تأثیر ارزش آفرینی سوادتربیتی والدین برتاب آوری و پیشرفت تحصیلی با میانجیگری مسئولیت پذیری
محورهای موضوعی : عمومى
كريم دلاویز
1
*
,
همام مويدفر
2
,
قمر كياني
3
1 - دانشجوی دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زنجان، گروه علوم تربیتی و روانشناسی، زنجان، ایران
2 - استاديار، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زنجان، گروه علوم تربیتی و روانشناسی، زنجان، ایران
3 - استاد، گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه آزاد واحد زنجان، زنجان، ایران
کلید واژه: سوادتربیتی والدین, مسئولیت پذیری, تاب آوری تحصیلی, پیشرفت تحصیلی, والدین. ,
چکیده مقاله :
سواد تربیتی والدین یک الگوی جدید در علوم تربیتی و مدیریت آموزشی است که والدین با ارتقاء سطح دانش و مهارت خود می‌توانند فرزندان خود را در امور مختلف، حمایت نمایند و والدین بیشترین تاثیرات اجتماعی را حتی فراتر از معلمان و مدرسه بر فرزندان خود دارند. این مطالعه به بررسی رابطه بین سوادتربیتی والدین و تاب آوری و پیشرفت تحصیلی با میانجیگری مسئولیت پذیری دانش آموزان دوره متوسطه دوم شهر کرج می پردازد. روش این پژوهش همبستگی چند متغیره و از نوع معادلات ساختاری است در مجموع 389 نفر شرکت‌کننده یعنی دانش آموز و 389 نفر مادران آنها در سال تحصیلی 1400 - 1401به روش نمونه¬گیری خوشه‌ای تصادفی بر اساس جنسیت انتخاب شدند و به پرسشنامه‌های سوادتربیتی والدین آلاباما، فریک(1996)، مسئولیت¬پذیری نوجوانان نعمتی(1378) و تاب آوری تحصیلی ساموئلز(2008)و پرسشنامه پیشرفت تحصیلی صالحی (1394) پاسخ دادند. یافته‌ها نشان داد سوادتربیتی والدین و مؤلفههای آن برتاب آوری تحصیلی و مسئولیت پذیری اثر مستقیم دارد(05/0>p). مسئولیت پذیری بر تاب اوری تحصیلی اثر مستقیم دارد(05/0>p). سواد تربیتی والدین بر تاب آوری تحصیلی و پیشرفت تحصیلی با میانجیگری مسئولیت پذیری اثر غیرمستقیم دارد(05/0>p)، بنابراین می‌توان نتیجه گرقت که سوادتربیتی والدین و مولفه‌های آن میتواند مسئولیت¬پذیری را در دانش آموزان افزایش دهد
parenting literacy is a new model in upbringing sciences and educational management that parents can support their children in various matters by improving their knowledge and skills, and parents have the greatest social influence on their children even beyond teachers and schools. This study examines the relationship between parental literacy and academic resilience with the mediation of responsibility among secondary school students in Karaj city. The method of this research is multivariate correlation and structural equation type. In total, 389 participants, students and 389 of their mothers, were selected by random stratified cluster sampling method based on gender in the academic year of 1401-1400, and they were asked to fill in the Alabama Parents' Literacy Questionnaires (Frick,1996), the responsibility of Nemati teenagers (1378), academic resilience of Samuels (2008) and the Saleh i’s academic progress questionnaire (2014) answered. The findings showed that parental literacy and its components have a direct effect on academic reflection and responsibility(p<0.05). Responsibility has a direct effect on academic resilience(p<0.05). parenting literacy has an indirect effect on academic resilience and academic progress through the mediation of responsibility(p<0.05), so it can be concluded that parenting literacy and its components can increase responsibility in students
1. احدی، حسن. (1381). روانشناسی رشد، تهران: پردیس.
2. بسامی، مهسا، امیری، حسن(1402). پیش بینی مسئولیت پذیری دانش آموزان بر اساس شیوه های تربیتی والدین و پیشرفت تحصیلی آنان. پیشرفت های نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش و پرورش، 6(61)،16.
3. بشارت، محمدعلی؛ عزیزی، کوروش و پورشریفی، حمید(1390). رابطه سبک های فرزندپروری والدین با کمال گرایی فرزندان در 3نمونه ای از خانواده های ایرانی. خانواده پژوهی، 7(26)، 145-160.
4. برک، ال. ای.(1385). روانشناسی رشد (از نوجوانی تا پایان زندگی). ترجمه سیدمحمدی، یحیی. تهران، نشر ارسباران، چاپ ششم.
5. بیرامی، منصور، کریمی نژاد، کلثوم و موحدی، یزدان( 1393). رابطه شیوه های فرزندپروری والدین و مسئولیت پذیری نوجوان. اولین کنگره ملی روای خانواده گامی در ترسیم الگوی مطلوب خانواده. اهواز.
6. پروچاسكا، جيم؛ نوركراس، جان. سي(1401)، نظريـه هـاي روانـدرماني، ترجمه يحيي سيد محمدي، چاپ 19، تهران: انتشارات روان.
7. حاج خدادادی، داود؛ اعتمادی، عذرا؛عابدی، محمدرضا و جزایری، رضوان السادات(1400). اثربخشی برنامه فرزندپروری مثبت بر والدگری مؤثر، کیفیت رابطه والد-فرزندی در مادران دارای نوجوان. مجله علوم روانشناختی/دوره بیستم/شماره 98/ ص 197-185.
8. خرمائی، فرهاد؛ اکبری, عباس؛ صدری, مصطفی و نیرومند, حسین(1394). پیش بینی شادکامی بر اساس ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده با واسطه گری تاب آوری در دانش آموزان مجله مطالعات روانشناسی تربیتی, 12(21), 63-82 .
9. درتاج، فریبرز؛ لک‌پور، الهام و بهلولی، علی(1392). بررسی میزان تأثیرمدارس هوشمند استان لرستان بر پیشرفت تحصیلی دانشآموزان مقطع متوسطه. مجله فناوری آموزش، 8(2): 133-141.
10. دلیرناصر، نرگس و حسینی نسب، سید داود(1394). "بررسی مقایسهای پیشرفت تحصیلی و انگیزه پیشرفت در دانش آموزان ابتدایی مدارس عادی و هوشمند شهر تبریز". آموزش و ارزشيابي، 8 (29)، 31-42.
11. دودمان، پروانه (1397) . رابطه شیوه های فرزندپروری والدین بر مسئولیت پذیری دانش آموزان دبیرستان های شهرستان مهر. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم، 12(4)، 51-60 .
12. دیدار، مریم(1392). بررسی رابطه ی بین سبک های فرزندپروری والدین با عزت نفس و مسئولیت¬پذیری نوجوانان پایه اول. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.
13. شیخ الاسلامی، راضیه و برزو، شیوا (1394). فرزندپروری و مسئولیت پذیری در نوجوانان: نقش واسطه گری سبکهای پردازش هویت. روشها و مدل های شناختی، 6(19)، 120-97.
14. صادقي، رضا. (1390). ارتباط بین حمایت های اجتماعی والدین و وضعیت اجتماعی اقتصادی خانواده با گرایش به فعالیت ورزشی. چکیده مقالات اولین همایش ملی تفریحات ورزشی تهران.
15. طباطبایی، نفیسه؛ طباطبایی، سید شهاب الدین؛ کاکایی، یزدان ومحمدی، آریا علیرضا (۱۳۹۱). رابطه سبکهای هویت و مسئولیتپذیری با پیشرفت تحصیلی نوجوانان ۱۵ تا ۱۸ ساله شهر تهران. رفاه اجتماعی; ۱۲ (۴۴) :۴۲-۲۳.
16. غریب¬زاده، رامین و معین کیا، مهدی. (1396). رابطه تاب آوری و سخت روئی با پیشرفت تحصیلی دانشجویان با نقش میانجی گری شادکامی دانشجویان. فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار سال یازدهم، شماره 1 ، 93-81.
17. فاتحی پیکانی، فرزانه و صالحی،اعظم.(1399). اثربخشی آموزش فرزندپروری مبتنی بر شفقت به والدین بر تنظیم شناختی هیجان و خودکارآمدی دانش آموزان دختر مبتلا به اضطراب اجتماعی. نشریه علمی زن و فرهنگ سال 12، شماره 45، پاییز صفحه5.
18. قره¬داغی قهرمانلو، آسیه.(1391). بررسی رابطه کیفیت زندگی و سبکهای فرزندپروری والدین با سطح تابآوری و عملکرد تحصیلی فرزندان آنان در منطقه 8تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشگاه الزهرا.
19. کاویانی، زینب؛ حمید، نجمه و عنایی، میر صلاح الدین. (1393). تأثیر درمان شناختی رفتاری مذهب محور بر تابآوری زوجین. دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی،15(3): 34-25.
20. مهرافروز، حجت الله.(1378). بررسي رابطه نگرش نسبت به شيوه هاي فرزندپروري مادر(اقتدار منطقي، استبدادي، آزادگذار ) با مكان كنترل و پيشرفت تحصيلي در دانش آموزان پسر پايه چهارم ابتدايي . پايان نامه كارشناسي ارشد منتشر نشده، دانشكده رواشناسي و علوم تربيتي، دانشگاه تربيت معلم تهران.
21. ناصرین، الهام (1394). نقش خانواده و مدرسه در تربیت دانش آموزان. کنفرانس ملی روانشناسی و علوم تربیتی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد شادگان. اسفند 1394.
22. هوشنگی شایان، سارا و سالاری فر، محمدرضا.(1402). پیش بینی عملکرد تحصیلی بر اساس کارکردهای سبک تفکر و سبکهای تربیتی والدین با میانجیگری مسئولیت پذیری دانش آموزان. رویش روان شناسی، ۱۲ (۳) :۱۱۹-۱۳۰.
23. یاوری رامشه، محبوبه و اسماعیلی، مریم. (1393). اثر بخشی آموزش مؤلفه های تاب آوری بر روابط بین فردی دانش آموزان دختر پایه هشتم شهر اصفهان. دومین کنفرانس ملی روانشناسی و علوم رفتاری.
24. Alva SA. Academic Invulnerability Among Mexican- American Students: The Importance of Protective Resources and Appraisals. Hispanic J Behav Sci. 1991;13(1):18-34. (ERIC Document Reproduction Service No. ED 377 366)
25. Aulak, D. S., Quinn, B., & Wilson, N. (2016). Student burnout. British dental journal, 220(5), 219-220
26. Barbara M, Richard R, Julie M, Robert G, Haward M. (2014).Conduct disorder and oppositional defiant disorder in national sample: Developmental epidemiology. J Child Psychol Psychiatry; 45: 609-21
27. Cabrera N, Padilla A. Entering and succeeding in the culture of college. J Behav Sci. 2013;26(2):152-7.
28. Curry, D., Reeves, E., & Mcintyre, C. J. (2016). Connecting schools and families: Understanding the influence of home literacy practices. Texas Journal of Literacy Education, 4(2), 69–77 Retrieved from https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1121638.pdf
29. Daniel T. L. Shek and Diya Dou, (2020).Perceived Parenting and Parent-Child Relational Qualities in Fathers and Mothers: Longitudinal Findings Based on Hong Kong Adolescents. Int J Environ Res Public Health. 2020 Jun; 17(11): 4083./Published online 2020 Jun 8. doi: 10.3390/ijerph17114083
30. Diader, Maryam. (2012). Investigating the relationship between parenting styles of parents and self-esteem and responsibility of first grade teenagers. Master's thesis. Islamic Azad University, Maroodasht branch
31. Dickinson, D., & Morse, A. (2019). Connecting through talk: Nurturing children’s development with language. Brookes.
32. Dimitra,Tsela, Rosie Drosou Tsel, and Ignacio González López(2023).Relations between Parenting Style and Parenting Practices and Children’s School Achievement Soc. Sci. 2023, 12, 5. https://doi.org/10.3390/socsci12010005 .
33. Eduardo Aguirre-Dávila, Miguel Morales-Castillo & Manuel Moreno-Vásquez (2023) Parenting, autonomy and academic achievement in the adolescence, Journal of Family Studies, 29:1, 63-76,
34. Frick, P.J., Christian, R.C. & Wootton, J.M. (1999). Age trends in the association between parenting practices and conduct problems. Behavior Modification, 23, 106-128
35. Guastello, D. D. , Guastello, S. J. , & Briggs, J. M. (2014) . Parenting style and generativity measured in college students and their parents. Sage Open, 4 (1) , 2158244013518053
36. Hwang E, Shin S. Characteristics of nursing students with high levels of academic resilience: A cross sectional study. Nurse Education Today 2018; 71: 54-59.
37. Junge B. Guillena*, Hazel Bliss G. Mendiodia, Camilo E. Baldonado(2023). The Influence of Parenting Style, Involvement, and Self-Efficacy on Intermediate Learners’ Motivation. Psych Educ, 2023, 8: 414-425, Document ID:2023 PEMJ662, doi:10.5281/zenodo.7868554, ISSN 2822-4353
38. Koehn, A. J., & Kerns, K. A. (2018). Parent–child attachment: Meta-analysis of associations with parenting behaviors in middle childhood and adolescence. Attachment & Human Development, 20(4), pp. 378-405
39. Lynch, J., & Prins, E. (2023). Knowledge to Support Early Educators and Elementary School Teachers’ Engagement in Family Literacy and Family Literacy Programs. The Reading Teacher · February 2023 DOI: 10.1002/trtr.2187. https://www.researchgate.net/publication/368403382
40. Mapp, K. (2016). Working with families and caregivers: Family engagement as a core element of effective practice. https://www.teach ingworks.org/images/files/2016_AACTE_Karen_Mapp.pdf
41. Morrow, L. (2020). Literacy development in the early years: Helping children read and write (9th ed.). Pearson.
Masten AS. Ordinary magic.(2001) Resilience processes in development. Am Psychol;56(3):22738. PMID: 11315249 42. Mastrotheodoros, S.; Van der Graaff, J.; Deković, M.; Meeus, W.H.J.; Branje, S.J.T. Coming closer in adolescence: Convergence in mother, father, and adolescent reports of parenting. J. Res. Adolesc. 2018, 29, 846–862.
43. McCoy, E, Cole, J. (2011). A Snapshot of Local Support for Literacy: 2010 survey. London: National Literacy Trust
44. Piazza, S., Rao, S., & Protacio, M. (2015). Converging recommendations for culturally re-sponsive literacy practices: Students with learning disabilities, English language learners, and socioculturally diverse learners. International Journal of Multicultural Education, 17(3), 1–20
45. Simpande, A. (2019, September 9). Literacy and Lifelong Learning: The Home Literacy Environment and the University Literacy Environment. [Conference Paper Presentation]. National Literacy Symposium, Ministry of General Education, Ndola, Zambia.
46. گزارش نظرسنجی(2018). برگرفته از https://www.tvdsb.ca/en/parents/resources/Documents/PERC/FINAL-REPORT-May-30-2018 .pdf. / TVDSB's Research and Assessment. Services conducted a survey for families who have children attending TVDSB schools. 47.https://zam.kowsarblog.ir/%%D9%86%D9A7%D %
تأثیر ارزش آفرینی سوادتربیتی والدین برتابآوری و پیشرفت تحصیلی با میانجیگری مسئولیتپذیری
* کریم دلاویز ** همام مویدفر *** قمر کیانی
* دانشجوی دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زنجان، گروه علوم تربیتی و روانشناسی، زنجان، ایران.
delaviz.k@gmail.com
** استاديار، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زنجان، گروه علوم تربیتی و روانشناسی، زنجان، ایران.
moayedfar@gmail.com
*** استادیار، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زنجان، گروه علوم تربیتی و روانشناسی، زنجان، ایران.
khevad739@yahoo.com
تاریخ دریافت: 02/11/1401 تاریخ پذیرش: 09/12/1402
چکيده
سواد تربیتی والدین یک الگوی جدید در علوم تربیتی و مدیریت آموزشی است که والدین با ارتقاء سطح دانش و مهارت خود می‌توانند فرزندان خود را در امور مختلف، حمایت نمایند و والدین بیشترین تاثیرات اجتماعی را حتی فراتر از معلمان و مدرسه بر فرزندان خود دارند. این مطالعه به بررسی رابطه بین سوادتربیتی والدین و تاب آوری و پیشرفت تحصیلی با میانجیگری مسئولیت پذیری دانش آموزان دوره متوسطه دوم شهر کرج می پردازد. روش این پژوهش همبستگی چند متغیره و از نوع معادلات ساختاری است در مجموع 389 نفر شرکت‌کننده یعنی دانش آموز و 389 نفر مادران آنها در سال تحصیلی 1400 - 1401به روش
نمونهگیری خوشه‌ای تصادفی بر اساس جنسیت انتخاب شدند و به پرسشنامه‌های سوادتربیتی والدین آلاباما، فریک(1996)، مسئولیتپذیری نوجوانان نعمتی(1378) و تاب آوری تحصیلی ساموئلز(2008)و پرسشنامه پیشرفت تحصیلی صالحی (1394) پاسخ دادند. یافته‌ها نشان داد سوادتربیتی والدین و مؤلفههای آن برتاب آوری تحصیلی و مسئولیت پذیری اثر مستقیم دارد(05/0>p). مسئولیت پذیری بر تاب اوری تحصیلی اثر مستقیم دارد(05/0>p). سواد تربیتی والدین بر تاب آوری تحصیلی و پیشرفت تحصیلی با میانجیگری مسئولیتپذیری اثر غیرمستقیم دارد(05/0>p)، بنابراین می‌توان نتیجه گرقت که سوادتربیتی والدین و مولفه‌های آن میتواند مسئولیتپذیری را در دانشآموزان افزایش دهد.
واژه‌های کلیدی: سوادتربیتی والدین، مسئولیتپذیری، تاب آوری تحصیلی، پیشرفت تحصیلی، والدین.
نوع مقاله: پژوهشی
1- مقدمه و بیان مساله
در عصر امروزی که خانواده می‌خواهند مسئول زندگی و فرزندان خویش باشند، بروز رفتارهای هوشمندانه فرزندان و در دسترس بودن تجهیزات الکترونیکی هوشمند نظیر موبایل، تبلت، اینترنت، رسانه و... رفتار و کارکردهای رفتاری فرزندان (جوان و نوجوانان) تبدیل به یک چالش بزرگ برای والدین شده است. خانواده نخستین نهاد اجتماعی است که
نویسندة عهده‌‌دار مکاتبات: همام مویدفر Moayedfar@gmail.com
|
سواد تربیتی والدین2 به میزان دانش و مالکیت آنها در مجموعه‌ای از مهارت، دانش و تمایلات عاطفی آنها برای تربیت کودکان موثر، باهوش، با روحیه و دارای استعداد اجتماعی است، به طوری که می‌توان گفت سواد تربيتي والدین یکی از مهمترین انواع سواد است، زیرا سرنوشت گونه‌های بشری به کیفیت فرزندپروری آنها، بستگی دارد. در مجموع می‌توان گفت که سواد تربيتي والدین تا آنجا اهمیت دارد که والدین بیشترین تاثیرات اجتماعی را حتی فراتر از معلمان و مدرسه بر فرزندان خود دارند (مک کوی3، و کول، 2011). دوره نوجوانی هم برای نوجوانان و هم برای والدین آنها چالشهایی را به همراه دارد. نوجوانان ممکن است والدین خود را خشن‌تر و کنترل‌کننده‌تر بدانند، در حالی که والدین ممکن است کودکان را سرکش و غیرمسئول‌تر ببینند. هم والدین و هم نوجوانان با چالش‌های سازماندهی مجدد مسئولیتها و برقراری یک رابطه خانوادگی برابرتر روبرو هستند. (ماستروتئودوروس 4و همکاران، 2018). و همچنین دوره نوجوانی یکی از ادوار مهم زندگی است و این دوره بهترین فرصت برای رشد و شکوفایی توانمندیهاست. به این مناسبت دوره نوجوانی را یکی از فرصت‌های پر اهمیت در زندگی آدمی به شمار آورده‌اند. یکی از مسائلی که نوجوان با آن روبرو است شکل گیری هویت است؛ بدین معنا که نوجوان تشخیص دهد که کیست و چه کارهایی مهم و ارزشمند است و به تنظیم معیارهایی بپردازد تا بر اساس آنها رفتار کند و برای سوال اساسی خود؛ یعنی هدف در زندگی پاسخی بیابد. گاهی نوجوان به علت تجارب نادرست دوران کودکی یا شرایط نامساعد محیطی دچار بحران میشود. (شاملو ،1392). معلمانی که درگیر سوادتربیتی والدین یا تعامل با سواد با والدین هستند باید با بررسی باورهای خود در مورد خانواده و مشارکت خانواده-مدرسه شروع کنند (مپ5 ، 2016).
تأثیر ارزش آفرینی سوادتربیتی والدین برتابآوری و پیشرفت .../ همام مویدفر و همکاران 152 |
یکی از متغیرهای مورد مطالعه تاب آوری تحصیلی است. تابآوری را به معنای مهارت‌ها، خصوصیات و توانمندی‌هایی تعریف میکنند که فرد را قادر می‌سازد با سختی‌ها، مشکلات و چالش‌ها سازگار شود. هر چند برخی از ویژگیهای تابآوری را می‌توان یاد داد و تقویت نمود. (یاوری رامش، اسماعیلی،1393). در یک مفهوم کلی، تاب آوری به عنوان فرآیند، ظرفیت یا نتیجه سازگاری موفق علیرغم شرایط چالش برانگیز یا تهدیدکننده تعریف شده است (هاوارد و جانسون ، 2000).در زمینه تحصیلی، آن را به عنوان "احتمال افزایش موفقیت در مدرسه و سایر دستاوردهای زندگی علیرغم ناملایمات محیطی ناشی از ویژگیها، شرایط و تجربیات اولیه" تعریف میکنند (وانگ، و همکاران، 1994). دانشآموزان تاب‌آور تحصیلی آن‌هایی هستند که «علیرغم وجود رویدادها و شرایط استرس‌زا که آنها را در معرض خطر عملکرد ضعیف در مدرسه و در نهایت ترک تحصیل قرار میدهد، سطوح بالایی از انگیزه پیشرفت و عملکرد را حفظ میکنند» (آلوا ، 1991).
تأثیر ارزش آفرینی سوادتربیتی والدین برتابآوری و پیشرفت .../ همام مویدفر و همکاران 153 |
یکی دیگر از متغیرهایی که بر تاب آوری و پیشرفت تحصیلی موثر است، سواد تربیتی والدین6 میباشد. سواد تربیتی والدین به میزان دانش و مالکیت آنها در مجموعه‌ای از مهارت، دانش و تمایلات عاطفی آنها برای تربیت کودکان موثر، باهوش، با روحیه و دارای استعداد اجتماعی است، به طوری که می‌توان گفت سواد تربیتی والدین یکی از مهمترین انواع سواد است، زیرا سرنوشت گونه‌های بشری به کیفیت فرزند پروری و سواد تربیتی والدین، بستگی دارد. در مجموع می‌توان گفت که سواد تربیتی والدین تا آنجا اهمیت دارد که والدین بیشترین تاثیرات اجتماعی را حتی فراتر از معلمان و مدرسه بر فرزندان خود دارند(مک کوی7، و کول، 2011).
پژوهش‌ها اهمیت محیط خانه برای رشد سواد خواندن کودکان و توسعه رفتارهای مادام العمر را برجسته کرده است و بیشتر دست اندرکاران سواد متفقالقول هستند که تجربیات اولیه سواد آموزی اساس یادگیری موفقیت آمیز در محیط رسمی مدرسه و فراتر از آن است (سیمپنده8، 2019).
شیوههای فرزند پروری که( یکی از ابعاد سواد تربیتی والدین است) اعتقاد و نظر والدین نسبت به چگونگی ارتباط با کودک است که والدین در رابطه با فرزندان خود اعمال میکنند و در شکلگیری شخصیت آینده کودک نقش بسزایی دارد. کودک اولین بارایده آلها و آرمانها و بایدها و نبایدها را از محیط خانواده و والدین خود میآموزد. خانواده یکی از عوامل موثر در رفتار افراد است. کودک در محیط خانواده تجارب گوناگونی را کسب میکند و از طریق این محیط کوچک است که با دنیای خارج آشنا میگردد و طرز معاشرت با دیگران را می آموزد (احدی،1381). خانوادهها از جنبههای مختلف با هم تفاوت دارند، بنابراین تاثیر خانواده در رفتار افراد متفاوت است. در یک خانواده سالم محیط به گونهای است که شرایط برای تامین احتیاجات اساسی کودکان در زمینه های مختلف فراهم میباشد. رفتار کودکی که در این خانواده پرورش مییابد با رفتار کودکی که محیط خانواده وی، مانع تامین احتیاجات اساسی اوست کاملا متفاوت است (برک9،2008).
متغیر پیشبین در این تحقیق سواد تربیتی والدین است؛ سواد تربیتی والدین یک الگوی جدید در علوم تربیتی و مدیریت آموزشی است که والدین با ارتقاء سطح دانش و مهارت خود می‌توانند فرزندان خود را در امر یادگیری بهتر امور مختلف، حمایت نمایند بنابراین، به نظر می‌رسد که ابعاد سوادتربیتی والدینی بایستی به صورت تجربی برای روش مناسب فرزندپروری مورد بررسی قرار گیرند.خود چه رفتار و سیکی را برای تربیت و فرزندپروری مورد بررسی و آزمایش قرار گیرند. مک کوی، و کول، (2011) به این نتیجه رسید، والدین هرچه زودتر برای آموزش فرزندان خود اقدامی انجام دهند، نتایج عمیق تر و تأثیرات آن طولانی تر میشود. کودکان مدت ها قبل از ورود به آموزش رسمی یاد می‌گیرند. به طور مشابه، معلمان نباید شیوههای سوادتربیتی والدین را از طریق یک ذهنیت ناقص ببینند، بلکه باید با خانوادهها برای تقویت و توسعه شیوههای سواد در خانه شریک شوند (کری و همکاران، 2016). تمام تجربیات سواد تربیتی والدین میتواند موفقیت دانش آموزان را بالا ببرد (پیاتزا و همکاران، 2015). بنابراین نویسندگان در صدد یافتن پاسخ این سؤال است که آیا ابعاد سواد تربیتی والدین (فرزندپروری مثبت، نظارت ضعيف، نظم و انضباط ناپايدار، تنبیه بدني، درگيري) با میانجیگری مسئولیتپذیری قادر به پیشبینی تابآوری و پیسرفت تحصیلی دانشآموزان میباشد؟
2- اهمیت و ضرورت پژوهش
دیکینسون و مورس10 (2019) اشاره می کنند که سطوح متفاوت ورود به مدرسه ممکن است حتی با پیشرفت کودکان در مدرسه بدون تغییر باقی بماند؛ در نتیجه، اغلب تمرکز بر برنامههای سوادتربیتی والدین با هدف قرار دادن کودکان پیش دبستانی و کودکان در سنین اولیه مدرسه وجود دارد. ایجاد سواد اولیه جنبه مهم بسیاری از برنامههای سوادتربیتی والدین است؛ جنبههای زیادی وجود دارد که میتواند از موفقیت برنامه های سواد تربیتی والدین حمایت کند؛ به عنوان مثال، آگاهی تسهیل‌کننده‌ها از محتوای برنامهها و باز بودن برای اجرای استراتژی‌های جدید ممکن است نتایج برنامه سوادتربیتی والدین را شکل دهد (لینچ11، و پرینس، 2023). ارتباط مثبت، کلیدی برای افزایش تعامل خانواده است؛ تحقیقات نشان میدهد که خانوادهها به کانال‌های متعدد ارتباط پیشگیرانه و دو طرفه اهمیت میدهند، زیرا نقش مهمی را که در یادگیری و رشد فرزندشان دارند، تأیید میکند. با استقبال، احترام و ارج نهادن به صدای آنها در جامعه مدرسه، خانواده ها به عنوان شریک در آموزش فرزندشان شناخته
میشوند (ناحیه دره تمیز هیأت مدرسه12، 2018)
تأثیر ارزش آفرینی سوادتربیتی والدین برتابآوری و پیشرفت .../ همام مویدفر و همکاران 154 |
3- تعریف مفاهیم و مبانی نظری و پیشینه پژوهش
1-3- فرزندپروری و سواد تربیتی والدین
فرزندپروری به عنوان جهتگیری تلاش‌ها و منابع والدین برای تأثیرگذاری بر رفاه، رشد و رفتار فرزندانشان تعریف میشود و میتواند به معنای اعمال والدین بر یادگیری مهارت ها، الگوهای رفتاری، ارزشها و انگیزه‌های لازم برای عملکرد اجتماعی و فرهنگی نوجوانان تأثیر بگذارد (ادواردو13 و همکاران، 2020). مورو14 (2020) سواد تربیتی والدین را به عنوان روشی توصیف میکند که والدین، فرزندان و اعضای خانواده، سواد را در خانه و جامعه خود یاد می گیرند و از آن استفاده می کنند، اغلب به عنوان بخشی از روال زندگی روزمره استفاده می کنند. سوادتربیتی والدین یک مفهوم چندوجهی است که می تواند هم شامل کارهایی که خانواده ها با سواد انجام میدهند و هم شامل برنامهها یا فعالیتهایی باشد که به دنبال ارتقای سطح آموزشی، زبانی و سوادتربیتی والدین و فرزندان خردسال و تقویت مشارکت والدین در آموزش باشد (لینچ15، و پرینس، 2023).
تعريف مفهومي سواد تربیتی والدين: سواد تربیتی والدین به میزان دانش و تسلط والدین در مجموعه‌ای از مهارت، دانش و تمایلات عاطفی برای تربیت کودکان موثر، باهوش، با روحیه و دارای استعداد اجتماعی است، سواد تربیتی والدین یکی از مهمترین انواع سواد است، زیرا سرنوشت گونه‌های بشری به کیفیت فرزند پروری والدین، بستگی دارد. درمجموع می‌توان گفت که سواد والدین تا آنجا اهمیت دارد که والدین بیشترین تاثیرات اجتماعی را حتی فراتر از معلمان و مدرسه بر فرزندان خود دارند (مک کوی، و کول 2011).
دارلینگ و استاینبرگ16، (1993). سواد تربیتی والدینی را به عنوان بیان رفتارهای والدین که جو عاطفی را در طول تربیت کودک ایجاد میکند، تعریف کردند و زمینه عاطفی را برای آشکار شدن شیوههای والدینی پرورش میدهند.
سواد تربیتی به معنای اطلاع و درک مفهوم فرزندپروری، روش‌های تربیتی و داشتن دانش و پایه‌های ذهنی لازم برای تربیت فرزندان شایسته و توانمند است. شایستگی به این مفهوم که از سلامت روانی و روشن‌بینی لازم برای شناخت خود، برخورد با دیگران، روحیه همکاری، همدلی، مسئولیتپذیری، معاشرت و احترام به دیگران برخوردار باشند.از طریق برنامههای سوادتربیتی خانواده والدین
مهارتهایی را که برای کمک به فرزندانشان نیاز دارند، کسب میکنند. همانطور که والدین به تواناییهای خود اعتماد میکنند، احساس کارآمدی بیشتری به دست می‌آورند که شامل قضاوت در مورد توانایی شخصی است. به گفته بندورا (1997)، باورهای اثربخش به شدت رفتار را پیش بینی میکنند. پس والدین اگر در توانایی خود برای ایجاد تغییرات مثبت در فرزندان خود احساس شایستگی بیشتری داشته باشند، احتمال بیشتری دارد که برای رسیدن به این هدف اقدام کنند. شیوه های نادرست تربیتی، کنترل و اداره کودکان توسط والدین، یکی از مهم ترین عوامل به وجود آمدن مشکلات رفتاری کودکان است.
تأثیر ارزش آفرینی سوادتربیتی والدین برتابآوری و پیشرفت .../ همام مویدفر و همکاران 155 |
تأثیر ارزش آفرینی سوادتربیتی والدین برتابآوری و پیشرفت .../ همام مویدفر و همکاران 155 |
شيوههاي فرزندپروري ناميده ميشود، متاثر از عوامل مختلف از جمله عوامل فرهنگي، اجتماعي، سياسي و اقتصادي ميباشد (باربارا17 و همکاران، 2014). گرولنیک18 (2016) اشاره میکند که اگرچه مشارکت مستقیم والدین ممکن است موفقیت کودکان در مدرسه را پیشبینی کند، اما مشخص شد که این کودکان کمال‌گراتر، خلاق‌تر و با خطر افسردگی بالاتری هستند. در واقع، کنترل شدید والدین، استقلال کودکان را تضعیف میکند و انگیزه درونی آنها را برای عملکرد خوب در مدرسه کاهش میدهد.
2-3- مسئولیتپذیری
آموزش فرزندان برای مسئوليتپذيری در درون خانواده روش بسيار مطلوبي براي آماده كردن آنها در پذيرش وظايف و مسئوليت‌هاي بيشماري است كه در بيرون از خانواده با آنها مواجهه خواهند شد و وسايل لازم را براي استقلال آنها فراهم می‌كند. براي يك كودك كه اكنون رشد می‌كند و بعداً نوجوان و بزرگسال می شود، توانايي در توفيق مسئوليت‌هاي اجتماعي خارج از خانواده به فرصت براي تجربه كردن مشاركت ارزشمندي احترام به خود، قدرت و پيوند با اجتماعي بستگي دارد (بارت19 ، 2020)
بسامی و امیری (1402) نشان دادند بین شیوه تربیتی
سهلگیرانه والدین با مسئولیتپذیری در دانشآموزان رابطه منفی و معنیداری وجود دارد. به عبارت دیگر، هر چه والدین شیوه تربیتی سهلگیرانه بیشتری داشته باشند دانشآموزان از میزان مسئولیتپذیری کمتری نیز برخوردار خواهند بود.
مسئولیتپذیری مفهومی است مثبت و یک موضع کلیدی است که با میزان درک مستقلی که فرد از خود دارد(هاگز، 2010، به نقل از، شیخالاسلامی و برزو، 1394)ما باید قبول کنیم هر کاری می کنیم، با مسئولیت خودمان است. به عنوان فردی بالغ و سالم، از توانایی پاسخ دادن، فکر کردن، واکنش دهی برخورداریم که منحصر به خود ماست. این مسئولیت سنجیده، اصولا توانایی بودن آنچه واقعا هستیم، است. به قول پرز20 (۱۹۶۹)"مسئولیت صرفا یعنی مشتاقانه بگوییم من منم و من همان ام که هستم". به نظر او یکی از عوامل اصلی تسهیلکننده رشد، ناکامی است. یعنی فرصت غلبه بر ناکامی. گشتالتیها از ناکامی به عنوان محرکی برای بالندگی بیشتر استقبال میکنند و همچنین افراد زیادی به جای اینکه مسئولیت راه سالم زندگی را بپذیرند وانمود میکنند که سائقهای زیستی آنها، زندگیشان را کنترل میکند (پروچاسکا، ترجمه سید محمدی، 1401).
مسئولیت شخصی است هیچ کس و هیچ چیز نمیتواند به ما احساس معنا و مفهوم در زندگی بدهد. این مسئولیت خود ماست که راهمان را پیدا کنیم. باید با احساس مسئولیت با شرایط هستی خود روبرو شویم. سه عامل جوهر وجود انسان را تشکیل میدهد: معنویت، آزادی و مسئولیت و همچنین به عقیده پرز اشخاص سالم بدون مداخله نیروهای بیرونی قادر به تنظیم خود هستند و فقط آگاهی از خود میتواند به رشد و کمال شخصیت بیانجامد. ما باید خواستهها و آرزوهایمان را بشناسیم و بپذیریم. اگر در سراسر زندگی پدر و مادرمان را سرزنش کنیم و آنها را مسئول مشکلاتمان بدانیم، همچنان خود را کودک میپنداریم نه فرد بالغی که مسئول خویش است. پس باید به خود بگوییم :«اکنون فردی بالغ و مسئول زندگی خود هستم» (شولتز، ترجمه خوشدل، ۱۳۸۸).
3-3- تابآوری تحصیلی
تابآوري تحصيلي يكي از ابعاد تابآوري در محيط آموزشي است. دانشآموزاني كه داراي تابآوري هستند به رغم مصائب و دشواري‌هاي اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي احتمال موفقيت بالاتري دارد(كابرا21،2013) مَستن22 تابآوري تحصيلي را، به عنوان توانايي دانش آموزان در كنار آمدن مؤثر با موانع، تنش، فشار و به طور كلي عوامل تهديد كننده معرفي مي‌كند(2001). دانش آموزان داراي تاب آوري تحصيلي، كساني هستند كه انگيزه پيشرفت بالايي را در خود نگه مي‌دارند و عملكرد بهينه‌ي خود را با وجود وقايع تنش‌زاي محيطي و با شرايطي كه آنها را در موضع عملكرد ضعيف تحصيلي و حتي ترك تحصيل قرار مي‌دهد، حفظ مي‌كنند(آلوِا اس آ23، 1991). هانگ24 ( 2018) نتیجه گرفت تاب آوری تحصیلی موجب میشود دانشجویان با انعطاف پذیری بیشتری که از خود بروز میدهند، به صورت کارآمد با مشکلات مقابله کنند تا از دشواری‌های به وجود آمده در زندگی تحصیلی گذر کنند و به تلاش‌های خود برای رسیدن به موفقیت تحصیلی ادامه دهند (به نقل از صادقي، 1390)
تأثیر ارزش آفرینی سوادتربیتی والدین برتابآوری و پیشرفت .../ همام مویدفر و همکاران 156 |
پیشرفت تحصیلی یادگیرندگان یکی از مهمترین ملاک‌های ارزیابی عملکرد معلمان محسوب میشود. برای دانشآموزان نیز معدل تحصیلی معرف تواناییهای علمی آنها برای ورود به دنیای کار و اشتغال و مقاطع تحصیلی بالاتر است؛ بنابراین نظریه‌پردازان تربیتی بسیاری از پژوهشهای خود را بر شناخت عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی تمرکز کرده‌اند (درتاج و همکاران، 1392).هوشنگی شایان، سالاری فر (1402) پژوهشی با هدف پیش بینی عملکرد تحصیلی براساس کارکردهای سبک تفکر و سبکهای تربیتی والدین با میانجیگری مسئولیتپذیری دانشآموزان انجام دادند. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. نتایج این پژوهش نشان داد بین کارکردهای سبک تفکر و سبکهای تربیتی والدین با عملکرد تحصیلی با میانجیگری مسئولیت پذیری در دانشآموزان رابطه وجود دارد (05/0>p) و مدل پژوهش از برازش مطلوبی برخوردار است.
4- پیشینه پژوهش
حاج خدادادی و همکاران (1401) به بررسی اثربخشی برنامه فرزندپروری مثبت بر والدگری مؤثر و کیفیت رابطه والد - فرزندی در مادران دارای نوجوان پرداختند. یافته‌ها نشان داد برنامه فرزند پروری مثبت بر والدگری مؤثر و کیفیت رابطه والد - فرزندی تأثیر معنادار داشت و همچنین میزان والدگری مؤثر و کیفیت رابطه والد – فرزندی در مادرانی که در برنامه فرزندپروری مثبت شرکت داشتند افزایش یافت.
جونگ بی25، و همکاران(2023) در پژوهش خود به بررسی تأثیر سبک فرزندپروری، مشارکت والدین و خودکارآمدی والدین بر انگیزه یادگیری دانشآموزان مقطع ابتدایی شهر ایلـیگان در سـال تحصیلی 2022 می‌پردازد. نتایج نشان داد
5- چارچوب مفهومی و روش پژوهش
1-5- مدل مفهومی
که بین سبک فرزندپروری، خودکارآمدی والدین، مشارکت والدین و انگیزه یادگیری رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
تأثیر ارزش آفرینی سوادتربیتی والدین برتابآوری و پیشرفت .../ همام مویدفر و همکاران 157 |
|
شکل 1. مدل مفهومی پژوهش
|
2-5- روش این پژوهش
از نوع همبستگي و از طریق الگویابی معادلات ساختاری27 (SEM) است. جامعه آماری ، حجم نمونه و روش
نمونهگیری جامعه آماري اين پژوهش، دانشآموزان پسر و دختر دوره متوسطه دوم به تعداد 60735 نفر در سال تحصیلی 1401- 1400در شهر کرج بودند. جامعه آماری از بین 117 مدرسه پسرانه به تعداد 33793 نفر و 145 مدرسه دخترانه به تعداد 26942 نفر دانش آموز، تعداد 400 نفر دختر و پسر با مادران‌شان انتخاب شدند.
دربارۀ حجم نمونه در پژوهشهای مربوط به روش تحقیق همبستگی از نوع مدل معادلات ساختاری نظرات گوناگون وجود دارد ولی همه بر این موضوع توافق دارند که مدل معادلات ساختاری شبیه تحلیل عامل از فنون آماری است که با نمونۀ بزرگ قابل اجرا میباشد (تاباچنیک و فیدل، 2001). براساس فرمول تاباچنیک و فیدل (2007) برای نمونهگیری حداقل حجم نمونه در مطالعات همبستگی از فرمول:
N ≥ 50 + 8M
برآورد میشود؛ در این فرمول N حجم نمونه و M تعداد متغیرهای پیشبین (مستقل) است. در پژوهش حاضر 16 متغیر پیشبین وجود داشت که طبق فرمول حداقل باید بیشتر از 194 نفر باشد.
بنابراین در پژوهش حاضر با در نظر گرفتن تعداد پارامترهای برآورد شده در مدل و احتساب ریزش 400 نفر از دانش آموزان در نظر گرفته شد؛ و با توجه به جنسیت آنها، به روش نمونهگیری خوشه‌ای بصورت تصادفی انجام شد؛ که در مدارس دخترانه از هر پایه 7 نفر بطور تصادفی در ده مدرسه در کل 210 نفر و در مدرسه یازدهم، 13 نفر(پایه دهم، 4 نفر، پایه یازدهم، 4 نفر و پایه دوازدهم، 5 نفر)که در مجموع 223 نفر دختر؛ و در هشت مدرسه پسرانه، بطور تصادفی هر مدرسه 21 نفر در کل 168 نفر و در مدرسه نهم پسرانه 9 نفر(هر پایه 3 نفر) که در مجموع نه مدرسه پسرانه 177 نفر دانشآموز پسر، انتخاب شد.
تأثیر ارزش آفرینی سوادتربیتی والدین برتابآوری و پیشرفت .../ همام مویدفر و همکاران 158 |
سواد تربیتی والدين از طريق پرسشنامه آلاباما كه توسط شلتون، فريك و ووتون، (1996) تهیه شده است ارزيابي شد. اين آزمون، 42 سوالي است كه پنج حوزه را اندازهگيري مي‌كند: تنبیه بدني، نظم و انضباط ناپايدار، نظارت ضعيف، درگيري و فرزند پروري مثبت.اين مقياس براساس مقياس ليكرتي از هرگز (1) تا هميشه (5) تهيه شده كه آزمودني یا مشاركتكننده بايد متناسب با رفتار خود يكي از آنها را علامت گذاري كند.
تعريف عملياتي سواد تربیتی والدين: منظور از سواد تربیتی والدين نمرهای است که آزمودنی از پرسشنامه آلاباما كه توسط شلتون، فريك و ووتون، (1996) (APQ)42 سوالی کسب کرده است.
پرسشنامه مسئولیتپذیری نوجوانان توسط پری سیما نعمتی (1387) ساخته و مورد هنجاریابی قرار گرفته است. این پرسشنامه شامل 50 سوال می باشد که 7 بعد را به شرح زیر مورد سنجش و بررسی قرار میدهد: خودمدیریتی، نظمپذیر، امانتداری، امانتداری، وظیفهشناسی
تعریف عملیاتی مسئوليتپذيري: منظور از
مسئولیتپذیری نمرهای است که آزمودنی از مقیاس مسئولیتپذیری نعمتی (1387) کسب کرده است.
پرسشنامه تابآوری تحصیلی ( ARI ) توسط ساموئز در سال 2004 تهیه شده است و نسخه اصلی 40 سوال دارد و در ایران به تعداد 29 سوال هنجاریابی و تقلیل یافته است. و دارای سه خرده مقياس مهارتهای ارتباطی جهتگيري آينده و مسئله محور و مثبت نگر میباشد. نمرهگذاری این پرسشنامه با مقیاس لیکرت از کاملاً موافقم تا کاملاًمخالفم (5 تا 1) انجام میشود.
تعریف عملیاتی تابآوري تحصيلي: منظور از تابآوري تحصیلی در پژوهش حاضر نمرهای است که آزمودنی از پرسشنامه تاب آوری تحصیلی ARI سامویز (2004) کسب کرده است.
پرسشنامه پیشرفت تحصیلی توسط صالحی (1394) طراحی و اعتباریابی شده است، این پرسشنامه شامل 50 گویه بسته پاسخ بر اساس پاسخنامه دو گزینهای (بلی – خیر) میباشد، نمرهگذاری آن صفر و یک میباشد. حداقل امتیاز ممکن 0و حداکثر 50 خواهد بود.
تعریف عملیاتی پيشرفت تحصيلي: منظور از پیشرفت تحصیلی در پژوهش حاضر نمره ای است که آزمودنی از پرسشنامه استاندارد پیشرفت تحصیلی صالحی(1394) کسب کرده است.
تأثیر ارزش آفرینی سوادتربیتی والدین برتابآوری و پیشرفت .../ همام مویدفر و همکاران 159 |
1-6- آزمون همبستگی سوادتربیتی والدین با
تابآوری تحصیلی
[1] .daniel t. and diya dou
[2] .parental Literacy(upbringing literacy&family literacy)
[3] .mc coy, cole
[4] .mastrotheodoros, & et al.
[5] .mapp
[6] . parental Literacy (upbringing literacy&family literacy)
[7] . mccoy, cole
[8] .simpande
[9] .
[10] . dickinson and morse
[11] lynch, Prins.
[12] . the Thames Valley District School Board (TVDSB)
[13] . eduardo, & et al
[14] . moro
[15] . lynch, Prins
[16] . estyrberg
[17] . barbara,& et al.
[18] . grolnick, Wendy S.
[19] . barrett
[20] . perls, F
[21] .cabrera
[22] masten
[23] .alva SA
[24] . hwang
[25] . junge B.,& et al.
[26] . dimitra,& et al.
[27] - structural Equation Modeling (SEM)
جدول شماره1. ماتریس همبستگی پیرسون بین سواد تربیتی با تاب آوری تحصیلی
متغیر | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | |
1 | فرزند پروری مثبت | 1 |
|
|
|
|
|
2 | نظارت ضعیف | **75/0- | 1 |
|
|
|
|
3 | نظم وانضباط ناپایدار | **59/0- | **66/0 | 1 |
|
|
|
4 | تنبیه بدنی | **85/-0 | **91/0 | **87/0 | 1 |
|
|
5 | درگیری | **79/0 | **75/0- | **83/0- | **86/0- | 1 |
|
6 | تاب آوری تحصیلی | **30/0 | **23/0- | **23/0- | **27/0- | **32/0 | 1 |
01/0>. **P *05/0>. *P
نتایج ضریب همبستگی پیرسون در جدول 1 نشان میدهد که بین فرزند پروری مثبت و درگیری با تاب آوری تحصیلی رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد (01/0> p). اما بین نظارت ضعیف، نظم و انضباط ناپایدار، تنبیه بدنی با تاب آوری تحصیلی رابطه معکوس و معناداری وجود دارد (01/0> p).
2-6- آزمون همبستگی بین مسئولیتپذیری با
تابآوری تحصیلی
جدول شماره 2. ماتریس همبستگی پیرسون بین مسئولیت پذیری با تاب آوری تحصیلی
متغیر | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | خود مدیریتی | 1 |
|
|
|
|
|
|
|
2 | نظم پذیری | **81/0 | 1 |
|
|
|
|
|
|
3 | قانونمندی | **82/0 | **80/0 | 1 |
|
|
|
|
|
4 | امانت داری | **73/0 | **72/0 | **82/0 | 1 |
|
|
|
|
5 | سازمان یافتگی | **89/0 | **83/0 | **78/0 | **66/0 | 1 |
|
|
|
6 | پیشرفت گرایی | **73/0 | **71/0 | **79/0 | **66/0 | **80/0 | 1 |
|
|
7 | مسئولیت پذیری | **81/0 | **77/0 | **76/0 | **64/0 | **73/0 | **70/0 | 1 |
|
8 | تاب آوری تحصیلی | **23/0 | **21/0 | **26/0 | **22/0 | **22/0 | **25/0 | **26/0 | 1 |
01/0>. **P *05/0> *P
نتایج ضریب همبستگی پیرسون در جدول 2 نشان میدهد که بین مسئولیت پذیری وابعاد آن با تاب آوری تحصیلی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد (01/0> p).
تأثیر ارزش آفرینی سوادتربیتی والدین برتابآوری و پیشرفت .../ همام مویدفر و همکاران 160 |
جدول شماره 3. ماتریس همبستگی پیرسون بین سواد تربیتی بامسئولیتپذیری
متغیر | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | |
1 | فرزند پروری مثبت | 1 |
|
|
|
|
|
2 | نظارت ضعیف | **75/0- | 1 |
|
|
|
|
3 | نظم وانضباط ناپایدار | **68/0- | **66/0 | 1 |
|
|
|
4 | تنبیه بدنی | **85/0- | **91/0 | **87/0 | 1 |
|
|
5 | درگیری | **79/0 | **75/0- | **83/0- | **86/0- | 1 |
|
6 | مسئولیت پذیری | **37/0 | **38/0- | **35/0- | **34/0- | **38/0 | 1 |
01/0>. **P *05/0>. *P
نتایج ضریب همبستگی پیرسون در جدول شماره 3نشان میدهد که بین فرزندپروری مثبت و درگیری با
مسئولیتپذیری رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد (01/0> p).
4-6- آزمون همبستگی بین سواد تربیتی با پیشرفت تحصیلی
جدول شماره 4. ماتریس همبستگی پیرسون بین سواد تربیتی با پیشرفت تحصیلی
متغیر | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | |
1 | فرزند پروری مثبت | 1 |
|
|
|
|
|
2 | نظارت ضعیف | **75/0- | 1 |
|
|
|
|
3 | نظم وانضباط ناپایدار | **68/0- | **66/0 | 1 |
|
|
|
4 | تنبیه بدنی | **85/0- | **91/0 | **87/0 | 1 |
|
|
5 | درگیری | **79/0 | **75/0- | **83/0- | **86/0- | 1 |
|
6 | پیشرفت تحصیلی | **33/0 | **22/0- | **30/0- | **28/0- | **31/0 | 1 |
01/0>. **P *05/0>. *P
نتایج ضریب همبستگی پیرسون در جدول شماره 4 نشان میدهد که بین فرزند پروری مثبت ودرگیری با پیشرفت تحصیلی رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد (01/0> p). اما بین نظارت ضعیف، نظم وانضباط ناپایدار، تنبـیه بدنی با
پیشرفت تحصیلی رابطه معکوس و معناداری وجود دارد (01/0> p).
5-6- آزمون همبستگی بین مسئولیت-پذیری با پیشرفت تحصیلی
تأثیر ارزش آفرینی سوادتربیتی والدین برتابآوری و پیشرفت .../ همام مویدفر و همکاران 161 |
متغیر | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | خود مدیریتی | 1 |
|
|
|
|
|
|
|
2 | نظم پذیری | **81/0 | 1 |
|
|
|
|
|
|
3 | قانونمندی | **82/0 | **80/0 | 1 |
|
|
|
|
|
4 | امانت داری | **73/0 | **72/0 | **82/0 | 1 |
|
|
|
|
5 | سازمان یافتگی | **89/0 | **83/0 | **78/0 | **66/0 | 1 |
|
|
|
6 | پیشرفت گرایی | **73/0 | **71/0 | **79/0 | **66/0 | **80/0 | 1 |
|
|
7 | نمره کلی پرسشنامه مسئولیت پذیری | **81/0 | **77/0 | **76/0 | **64/0 | **73/0 | **70/0 | 1 |
|
8 | پیشرفت تحصیلی | **35/0 | **32/0 | **37/0 | **24/0 | **30/0 | **38/0 | **39/0 | 1 |
01/0>. **P *05/0>. *P
نتایج ضریب همبستگی پیرسون در جدول شماره 5 نشان میدهد که بین مسئولیتپذیری وابعاد آن با پیشرفت تحصیلی رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد (01/0> p).
7- مدل ساختاری برازش پژوهش
در این بخش ابتدا مدل ساختاری برازش شده در دو حالت ضرایب استاندارد و ضرایب t گزارش شده است.
شکل 2. مدل برازش شده پیشبینی تابآوری تحصیلی و پیشرفت تحصیلی بر اساس سواد تربیتی با میانجیگری
مسئولیتپذیری در حالت ضرایب استاندارد
همانطور که در شکل شماره 2 مشخص است رابطه مسئولیتپذیری با فرزندپروری مثبت 34/0، با نظارت ضعیف 36/0-، با انضباط ناپایدار33/0- ، با تنبیه بدنی 31/0- و با درگیری 35/0 میباشد. رابطه مسئولیتپذیری با تابآوری تحصیلی 25/0میباشد. رابطه تاب آوری تحصیلی با فرزند پروری مثبت 28/0، با نظارت 21/0- با انضباط ناپایدار22/0- با تنبیه 25/0- و با درگیری 30/0 است.
تأثیر ارزش آفرینی سوادتربیتی والدین برتابآوری و پیشرفت .../ همام مویدفر و همکاران 162 |
شکل 3. مدل برازششده پیشبینی تاب آوری تحصیلی بر اساس سواد تربیتی با میانجیگری مسئولیتپذیری در حالت ضرایب t
همانطور که در شکل 4-2 مشخص است رابطه مسئولیت پذیری با فرزندپروری مثبت 19/5 با نظارت ضعیف 47/10با انضباط ناپایدار28/19، با تنبیه بدنی 31/12 وبا درگیری 78/9 میباشد. رابطه مسئولیتپذیری با تاباوری 18/14 میباشد. رابطه تاباوری با فرزندپروری مثبت 02/17، با نظارت 95/13 با انضباط ناپایدار41/20-با تنبیه 80/32و با درگیری 15/27 است.
8- بحث و نتیجه گیری
مسئولیت پذیری دانش آموزان بر تابآوری تحصیلی
دانشآموزان دوره دوم متوسطه شهرستان كرج اثر مستقیم دارد و معنادار میباشد بنابراین فرض پژوهش تأیید
میگردد. نتایج این پژوهش با پژوهشهای مهسا بسامی، حسن امیری (1402) گاستلو ، و همکاران1 (2014) همسو میباشد. مسئولیتپذیری به معنی توانایی پاسخ دادن و به مفهوم تصمیمگیریهای مناسب و مؤثر است. و اثر مستقیم ممکن است به این دلیل باشد که والدین و معلمان الگوی مناسبی برای مسئولیتپذیری باشند. و دانشآموزان در موقعیت‌های مختلف آن را در رفتارهای والدین خود مشاهده نمودهاند.
اثر مستقیم مسئولیتپذیری بر پیشرفت تحصیلی معنادار است، بدین معنا که مسئولیتپذیری به طور مثبت واریانس پیشرفت تحصیلی را تبیین میکند، بنابر این فرض پژوهش تأیید میگردد. نتایج این پژوهش با پژوهشهای طباطبایی، و همکاران (1391) همسو میباشد. مسئولیتپذیری از درون فرد سرچشمه میگیرد. فردی که مسئولیت کاری را بر عهده میگیرد، توافق می‌نماید که یک سری فعالیتها و کارها را انجام دهد و یا بر انجام این کارها توسط دیگران نظارت داشته باشد (روح‌الهی، 1389). بنابراین چون مسئولیتپذیر بودن، آموختنی است و دانشآموزان بصورت‌های مختلف آن را میاموزند. دانش‌آموزانی که مسئولیتپذیر هستند، به گونهای سازگارتر عمل میکنند و به وظایفی که به وی محول شده، از جمله وظایف مربوط به تحصیل را درست انجام می دهند که این امر منجر به پیشرفت تحصیلی آنان می شود.
سواد تربیتی والدین بر تابآوری تحصیلی دانشآموزان دوره دوم متوسطه شهرستان كرج اثر مستقیم دارد و معنادار است. بدین معنا که در بین ابعاد سوادتربیتی، فرزند پروری مثبت میتواند تاب آوری تحصیلی را به طور مثبت و نظارت ضعیف، نظم و انضباط ناپایدار، تنبیه بدنی ودرگیری به صورت منفی تابآوری تحصیلی را تبیین کنند بنابر این فرضیه پژوهش هم تأیید میگردد. نتایج این پژوهش با پژوهشهای خرمایی، و همکاران (1394)، فاتحی پیکانی، و همکاران(1399)، قره داغی قهرمانلو (1391) همسو است. در نتیجه مـيتـوان گفـت چون مولفه‌های سواد تربیتی والدین، فرايند شناختی و فرا شناختي هستند، آموزش سواد تربیتی والدین توانسته تاثیر مستقیم بر بهبود و افزایش تاب اوری تحصیلی دانش آموزان شود.همچنین دانش‌آموزانی که تاب اوری تحصیلی دارند، به گونهای سازگارتر عمل میکنند. سواد تربیتی والدین بر مسئولیت پذیری دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهرستان كرج اثر مستقیم دارد. و معنادار است بدین معنا که در بین ابعاد سوادتربیتی، فرزند پروری مثبت میتواند به طور مثبت و نظارت ضعیف ، نظم وانضباط ناپایدار، تنبیه بدنی و درگیری به صور منفی
مسئولیتپذیری را تبیین کنند؛ این فرضیه پژوهش هم تأیید میگردد. نتیجه این فرضیه با پژوهشهای دودمان (1397) شیخ الاسلامی و برزو (1394). دیدار(1392). گاستلو2، و همکاران (2014) کوهن3 و کرنس (2018)، همسو است و با یافته مهرافزار (1378) مغایر است. بنابراین دانش‌آموزانی که مسئولیت پذیر هستند، به گونهای سازگارتر عمل میکنند و به وظایفی که به وی محول شده، درست انجام میدهند و قادر هستند رفتارهاي مختلف و مناسبي در موقعیت‌های مختلف داشته باشند.
تأثیر ارزش آفرینی سوادتربیتی والدین برتابآوری و پیشرفت .../ همام مویدفر و همکاران 163 |
دانشآموزان بر اساس سواد تربیتی والدین نقش میانجی دارد. همان طور که نتایج نشان میدهد اثر غیرمستقیم مسئولیتپذیری در پیشبینی تابآوری بر اساس سواد تربیتی معنادار است. بنابر این فرض پژوهش تأیید می گردد. اليس مسئولیت پذیری را معادل با منطقی بودن و معقول زندگی کردن میداند (شولتز، ترجمه خوشدل، ۱۳۸۸). اینکه سواد تربیتی والدین با میانجیگری مسئولیتپذیری بر تابآوری تحصیلی دانشآموزان تأثیر غیرمستقیم ندارد. ممکن است به این دلیل باشد که والدین و معلمان الگوی مناسبی برای مسئولیتپذیری دانشآموزان باشند اما برای تابآوری الگوی مناسبی نباشند. چون معمولا کودکان و نوجوانان، رفتارهای والدین از جمله تاب آوری را در موقعیتها و شرایط مختلف مشاهده، یادگیری و الگوگیری می کنند.
9- محدودیت های پژوهش
· اولین و بزرگترین محدودیت در این پژوهش، محدودیت زمانی است که بخاطر آن نمی توانیم همه عوامل تاثیر گذار بر عوامل پژوهش را شناسایی کنیم.
· در دومین محدودیت باید به نحوه پاسخگویی افراد پرداخت که ممکن است تعدادی از پاسخگویان به برخی ازسوالات را با دقت پر نکنند. (خود ابرازی بودن سوالات پرسشنامه).
· جامعه آماری پِژوهش گروه خاصی از جامعه دانش آموزان مقطع دوم متوسطه دولتی شهر کرج بودند، که امکان تعمیم نتایج به جمعیتهای دیگر را با احتیاط مواجه
میکند.
· از مهمترین محدودیتهای این پژوهش، عدم امکان کنترل متغیرهای مانند وضعیت اقتصادی و اجتماعی والدین، ویژگیهای شخصیتی و سلامت روانی والدین وجود داشت.
منابع
1. احدی، حسن. (1381). روانشناسی رشد، تهران: پردیس.
2. بسامی، مهسا، امیری، حسن(1402). پیشبینی مسئولیتپذیری دانشآموزان بر اساس شیوههای تربیتی والدین و پیشرفت تحصیلی آنان. پیشرفتهای نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش و پرورش، 6(61)،16.
3. بشارت، محمدعلی؛ عزیزی، کوروش و پورشریفی، حمید(1390). رابطه سبکهای فرزندپروری والدین با
کمالگرایی فرزندان در 3نمونهای از خانوادههای ایرانی. خانواده پژوهی، 7(26)، 145-160.
4. برک، ال. ای.(1385). روانشناسی رشد (از نوجوانی تا پایان زندگی). ترجمه سیدمحمدی، یحیی. تهران، نشر ارسباران، چاپ ششم.
5. بیرامی، منصور، کریمی نژاد، کلثوم و موحدی، یزدان( 1393). رابطه شیوه های فرزندپروری والدین و مسئولیت پذیری نوجوان. اولین کنگره ملی روای خانواده گامی در ترسیم الگوی مطلوب خانواده. اهواز.
6. پروچاسكا، جيم؛ نوركراس، جان. سي(1401)،
نظريـههـاي روانـدرماني، ترجمه يحيي سيد محمدي، چاپ 19، تهران: انتشارات روان.
7. حاج خدادادی، داود؛ اعتمادی، عذرا؛عابدی، محمدرضا و جزایری، رضوان السادات(1400). اثربخشی برنامه فرزندپروری مثبت بر والدگری مؤثر، کیفیت رابطه والد-فرزندی در مادران دارای نوجوان. مجله علوم روانشناختی/دوره بیستم/شماره 98/ ص 197-185.
تأثیر ارزش آفرینی سوادتربیتی والدین برتابآوری و پیشرفت .../ همام مویدفر و همکاران 164 |
پيشنهاد میشود دورههای آموزش مهارتهای فرزندپروري در مراکز آموزشی برای والدین برگزار شود و تشويق والدين به شركت در چنين دوره‌هايي به دليل اثرات مثبت آن مد نظر قرار گیرد.
در آموزش و پرورش از برخی از روش‌های افزایش مسئولیتپذیری از جمله روش‌های مسئولیتپذیری مبتنی بر خود برای آموزش به دانشآموزان برای انجام کارهای تحصیلی و آموزشی استفاده شود.
8. خرمائی، فرهاد؛ اکبری, عباس؛ صدری, مصطفی و نیرومند, حسین(1394). پیش بینی شادکامی بر اساس ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده با واسطه گری تاب آوری در دانش آموزان مجله مطالعات روانشناسی تربیتی, 12(21), 63-82 .
9. درتاج، فریبرز؛ لک‌پور، الهام و بهلولی، علی(1392). بررسی میزان تأثیرمدارس هوشمند استان لرستان بر پیشرفت تحصیلی دانشآموزان مقطع متوسطه. مجله فناوری آموزش، 8(2): 133-141.
10. دلیرناصر، نرگس و حسینی نسب، سید داود(1394). "بررسی مقایسهای پیشرفت تحصیلی و انگیزه پیشرفت در دانش آموزان ابتدایی مدارس عادی و هوشمند شهر تبریز". آموزش و ارزشيابي، 8 (29)، 31-42.
11. دودمان، پروانه (1397) . رابطه شیوههای فرزندپروری والدین بر مسئولیتپذیری دانش آموزان دبیرستانهای شهرستان مهر. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم، 12(4)، 51-60 .
12. دیدار، مریم(1392). بررسی رابطهی بین سبکهای فرزندپروری والدین با عزت نفس و مسئولیتپذیری نوجوانان پایه اول. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.
13. شیخ الاسلامی، راضیه و برزو، شیوا (1394). فرزندپروری و مسئولیت پذیری در نوجوانان: نقش واسطه گری سبکهای پردازش هویت. روشها و مدل های شناختی، 6(19)، 120-97.
14. صادقي، رضا. (1390). ارتباط بین حمایتهای اجتماعی والدین و وضعیت اجتماعی اقتصادی خانواده با گرایش به فعالیت ورزشی. چکیده مقالات اولین همایش ملی تفریحات ورزشی تهران.
15. طباطبایی، نفیسه؛ طباطبایی، سید شهاب الدین؛ کاکایی، یزدان ومحمدی، آریا علیرضا (۱۳۹۱). رابطه سبکهای هویت و مسئولیتپذیری با پیشرفت تحصیلی نوجوانان ۱۵ تا ۱۸ ساله شهر تهران. رفاه اجتماعی; ۱۲ (۴۴) :۴۲-۲۳.
16. غریبزاده، رامین و معین کیا، مهدی. (1396). رابطه تابآوری و سخت روئی با پیشرفت تحصیلی دانشجویان با نقش میانجیگری شادکامی دانشجویان. فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار سال یازدهم، شماره 1 ، 93-81.
17. فاتحی پیکانی، فرزانه و صالحی،اعظم.(1399). اثربخشی آموزش فرزندپروری مبتنی بر شفقت به والدین بر تنظیم شناختی هیجان و خودکارآمدی دانش آموزان دختر مبتلا به اضطراب اجتماعی. نشریه علمی زن و فرهنگ سال 12، شماره 45، پاییز صفحه5.
18. قرهداغی قهرمانلو، آسیه.(1391). بررسی رابطه کیفیت زندگی و سبکهای فرزندپروری والدین با سطح تابآوری و عملکرد تحصیلی فرزندان آنان در منطقه 8تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشگاه الزهرا.
19. کاویانی، زینب؛ حمید، نجمه و عنایی، میر صلاح الدین. (1393). تأثیر درمان شناختی رفتاری مذهب محور بر تابآوری زوجین. دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی،15(3): 34-25.
20. مهرافروز، حجت الله.(1378). بررسي رابطه نگرش نسبت به شيوه هاي فرزندپروري مادر(اقتدار منطقي، استبدادي، آزادگذار ) با مكان كنترل و پيشرفت تحصيلي در دانش آموزان پسر پايه چهارم ابتدايي . پايان نامه كارشناسي ارشد منتشر نشده، دانشكده رواشناسي و علوم تربيتي، دانشگاه تربيت معلم تهران.
تأثیر ارزش آفرینی سوادتربیتی والدین برتابآوری و پیشرفت .../ همام مویدفر و همکاران 165 |
22. هوشنگی شایان، سارا و سالاری فر، محمدرضا.(1402). پیشبینی عملکرد تحصیلی بر اساس کارکردهای سبک تفکر و سبکهای تربیتی والدین با میانجیگری مسئولیت پذیری دانش آموزان. رویش روان شناسی، ۱۲ (۳) :۱۱۹-۱۳۰.
23. یاوری رامشه، محبوبه و اسماعیلی، مریم. (1393). اثر بخشی آموزش مؤلفههای تابآوری بر روابط بین فردی دانشآموزان دختر پایه هشتم شهر اصفهان. دومین کنفرانس ملی روانشناسی و علوم رفتاری.
24. Alva SA. Academic Invulnerability Among Mexican- American Students: The Importance of Protective Resources and Appraisals. Hispanic J Behav Sci. 1991;13(1):18-34. (ERIC Document Reproduction Service No. ED 377 366)
25. Aulak, D. S., Quinn, B., & Wilson, N. (2016). Student burnout. British dental journal, 220(5), 219-220
26. Barbara M, Richard R, Julie M, Robert G, Haward M. (2014).Conduct disorder and oppositional defiant disorder in national sample: Developmental epidemiology. J Child Psychol Psychiatry; 45: 609-21
27. Cabrera N, Padilla A. Entering and succeeding in the culture of college. J Behav Sci. 2013;26(2):152-7.
28. Curry, D., Reeves, E., & Mcintyre, C. J. (2016). Connecting schools and families: Understanding the influence of home literacy practices. Texas Journal of Literacy Education, 4(2), 69–77 Retrieved from https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1121638.pdf
29. Daniel T. L. Shek and Diya Dou, (2020).Perceived Parenting and Parent-Child Relational Qualities in Fathers and Mothers: Longitudinal Findings Based on Hong Kong Adolescents. Int J Environ Res Public Health. 2020 Jun; 17(11): 4083./Published online 2020 Jun 8. doi: 10.3390/ijerph17114083
30. Diader, Maryam. (2012). Investigating the relationship between parenting styles of parents and self-esteem and responsibility of first grade teenagers. Master's thesis. Islamic Azad University, Maroodasht branch
31. Dickinson, D., & Morse, A. (2019). Connecting through talk: Nurturing children’s development with language. Brookes.
32. Dimitra,Tsela, Rosie Drosou Tsel, and Ignacio González López(2023).Relations between Parenting Style and Parenting Practices and Children’s School Achievement Soc. Sci. 2023, 12, 5. https://doi.org/10.3390/socsci12010005 .
33. Eduardo Aguirre-Dávila, Miguel Morales-Castillo & Manuel Moreno-Vásquez (2023) Parenting, autonomy and academic achievement in the adolescence, Journal of Family Studies, 29:1, 63-76,
34. Frick, P.J., Christian, R.C. & Wootton, J.M. (1999). Age trends in the association between parenting practices and conduct problems. Behavior Modification, 23, 106-128
35. Guastello, D. D. , Guastello, S. J. , & Briggs, J. M. (2014) . Parenting style and generativity measured in college students and their parents. Sage Open, 4 (1) , 2158244013518053
36. Hwang E, Shin S. Characteristics of nursing students with high levels of academic resilience: A cross sectional study. Nurse Education Today 2018; 71: 54-59.
37. Junge B. Guillena*, Hazel Bliss G. Mendiodia, Camilo E. Baldonado(2023). The Influence of Parenting Style, Involvement, and Self-Efficacy on Intermediate Learners’ Motivation. Psych Educ, 2023, 8: 414-425, Document ID:2023 PEMJ662, doi:10.5281/zenodo.7868554, ISSN 2822-4353
تأثیر ارزش آفرینی سوادتربیتی والدین برتابآوری و پیشرفت .../ همام مویدفر و همکاران 166 |
39. Lynch, J., & Prins, E. (2023). Knowledge to Support Early Educators and Elementary School Teachers’ Engagement in Family Literacy and Family Literacy Programs. The Reading Teacher · February 2023 DOI: 10.1002/trtr.2187. https://www.researchgate.net/publication/368403382
40. Mapp, K. (2016). Working with families and caregivers: Family engagement as a core element of effective practice.
https://www.teach ingworks.org/images/files/2016_AACTE_Karen_Mapp.pdf
41. Morrow, L. (2020). Literacy development in the early years: Helping children read and write (9th ed.). Pearson.
Masten AS. Ordinary magic.(2001) Resilience processes in development. Am Psychol;56(3):22738. PMID: 11315249
42. Mastrotheodoros, S.; Van der Graaff, J.; Deković, M.; Meeus, W.H.J.; Branje, S.J.T. Coming closer in adolescence: Convergence in mother, father, and adolescent reports of parenting. J. Res. Adolesc. 2018, 29, 846–862.
43. McCoy, E, Cole, J. (2011). A Snapshot of Local Support for Literacy: 2010 survey. London: National Literacy Trust
44. Piazza, S., Rao, S., & Protacio, M. (2015). Converging recommendations for culturally re-sponsive literacy practices: Students with learning disabilities, English language learners, and socioculturally diverse learners. International Journal of Multicultural Education, 17(3), 1–20
45. Simpande, A. (2019, September 9). Literacy and Lifelong Learning: The Home Literacy Environment and the University Literacy Environment. [Conference Paper Presentation]. National Literacy Symposium, Ministry of General Education, Ndola, Zambia.
46. گزارش نظرسنجی(2018). برگرفته از
https://www.tvdsb.ca/en/parents/resources/Documents/PERC/FINAL-REPORT-May-30-2018 .pdf. / TVDSB's Research and
تأثیر ارزش آفرینی سوادتربیتی والدین برتابآوری و پیشرفت .../ همام مویدفر و همکاران 167 |
47.https://zam.kowsarblog.ir/%%D9%86%D9A7%D %
[1] . guastello, &. et al
[2] . guastello, & et al.
[3] . koehn & kerns