهای دولتی، ویژگی های نظام دیوانی و وضعیت تاریخی ایران، ژاپن در ارتباط با نظام بین المللی، چگونه بر تجربه توسعه، در دوره تاریخی مورد نظر، در این کشورها تاثیر گذاشته است؟ نتایج به دست آمده حاکی از آن است که ژاپن به دلیل ایجاد یک دولت مستقل و ایجاد شبکه ای از نخبگان توسعه گرا بر مبنای یک بروکراسی قوی و منسجم توانست با هموارسازی بستر بین المللی مناسب، به کامیابی دست یابد و با به دست آوردن رتبه هفده شاخص ترکیبی توسعه در سال 2021 در زمره کشورهای توسعه یافته قرار بگیرد، اما ایران به دلیل عدم ایجاد بروکراسی مناسب و تاسیس دولت خودگران نتوانست به این امر خطیر دست یابد و با کسب رتبه یکصدونه در زمره کشورهای توسعه یافته در وضعیت هشدار قرارگرفت. از این حیث، موضوع توسعه برای ایران در قالب یک مفهوم حسرت و رازوارگی باقی ماند.
Development is context-oriented, historical, and based on the life of the world and the psychological, social, and political characteristics of nations. The result of connection, convergence, non-interaction and divergence of different elements appears in such a context. Forward-looking research using the method of comparative institutionalism using Adrian Leftwich's developmental state theory to examine and compare the issue of economic development with a focus on the politics-state-development triad in Iran and Japan in the period of 1850-1900. The technique used in this research has been collecting and using available documents and statistics. The main question of the research is the level of autonomy of government institutions, the characteristics of the civil system, and the historical situation of Iran and Japan concerning the international system, how has it affected the experience of development in the historical period in question in these countries? The obtained results indicate that due to the creation of an independent government and the creation of a network of developmental elites based on a strong and coherent bureaucracy, Japan was able to achieve success by smoothing the appropriate international platform and on the way be development. However, due to the lack of proper bureaucracy and the establishment of an autonomous government, Iran could not achieve this important task, and therefore the issue of development for Iran remained a concept of regret and mystery
1- آدمیت، فریدون (1392). اندیشه ترقی و حکومت قانون. جلد اول، چاپ چهارم، تهران: خوارزمی.
2- اوانز، پیتر(1398). توسعه یا چپاول: نقش دولت در تحول صنعتی. ترجمه: عباس زند¬باف و عباس مخبر. جلد اول، چاپ سوم، تهران: طرح نو.
3- موثقی، احمد؛ حسن¬پور، حامد (1399). مطالعه تطبیقی نوسازی و نوگرایی در ایران و ژاپن در سده نوزدهم میلادی از چشم¬انداز مقایسه¬ای. فصلنامه جامعه شناسی سیاسی ایران. سال سوم، شماره سوم، پاییز 1399، صص 188-163.
4- بشیریه، حسین (1398). موانع توسعه سیاسی در ایران. جلد اول، چاپ یازدهم، تهران: گام نو.
4- تیشه¬یار، ماندانا (1395). بررسی روند توسعه سیاسی دولت در کره جنوبی. فصلنامه دولت پژوهی. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، سال دوم، تابستان، شماره 6. صص 59-39.
5- چلبی، مسعود؛ عظیمی، غلامرضا (1387). مطالعه تطبیقی-تاریخی رابطه ساختار سیاسی با توسعه اقتصادی (ایران، چین و ژاپن 1920-1800). مجله جامعه شناسی ایران. دوره 8، شماره 1. صص 51-3.
6- حاجی¬ناصری، سعید؛ جباری، محمدحسن (1399). مطالعه مقایسه ای نظم سیاسی، بوروکراسی و توسعه ایران (دوره قاجاریه و پهلوی) با ژاپن (دوره میجی). فصلنامه جامعه شناسی ایران. سال سوم، شماره 2. صص 102-69. 7- حقیقی، ایمان (1384). توسعه اقتصادی ژاپن و عوامل کلیدی آن. انتشارات راهبرد یاس. زمستان، شماره 4. صص 347-325.
8- حسینی گلی، سید اسمعیل؛ ساعی، احمد (1396). مطالعه تطبیقی سیاستگذاری ایران و کره جنوبی در عرصه صنعت خودرو، فصلنامه مطالعات روابط بین¬الملل. سال دهم، پاییز، شماره 39. صص 19-9.
9- دلفروز، محمدتقی (1400). دولت و توسعه اقتصادی: اقتصاد سیاس توسعه در ایران و دولت¬های توسعه¬گرا. جلد اول، چاپ چهارم، تهران: آگاه.
10- درخشان، مرتضی؛ شعبانی افارانی، الهه (1401). کتاب توسعه 1400. جلد اول، چاپ اول، اصفهان، فرهنگ مردم رضاقلی، علی (1397). جامعه¬شناسی نخبه¬کشی. جلد اول، چاپ 47. تهران: نشر نی.
11- رجب زاده، هاشم (1365). تاریخ ژاپن. جلد اول، چاپ اول، تهران: رامین.
12- سریع القلم، محمود (1398). عقلانیت و توسعه¬یافتگی. جلد اول، چاپ هفدهم، تهران: فرزان روز.
13- سریع القلم، محمود (1390). اقتدارگرایی ایران در عصر قاجار. جلد اول، چاپ اول، تهران: فرزان روز.
14- سینائی، سید عطاءالله؛ شفیعی، مسعود (1397). همبستگی سرمایه اجتماعی، کارآمدی نهادی و توسعه ملی. فصلنامه نوآوری و ارزش آفرینی. سال هشتم، شماره چهاردهم، پاییز و زمستان، صص 112-91.
15- عطار، سعید (1388). ژاپن و امر توسعه: نگاهی به جایگاه نظام برنامه ریزی و قانون برنامه توسعه در فرایند توسعه ژاپن. فصلنامه سیاست. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 4، زمستان 1391، صص145-125.
16- عطار، سعید (1395). بایسته های برنامه ریزی توسعه با توجه به تجربه کشورهای ژاپن، کره جنوبی، چین و هند. مرکز پژوهش¬های مجلس شورای اسلامی. شماره مسلسل 15327، اسفند 1395، صص28-1.
17- کمپ، تام (1379). الگوهای تاریخی صنعتی¬شدن. محمد ابراهیم فتاحی. جلد اول، چاپ اول، تهران: نی.
18- کو، هیگن (1389). تباین پنهان بین قدرت نیروی کار و نابرابری درآمدی: مقایسه مورد برزیل و کره جنوبی. ترجمه: علی بی¬نیاز، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امورخارجه. (صفحات مرکز مشخص نبود)
19- لفت¬ویچ، آدریان (1400). دولت¬های توسعه¬گرا: پیرامون اهمیت سیاست در توسعه. ترجمه: دکتر جواد افشارکهن، چاپ اول، جلد اول، تهران: نشر پیله.
20- مارش، دیوید؛ استوکر، جری (1399). روش و نظریه در علوم سیاسی. ترجمه: امیرمحمد حاجی یوسفی، جلد اول، چاپ دهم، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
21- مدنی، امیرباقر (1399). ژاپن چگونه ژاپن شد؟. جلد اول، چاپ سوم. تهران: تمدن علمی.
22- موثقی، احمد؛ حسن پور، حامد (1399). مطالعه تطبیقی نوسازی و نوگرایی در ایران و ژاپن در سده نوزدهم میلادی از چشم انداز مقایسه¬ای. فصلنامه علمی جامعه-شناسی سیاسی ایران. سال سوم، پاییز، شماره 3. صص 188-163.
23- منظورالاجداد، سید محمدحسین (1390). از عطاری-های سنتی تا داروسازی جدید در ایران، مجله تاریخ علم، شماره 10. صص 38-27.
24- محبوبی اردكانی، حسين (1350). تاريخ تحول دانشگاه تهران و مؤسسات عالی آموزشی ايران در عصر پهلوی، تهران: دانشگاه تهران
25- مدنی، میربافر (1374). موانع توسعه اقتصادی ایران. جلد اول، چاپ اول، تهران: شهراب.
26- موسوی، سعید (1400). داستان توسعه در ایران. جلد اول، چاپ چهارم، تهران: گروه مهندسی خرد.
27- نقی¬زاده، محمد (1400). در جست و جوی شش هزار روز گمشده. جلد اول، چاپ اول، تهران، نشرنی.
28- ناعم، نیما؛ یعقوب زاده، امید (1397). موانع توسعه ایران. جلد اول، چاپ دوم، تهران: نقد و فرهنگ.
29- هرسیج، حسین (1380). روش مقایسه¬ای: چیستی، چرایی و چگونگی به کارگیری آن در علوم سیاسی، مجله دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان. سال سیزدهم، شماره 1. صص17-7.
30- Acemoglu, D. & Robinson, J. A (2012). Why nations fail: The origin of power, prosperity, and poverty. 1st (ed), New York: Crown Publishers.
31- Culeddu, Maria Paola (2013). The Samurai Bond of Loyalty: Transition from Blood Ties Through Self-Interested allegiance to absolute devotion. Journal of Cultural Interaction in East Asia. Vol. 4, pp: 61-72.
32- Chibber, Vivek (1999). Building a Developmental State: The Korean Case Reconsidered. Politics, and Society. Vol. 27, No.3, pp.309-346.
33- Deans, Phil (1999). The Capitalist Developmental State in East Asia, In Ronen Palm and Jason Abbott, State Strategies in the Global Political Economy. Vol. 1, Pinter Publisher.
34- Doner, Richard, Bryan Ritchie and Dan Slater (2005). Systemic Vulnerability and the Origins of Developmental States: Northeast and Southeast Asia in Comparative Perspective.
International Organization. Vol. 59, Spring, pp. 327-61.
35- Gordon, Andrew (2013). A Modern History of Japan: From Tokugawa Times to the Present. New York: Oxford University Press.
36- Hague, R. M. Harrop and S. Breslin (1992). Comparative Government and Politics. Vol.1, 6th (ed), London: Macmillan.
37- Johnson, Nevil (1975). The Place of Institutions in the Study of Politics. Political Studies, XXIII, pp. 271-83.
38- Kohli, Atul (2005). State-Directed Development: Political Power and Industrialization in the Global Periphery. Vol.1, Cambridge University Press.
39- Kim, S. & Jeong, D (2017). Korea’s Policy Coordination: Past and Present, Korea's Policy Coordination: Past and Present (English). Washington, D.C., World Bank Group. Pp. 1-27.
40- Marwala, Tshilidzi (2006). Foundations for a Developmental State: A Case for Technical Educational. Xiv: 0907.2019v1 Available on http://arxiv.org/ftp/papers/0907/0907.2019.pdf
41- North, Douglass C (et al) (2011). Limited Access Orders: Rethinking the problems of Development and Violence. Accessible at: https://web.standford.edu.
42- Ohno, Kenichi (2005). The Economic Development of Japan (The Path Traveled by Japan as a Developing Country). Tokyo: Yuhikaku Publishing.
43- Stark, Manuel (2010). East Asia State as a Reference Model for Transition Economics in Central Asia: An Analysis of Industrial Arrangements and Exogeneous Constraints. Economic and Environmental Studies. Vol. 10, No. 2, pp. 189-210.
44- Stubbs, Richard (1999). War and Economic Development: Export-Oriented Industrialization in East and Southeast Asia. Comparative Politics. Vol, 31, No. 3. pp.337-355.
45- Toussaint, Eric (2014). South Korea: The Miracle Unmasked. Series: Bretton Woods, the World Bank, and the IMF: 70th anniversary (part 13) available on: http://www.cadtm.org/south -Korea-the miracle-unmasked.