ارزیابی تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران از طریق اندازه گیری مولفه های داخلی بانک
محورهای موضوعی : تخصصی
فرشاد خالوزاده
1
,
محمد خضری
2
*
,
فاطمه زندی
3
1 - دانشجوی دکتری، رشته علوم اقتصادی-اقتصاد اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران
2 - استادیار، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، گروه اقتصاد، تهران، ایران.
3 - استادیار، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، گروه اقتصاد، تهران، ایران
کلید واژه: فساد, اندازه بانک, ریسک اعتباری, مدیریت هزینه, نقدینگی بانک, سوداوری بانک,
چکیده مقاله :
در این مقاله، تأثیر فساد بر سودآوری بانکها در ایران در یک دوره ده ساله در بازه زمانی 2012 تا 2022 مورد بررسی قرار گرفته است. مولفههای مورد بررسی شامل اندازه بانک، ریسک اعتباری، مدیریت هزینه و نقدینگی است. نتایج نشان میدهد که فساد تأثیر منفی و معنی‌داری بر سودآوری بانکها از طریق شاخص نرخ بازده داراییها (ROA) دارد، در حالی که تأثیر معنی‌داری بر نرخ بازده حقوق صاحبان سهام (ROE) ندارد. عوامل اقتصادی کلان مانند تورم، آزادی اقتصادی و اندازه دولت نیز تأثیر قابل توجهی بر کاهش ROA دارند. تجزیه‌وتحلیل مدل‌ها نشان میدهد که فساد ناشی از ساختار دولت و بیکاری منجر به کاهش سودآوری بانکی میشود. همچنین، نسبت نقدینگی و مدیریت هزینه رابطه مثبت و معناداری با سودآوری دارند. در نتیجه، ارتقاء شرایط نظارتی و ایجاد سیاست‌های سختگیرانه برای کاهش فساد و بهبود سودآوری بانکها ضروری است. این مطالعه به شواهد تجربی ارتباط فساد و سودآوری بانکها پرداخته و بر اهمیت نظارت مؤثر تأکید دارد.
In this article, the impact of corruption on the profitability of banks in Iran over a ten-year period from 2012 to 2022 is examined. The components under review include bank size, credit risk, cost management, and liquidity. The results indicate that corruption has a significant negative impact on bank profitability through the Return on Assets (ROA) metric, while it does not have a significant impact on the Return on Equity (ROE). Macroeconomic factors such as inflation, economic freedom, and government size also significantly affect the reduction of ROA. The analysis of the models shows that corruption stemming from government structure and unemployment leads to decreased bank profitability. Additionally, liquidity ratio and cost management have a positive and significant relationship with profitability. Consequently, improving regulatory conditions and implementing strict policies to reduce corruption and enhance bank profitability is essential. This study provides empirical evidence on the relationship between corruption and bank profitability and emphasizes the importance of effective oversight
احمدی، سید علی‌اکبر؛ همایونی، غلامحسین و عسگری‌آبادی، حمیدرضا (١٣٩٤). فساد اداری و مالی در سازمان های امروزی. تهران: فوژان.
احمدیان، اعظم (١٣٩٦). اهمیت ترکیب دارایی و بدهی بانکها در تعیین رتبه نظارتی بانکها. پژوهشنامه اقتصادی، سال هفدهم، شماره ٢.
اسلامی، اکرم و جاج ده آبادی، محمدعلی (١٣٩٧). بررسی جرمشناختی جرایم مالی کارکنان دولت (رویکرد کلان). قانونیار، دوره دوم، شماره ٨.
بدری، احمد (١٣٩٤) صورت عملکرد سپرده های سرمایه گذاری: ارتقای پاسخگویی در مدل کسب و کار بانکداری بدون ربا، همگرا با IFRS، پژوهشکده پولی و بانکی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
جدی، حسین (١٣٨٩). ریشه‌های فساد اداری و شیوههای مبارزه با آن. نشریه سیاسی-اقتصادی، شماره ٢٨٢-٢٨١: ١٢٧-١١٨.
خادمی، وحید (١٣٨٤). ارتباط بین فرصت‌های سرمایهگذاری و رشد داراییها در شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران، شماره ٢٠٧: ٧٧-٧٤.
دادگر، حسن و معصومی نیا، غلامعلی (١٣٨٣). فساد مالی. انتشارات کانون اندیشه جوان.
دارابی، رویا و مولایی، علی (١٣٩٠). اثر متغیر های نقدینگی، تورم، حفظ سرمایه، تولید ناخالص داخلی بر سود آوری بانک ملت. دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، ٤(شماره ٢(پیاپی ١٠)): ١٨٢-١٣٩.
رفیع پور، فرامرزی (١٣٨٦). سرطان اجتماعی فساد. شرکت سهامی انتشار.
زرندی، سعید؛ حمیدی حصاری، یاسین و معدنی، جواد (١٣٩٦). عوامل مؤثر بر فساد اداری در سازمان های دولتی جمهوری اسلامی ایران. مجلس و راهبرد، ٢٤(٩١): ٢٠٢-١٦٥.
شاهچرا، مهشید و چوزانی، نسیم (١٣٩٥). تنوعپذیری درآمدها و سودآوری در شبکه بانکی کشور.
فصلنامه سیاست‌های مالی و اقتصادی، سال چهارم، ش ١٤: ٥٢-٣٣.
شاهرخی، غلامرضا (١٣٨٥). نظری اجمالی بر انواع ریسک بانکی، مدیریت ریسک و نظارت مبتنی بر ریسک. بانک و اقتصاد، شماره ٧٨.
صحت، سعید؛ مسافری راد، فراز و شریعت پناهی، سید مجید (١٣٩٠). رابطه بازده دارایی ها، بازده حقوق صاحبان سهام و ارزش افزوده اقتصادی در صنعت بیمه. مطالعات تجربی حسابداری مالی، ٨(٣٢): ١٤٠-١٢١.
عباس زادگان، سید محمد (١٣٨٣). فساد اداری. چاپ اول، تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی.
عزتی، مرتضی؛ عاقلی، لطیفه و کشاورزساجی، نفیسه (١٣٩٥). عوامل مؤثر بر سودآوری بانکهای اسلامی (کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی). فصلنامه علمی- ترویجی اقتصاد و بانکداری اسلامی، شماره پانزدهم: ١٣٩-١٥.
فتاحی، شهرام؛ رضایی، مهدی و جاهد، طاهره (١٣٩٥). تأثیر سلامت بانکی بر سودآوری بانکهای تجاری: رویکرد رگرسیون پانل آستانه. راهبرد مدیریت مالی، سال پنجم، ش ١٦: ٥٠-٢٩.
فرج پور، مجید (١٣٨٣). فقر و فساد و تبعیض، موانع توسعه در ایران. تهران: خدمات فرهنگی رسا. فرهنگ، امیرعلی؛ اثنی عشری، ابوالحسنی، رنجبر فلاح، بیابانی، جهانگیر (٢٠١٦). درآمد غیر بهرهای، ریسک و سودآوری در صنعت بانکداری. فصلنامه علمی-پژوهشی مدلسازی اقتصادی، ١٠(٣٥) ، ٧٠-٤٧.
قادری، مهدی (١٣٨٨). فساد اداری در ایران؛ تحلیلی جامعه‌شناختی. معرفت، شماره ١٣٨: ١١٨-١٠٥.
قاسمی همدانی، پریسا (١٣٩٦). بررسی تأثیر عوامل مؤثر بر سودآوری بانکهای ایران. پایان نامه ارشد، دانشکده اقتصاد، مدیریت و بازرگانی، دانشگاه تبریز.
قاضی مرادی، حسن (١٣٨٧). خودمداری ایرانیان، تهران: انتشارات اختران: ١٦.
مجتهد، احمد (١٣٨٧). خصوصی‌سازی بانکها و تأثیر آن بر عملکرد نظام بانکی. پژوهشکده پولی و بانکی، بانک مرکزی ج. ا. ا.
محمد نبی، حسین (١٣٨٠). فساد اداری و مبارزه با آن از منظر سازمان ملل متحد. شماره ٩: ٤٢-٣٨.
مدنی، سید جلالالدین (١٣٦٦). حقوق اساسی در جمهوری اسلامی ایران. ج ٤، تهران: انتشارات سرو.
مهربان پور، محمد رضا؛ نادری نورعینی، محمد مهدی؛ اینالو، عفت و اشعری، الهام. (١٣٩٦). عوامل مؤثر بر سودآوری بانک ها. مطالعات تجربی حسابداری مالی، ١٤(٥٤): ١٤٠-١١٩.
نجاری، رضا (١٣٧٨). علل تخلفات اداری و چگونگی پیشگیری از آنها. همایش نظام اداری و توسعه سازمان امور اداری و استخدامی، تهران ١٧ و ١٨.
Aburime, T. U. (2009). Impact of corruption on bank profitability in Nigeria. Euro Economica, 23(2): 50-57. Ahamed, M. M. (2017). Asset quality, non-interest income, and bank profitability:
Evidence from Indian banks. Economic Modelling, 63: 1-14. Aidt, T. S. (2009). Corruption, institutions, and economic development. Oxford Review of Economic Policy, 25(2): 271-291.
Almazari, A. A. (2014). Impact of internal factors on bank profitability: Comparative study between Saudi Arabia and Jordan. Journal of Applied finance and banking, 4(1), 125.
Amarandei, C. M. (2013). Corruption and foreign direct investment. Evidence from Central and Eastern European States. CES Working Papers, 5(3): 311-322.
Arshad, S., & Rizvi, S. A. R. (2013). Impact of corruption on bank profitability: An analysis of Islamic Banks. International Journal of Business Governance and Ethics, 8(3): 195-209.
Avnimelech, G.; Zelekha, Y., & Sharabi, E. (2014). The effect of corruption on entrepreneurship in developed vs non-developed countries. International Journal of Entrepreneurial Behavior & Research, 20(3): 237-262.
Ayayd١n, H., & Baltac١, N. (٢٠١٣). Corruption, banking sector, and stock market development: A panel data analysis. Management, 94, 99.
Bai, B. Y.; Liu, X. X., & Kou, Y. (2014). Belief in a just world lowers perceived intention of corruption: The mediating role of perceived punishment. PloS one, 9(5), e97075.
Bhargava, V. (2005). The Cancer of Corruption. In World Bank global issues seminar series (pp. 1-9(.
Bougatef, K. (2015). The impact of corruption on the soundness of Islamic banks. Borsa Istanbul Review, 15(4): 283-295.
Bougatef, K. (2017). Determinants of bank profitability in Tunisia: Does corruption matter? Journal of Money Laundering Control, 20(1): 70-78.
Brandt Hjertstedt, A., & Cetina, H. (2016). Why does corruption havedifferent effects on economicgrowth? A case study of Sub-Saharan Africa and Southeast Asia.
Chen, M.; Jeon, B. N.; Wang, R., & Wu, J. (2015). Corruption and bank risk-taking: Evidence from emerging economies. Emerging Markets Review, 24: 122-148.
Demirgüç-Kunt, A., & Huizinga, H. (2010). Bank activity and funding strategies: The impact on risk and returns. Journal of Financial Economics, 98(3): 626-650.
Djankov, S.; Glaeser, E.; La Porta, R.; Lopez-de-Silanes, F., & Shleifer, A. (2003). The new comparative economics. Journal Of Comparative Economics, 31(4): 595-619.
Ebrahimi, M.; Arshadi, A., & Salimi, M. S. (2015). Effective factors on bank profitability in Iran. Journal of Money and Economy, 10(1): 107-129
García-Herrero, A.; Gavilá, S., & Santabárbara, D. (2009). What explains the low profitability of Chinese banks?. Journal of Banking & Finance, 33(11): 2080-92.
Gul, S.; Irshad, F., & Zaman, K. (2011). Factors affecting bank profitability in Pakistan. Romanian Economic Journal, 14(39).
Heshmati, H. M. (2007). Economic approaches of corruption in banking system. Unpublished.
Hooshyari, N., & Moghanloo, A. P. (2015). Evaluating the impact of inflation on profitability of banks. Kuwait Chapter of the Arabian Journal of Business and Management Review, 4(9), 19.
Huntington, S. (1968). Political Order in Changing Societies. New Haven: Yale University Press.
Lee, W. S., & Guven, C. (2013). Engaging in corruption: The influence of cultural values and contagion effects at the microlevel. Journal of Economic Psychology, 39: 287-300.
Leff, N. H. (1964). Economic development through bureaucratic corruption. American Behavioral Scientist, 8(3): 8-14.
Lui, F. T. (1985). An equilibrium queuing model of bribery. Journal of Political Economy, 93(4): 760-781.
Mauro, P. (1995). Corruption and growth. The Quarterly Journal of Economics, 110(3): 681-712.
Méon, P. G., & Sekkat, K. (2005). Does corruption grease or sand the wheels of growth? Public Choice, 122(1-2): 69-97.
Mongid, A., & Tahir, I. M. (2011). Impact of corruption on banking profitability in ASEAN countries: An empirical analysis. Impact of corruption on banking profitability in ASEAN countries: An empirical analysis, A Mongid, IM Tahir-Banks and Bank Systems, 6(1), 8.
Papilla, D., & Cove, P. (2011). Corruption and Economic Growth in Croatia.
Oeconomica Jadertina, 1(2): 85-99.
Pastory, D., & Swai, J. P. (2013). The Relationship between Bank Growth and Profitability, Emperical Evidence from Eac: Panel Data Analysis.
Pellegrini, L., & Gerlagh, R. (2004). Corruption's effect on growth and its transmission channels. Kyklos, 57(3): 429-456.
Reinikka, R., & Svensson, J. (2004). Local capture: Evidence from a central government transfer program in Uganda. The quarterly journal of economics, 119(2): 679-705.
Seleim, A., & Bontis, N. (2009). The relationship between culture and corruption: A cross-national study. Journal of Intellectual Capital, 10(1): 165-184.
Shleifer, A., & Vishny, R. W. (1993). Corruption. The Quarterly Journal of Economics, 108(3): 599-617.
Sufian, F., & Chong, R. R. (2008). Determinants of bank profitability in a developing economy: Empirical evidence from the Philippines. Asian Academy of Management Journal of Accounting & Finance, 4(2): 91-112.
Svensson, J. (2005). Eight questions about corruption. Journal of Economic Perspectives, 19(3): 19-42.
Tajgardoon, G.; Behname, M., & Noormohamadi, K. (2012). Is profitability as a result of market power or efficiency in Islamic banking industry?. Economics and Finance Review, 2(5): 01-07.
Tan, Y., & Floros, C. (2012). Bank profitability and inflation: The case of China. Journal of Economic Studies, 39(6): 675-696.
Trujillo-Ponce, A. (2013). What determines the profitability of banks? Evidence from Spain. Accounting & Finance, 53(2): 561-586.
Wasiuzzaman, S., & Tarmizi, H. A. B. A. (2010). Profitability of Islamic banks in Malaysia: An empirical analysis. Journal of Islamic Economics, Banking and Finance, 6(4): 53-68.
Eide, E. (1995). Economics of crime: Deterrence and the rational offender. Journal of Economic Literature, 33(4): 2008-10.
Tanzi, V. (1998). Corruption Around the World: Causes, Consequences, Scope and Cures, IMF, Staff Papers 45: 559-94.
ارزیابی تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران از طریق
اندازهگیری مولفههای داخلی بانک
* فرشاد خالوزاده ** محمد خضری *** فاطمه زندی
* دانشجوی دکتری، رشته علوم اقتصادی-اقتصاد اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران.
** استادیار، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، گروه اقتصاد، تهران، ایران.
khezri380@gmail.com
*** استادیار، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، گروه اقتصاد، تهران، ایران
f.zandi1967@yahoo.com
تاریخ دریافت: 23/05/1403 تاریخ پذیرش: 12/09/1403
چکيده
در این مقاله، تأثیر فساد بر سودآوری بانکها در ایران در یک دوره ده ساله در بازه زمانی 2012 تا 2022 مورد بررسی قرار گرفته است. مولفههای مورد بررسی شامل اندازه بانک، ریسک اعتباری، مدیریت هزینه و نقدینگی است. نتایج نشان میدهد که فساد تأثیر منفی و معنی‌داری بر سودآوری بانکها از طریق شاخص نرخ بازده داراییها (ROA) دارد، در حالی که تأثیر معنی‌داری بر نرخ بازده حقوق صاحبان سهام (ROE) ندارد. عوامل اقتصادی کلان مانند تورم، آزادی اقتصادی و اندازه دولت نیز تأثیر قابل توجهی بر کاهش ROA دارند. تجزیه‌وتحلیل مدل‌ها نشان میدهد که فساد ناشی از ساختار دولت و بیکاری منجر به کاهش سودآوری بانکی میشود. همچنین، نسبت نقدینگی و مدیریت هزینه رابطه مثبت و معناداری با سودآوری دارند. در نتیجه، ارتقاء شرایط نظارتی و ایجاد سیاست‌های سختگیرانه برای کاهش فساد و بهبود سودآوری بانکها ضروری است. این مطالعه به شواهد تجربی ارتباط فساد و سودآوری بانکها پرداخته و بر اهمیت نظارت مؤثر تأکید دارد.
واژه‌های کلیدی: فساد، اندازه بانک، ریسک اعتباری، مدیریت هزینه، نقدینگی بانک، سوداوری بانک.
نوع مقاله: پژوهشی
1- مقدمه
فساد یک موضوع فراگیر است که یکپارچگی و ثبات سیستمهای مالی را در سراسر جهان تضعیف میکند. در زمینه اقتصادهای در حال توسعه، مانند ایران، تأثیر فساد بزرگ‌تر شده و بخش‌های مختلف از جمله بانکها را به‌طور چشمگیری تحت تأثیر قرار میدهد. سیستم بانکی رکن حیاتی هر اقتصادی است که معاملات را تسهیل میکند، اعتبار را تامین میکند و سرمایهگذاری را تقویت میکند. با این حال، هنگامی که فساد در این بخش نفوذ می کند،
میتـواند منـجر به ناکارآمـدی، افزایـش خطـرات و کاهـش
سودآوری شود و در نهایت چشمانداز اقتصادی گسترده تر را بیثبات کند. درک این پویایی‌ها برای سیاست‌گذاران و موسسات مالی با هدف افزایش انعطاف‌پذیری و عملکرد بخش بانکی ضروری است.
نویسندة عهده‌‌دار مکاتبات: محمد خضری Khezri380@gmail.com
|
ارزیابی تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران.../ محمد خضری و همکاران 2 |
توسعه اقتصادی ایفا می کنند، پرداختن به اثرات مخرب فساد برای ایجاد یک محیط مالی پر جنب و جوش در ایران ضروری است. 2- پیشینه پژوهش
همانطور که در بخش مقدمه بیان شد، ظهور مالی اسلامی در صحنه جهانی، دیدگاه جالبی را در مورد نحوه برخورد آن با فساد ایجاد کرده است. با توجه به اینکه فساد تقریباً در همه جای جهان وجود دارد، احتمالاً بانکهای اسلامی نیز با برخی اقدامات خصمانه مواجه شدهاند. این موضوع مهم و جالبی است، زیرا فساد گاهی اجتناب‌ناپذیر میشود، در حالی که در اسلام ممنوع است و تضاد منافع را نشان میدهد. بانکها به‌عنوان مؤسسات مالی و خدماتی، نقش تعیین‌کننده‌ای در گردش پول و ثروت در جامعه دارند و از این رو، جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد هر کشور دارند. عملکرد مطلوب و مؤثر بانکها میتواند تأثیرات مهمی بر رشد بخش‌های مختلف اقتصادی و افزایش سطح کمی و کیفی تولیدات داشته باشد (احمدیان، ۱۳۹۴). بانکها نقش مهمی در هدایت منابع مالی کمیاب از سپرده‌گذاران به سرمایهگذاران در همه کشورها ایفا می‌کنند (موهاپاترا و همکاران 2024). کارآیی و ثبات بخش بانکی به‌عنوان عاملی مؤثر بر رشد اقتصادی، به‌ویژه در اقتصادهای کمتر توسعه‌یافته، در نظر گرفته میشود. با این حال، سلامت نظام بانکی امروزه یکی از مهمترین عوامل و عناصر تشکیل‌دهنده نظام اجتماعی-اقتصادی است که گاهی ارتباط نزدیکی با نظام سیاسی نیز پیدا میکند. سلامت این نظام به معنای فقدان هرگونه مظاهر فساد اداری و مالی در آن است (ایفانته و همکاران 2024). فساد، یک مشکل رایج در سراسر جهان بوده، که قرنها در فرهنگ‌های مختلف وجود داشته است .(Lee & Guven, 2013) فساد به‌طورمعمول، به‌عنوان سوءاستفاده فرد از منافع عمومی برای منافع شخصی، تعریف میشود (Svensson, 2005). فساد، عدالت را در جامعه تضعیف میکند، ارزشهای دموکراتیک و اخلاقی را به خطر می‌اندازد و پیشرفت اقتصادی را کند میکند (Bao et al., 2014). فساد همچنین در تبانی، انتصابهای فامیلی، تقلب، اختلاس، سوءاستفاده از قدرت دولت و دیگر فعالیت‌های مرتبط، آشکار میشود. در ادبیات مربوط به زنجیره فساد-توسعه، فساد به‌طور گسترده، به انگیزه های سرمایهگذاری و کارآفرینی، ترکیب هزینه‌های دولت، سرازیر شدن سرمایهگذاری مستقیم خارجی، تأثیر کمک‌های بین‌المللی و درنتیجه، برای رشد اقتصادی زیان آور است (Reinikka .and Svensson، 2004; Aidt، 2009; Amarandei، 2013; Avnimelech et al.، 2014). در سالهای اخیر، فساد به موضوع و معضل مهم اقتصادی کشورمان بدل شده، به‌طوری‌که افکار عمومی را به خود جلب کرده و جو روانی منفی را در سطح کشور به وجود آورده است (منصوری و همکاران 2024). بانکها به‌عنوان مؤسساتی هستند که وظیفه آنها، تضمین و تأمین گردش پول و اعتبارات و خدمات مالی است. ثبات و جریان آنها، نقش بسزایی در رشد اقتصادی، بخصوص در کشورهای کمتر توسعه‌یافته دارد (King .and Levine، 1993; Boyd et al.، 2005; Krozner et al.، 2005).
سالهای اخیر، نشاندهنده نقصان و عدم شفافیت دادهها و عدم صلاحیت سیستم نظارت آنها است (Heshmati Molaee, 2007). توجه به فساد در سیستم بانکی، از دو جهت دارای اهمیت است: ١- ازلحاظ اقتصادی، اجتماعی و روانشناسی، آسیب‌هایی که بر بانک میگذارد، ممکن است به بی‌اعتمادی و نادیده گرفتن امنیت آن از سوی مشتریان و درنتیجه-در صورت ادامه شرایط-به ورشکستگی بانک منجر شود (Eide, 1995). فساد در سیستم بانکی، میتواند نتایج ناخوشایند را در مورد عملکرد سیستم بانکی و گسترش بازار سیاه ایجاد نماید (Heshmati Molaee، 2007). در این رابطه، قائمی و همکاران 1399 به بررسی بررسی تاثیر فساد اداری بر سلامت مالی در نظام بانکی ایران پرداختند. در مطالعه آنها، نمونه آماری مورد استفاده 21 بانک فعال در بورس اوراق بهادار در بازه 1395-1386 بوده است. به منظور مدل سازی پژوهش، از مدل پانل دیتای نامتوازن و روش حل GMM استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که برخلاف نگرش «گریس چرخ ها» که فساد اداری را به عنوان مشوقی برای کارمندان دولت برای انجام وظایف شان قلمداد می نماید، فساد اداری نه تنها، منجر به افزایش درآمد خالص به ازای هر واحد سرمایه بانکی نمی شود، بلکه کاهش سودآوری بانکی (نسبت سود خالص به کل دارایی) را نیز به دنبال دارد؛ بنابراین، فساد اداری در نظام بانکی، نقش «شن و ماسه در چرخ ها» را ایفا می کند. مهم ترین راهکار عملیاتی برای مقابله با فساد اداری در نظام بانکی، افزایش کیفیت و مراحل نظارت بانک مرکزی بر اجرای درست قوانین، در کنار افزایش جریمهها و اطلاعرسانی عمومی در خصوص بانکهای خاطی است. سلیمانی و همکاران 1401 در مطالعه ای به بررسی تاثیر فساد بر عملکرد بانکها در ایران و نقش سازمان بازرسی کل کشور پرداختند. در مطالعه آنها تاثیر مهمترین متغیرهای داخلی خاص بانک شامل نقدینگی بانک، اندازه بانک، ریسک اعتباری بانک، نسبت هزینه غیر بهرهای به دارایی بانک و سرمایه بانک و متغیرهای کلیدی شرایط اقتصاد کلان شامل نرخ رشد اقتصادی و نرخ تورم و نیز شاخص فساد در ایران بر عملکرد بانک ها در ایران طی دوره زمانی ۱۳۹۵-۱۳۸۴ با استفاده از روش اقتصادسنجی دادههای تابلویی موردبررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از پژوهش آماری، نشان
ارزیابی تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران.../ محمد خضری و همکاران 3 |
سیدی و همکاران 2019 در مطالعه خود شاخصهای سلامت مالی بانکهای تجاری از دیدگاه خبرگان بانکی را مورد بررسی قرار دادند. آنها در مطالعه خود 507 پرسشنامه در سال 1397 در بین خبرگان بانکی شامل بانکهای تجاری کشور و همچنین خبرگان دانشگاهی توزیع و تحلیل کردند. به منظور تحلیل آماری دادهها و آزمون فرضیهها از نرمافزار آماری R و روش تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد. یافتههای آنها نشان می دهد که از دیدگاه خبرگان بانکی و دانشگاهی، علاوه بر شاخصهای کملز شامل مؤلفه‌های کفایت سرمایه، کیفیت دارایی، سودآوری، نقدینگی، کیفیت مدیریت و حساسیت نسبت به ریسک بازار، شاخصهای دیگری نظیر بانکداری اسلامی، حاکمیت شرکتی و الزامات قانونی بر سلامت مالی بانکها تأثیرگذار هستند. همچنین نتایج نشان داد مؤلفه‌های سلامت مالی با یکدیگر ارتباط متقابل دارند. این شواهد لزوم توجه به یک نگاه جامع شامل شاخصهای پیشنهادی را برای بهبود سنجش سلامت مالی مطرح می‌سازد. زمان و همکاران در 2021 گزارش کردند که فساد دارای رابطه مثبت و پولشویی رابطه منفی با سود بانکی پاکستان و مالزی است، در حالی که شواهد تجربی نشان میدهد که فساد و پولشویی تأثیر متفاوتی بر ثبات بانکی پاکستان و مالزی دارد. علاوه بر این، مطالعه آنها نشان میدهد که فساد و پولشویی رابطه بین ریسک و سودآوری و ثبات بانکی را تعدیل میکند. این نتایج سپس توسط هندنیا و همکاران 2023 تایید شد.
ارزیابی تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران.../ محمد خضری و همکاران 4 |
طبق آنچه در ادبیات آورده شده است، مطالعات انجام شده تاکنون تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران از طریق اندازهگیری مولفههای داخلی بانک را مورد مطالعه قرار نداده است. این مقاله با به‌کارگیری مدل پانل دیتای نامتوازن به‌عنوان روشی پیشرفته در تحلیل دادههای بانکی، به دقت بالای نتایج دست یافته است. نوآوری اصلی این تحقیق در تمرکز بر مولفههای داخلی بانک نظیر اندازه بانک، ریسک اعتباری، مدیریت هزینه و نقدینگی است که یک تحلیل جامع‌تری از تأثیر فساد فراهم می‌آورد. برخلاف مطالعات پیشین، این مقاله به‌طور خاص تأثیر فساد بر معیارهای مختلف سودآوری از جمله نرخ بازده داراییها (ROA) و نرخ بازده حقوق صاحبان سهام (ROE) را بررسی کرده و نشان داده که فساد تأثیر منفی و معناداری بر ROA دارد. علاوه بر این، تحلیل عوامل کلان اقتصادی مانند تورم، آزادی اقتصادی و اندازه دولت و ارائه پیشنهادات سیاستی برای بهبود شرایط نظارتی و کاهش فساد، به فهم بهتر از محیط اقتصادی و بهبود سودآوری بانکها کمک میکند. این تحقیق با تاکید بر الزامات نظارتی و سیاست‌های مؤثر برای کاهش فساد و افزایش سودآوری، نه تنها یک جنبش علمی برای بهبود محیط بانکی و سلامت مالی کشور ایجاد میکند بلکه زمینه‌های جدیدی برای تحقیقات آینده در این حوزه فراهم می‌آورد.
3- مبانی نظری
بررسی تأثیر فساد بر سودآوری سیستم بانکی ایران نیازمند یک بنیان نظری مستحکم است. این مطالعه از چندین نظریه به هم پیوسته استفاده میکند تا رابطه پیچیده بین فساد و سلامت نهادهای مالی را روشن سازد. بر اساس نظریه نهادی، کارایی مؤسساتی نظیر بانکها به شدت تحت تأثیر یکپارچگی و عملکرد ساختارهای حاکمیتی اطراف آنها است. در ایران، جایی که فساد میتواند یکپارچگی نهادی را تضعیف کند، این نظریه به ما امکان میدهد تا ارزیابی کنیم که چگونه فساد اعتماد را کاهش داده و کارایی عملیاتی در بخش بانکی را مختل میکند. همچنین، با اقتباس از مفاهیم نظریه آژانس، روابط بین سهامداران مختلف در سیستم بانکی، از جمله بانکها، وام‌گیرندگان و سازمانهای نظارتی مورد بررسی قرار میگیرد. فساد میتواند منجر به ایجاد مشکلات آژانس شود، جایی که مدیران یا کارمندان بانک به دلیل منافع شخصی خود، منافع سهامداران یا سلامت مؤسسه را نادیده بگیرند. این ناهماهنگی در انگیزه‌ها ممکن است تصمیم‌گیری‌های ضعیفی را به همراه داشته باشد که نهایتاً سودآوری را تحت تأثیر قرار میدهد. هدف این مطالعه ارزیابی تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران.../ محمد خضری و همکاران 5 |
ثبات مالی به عنوان یک عنصر حیاتی در درک اینکه چگونه فساد استحکام موسسات مالی را تضعیف میکند و بر نتیجه نهایی آنها تأثیر میگذارد، عمل می کند. همینطور، تئوریهای موجود، مدل شاخص سلامت سیستمهای مالی به عنوان یک رویکرد عملی برای عملیاتی کردن مطالعه عمل میکند. شاخص سلامت سیستم مالی شامل
شاخصهای مختلفی از جمله سلامت موسسات مالی، نقدینگی بازار و چارچوبهای نظارتی است. این یک چارچوب جامع برای ارزیابی سلامت بخش بانکی ایران فراهم می کند و این معیارهای سلامت را با سطوح فساد مرتبط میکند. با اتخاذ این شاخص، این مطالعه با هدف ایجاد پل مبانی نظری با تحلیل تجربی، ایجاد یک روایت منسجم در مورد تأثیر متقابل بین فساد و سودآوری بانکی است.
4- روش تحقيق
این پژوهش به تحلیل اقتصاد سنجی رابطه بین سودآوری بانک و فساد میپردازد. در این پژوهش پس از اینکه عوامل موثر بر سوداوری نظام بانکی شناسایی شدند، برخی از این عوامل که قابل اندازهگیری هستند و دادههای آنها موجود میباشد (عوامل داخلی و خارجی)، تاثیر آنها بر روی سوداوری نظام بانکی در قالب یک الگوی رگرسیونی براورد خواهد شد. در این پژوهش عوامل داخلی موثر بر سوداوری نظام بانکی سنجیده شد. عوامل داخلی مربوط به بانک نیز متغیرهایی چون: اندازه بانک (شاهچرا و همکاران 2016)، ریسک اعتباری (همتی و همکاران 2020)، نقدینگی بانک (کریمی و همکاران 2020)، اندازه سرمایه بانک و نسبت هزینه به درامد (مدیریت هزینه) (سامانی پور و همکاران 2020) تاثیرگذار میباشند. برای این منظور، با توجه به محدودیت پژوهش، یک دوره 10 ساله، یعنی 2022-2012، بانکهای جمهوری اسلامی ایران انتخاب شده است. تأثیر فساد بر سودآوری بانکها متفاوت است. و نیز فساد باعث افزایش وام های رانتی در بانک میشود. بنابراین، با پیشنهاد یک اثر منفی بر سودآوری بانک (بوگاتف، 2017)، همچنین استدلال میشود که فساد ممکن است به شرکتهای نوپا کمک کند تا وامهای بزرگ را بدون طی مراحل قانونی اخذ وثیقه دریافت کنند، که این شرکتها ممکن است قادر به پرداخت آن نباشند (چن و همکاران، 2013). این امر باعث کاهش سوداوری بانک از طریق تحت تاثیر قرار گرفتن متغیرهایی چون: اندازه بانک ، ریسک اعتباری، نقدینگی بانک، اندازه سرمایه بانک و نسبت هزینه به درامد (مدیریت هزینه)، میشوند (المزاری و همکاران 2013، آنتیوی و همکاران 2019).
روش برآورد الگوی رگرسیونی پژوهش حاضر، روش گشتاورهای تعمیمیافته سیستمی پویا (SGMM) خواهد بود. این روش به دلیل وجود متغیر وابسته (سودآوری بانک) به صورت وقفه در قسمت متغیرهای مستقل و توضیحی انتخاب شده است (کاشالا و همکاران، ). مبانی نظری استفاده از این روش بر اساس مطالعات پیشین و تئوریهای اقتصادی است که نشان میدهند سودآوری بانکها تحت تأثیر عوامل داخلی و خارجی متعددی قرار دارد. به‌طور خاص، مدل تجربی برآورد شده برای این مطالعه به شرح زیر است:
مدل فوق بیانگر معادله سودآوری است و رابطه سودآوری و فساد را با توجه به متغیرهای داخلی بانک تعریف میکند. مبانی نظری استفاده از متغیرهای توضیحی در این مدل بر اساس تحقیقات پیشین و تئوریهای اقتصادی است که نشان میدهند عواملی مانند اندازه بانک، ریسک اعتباری، مدیریت هزینه و نقدینگی تأثیر قابل‌توجهی بر سودآوری بانکها دارند. این متغیرها با توجه به واقعیت‌های جامعه آماری و مطالعات موردی مرتبط انتخاب شدهاند تا دقت و اعتبار مدل افزایش یابد. مدل پیشنهادی در اینجا معادله‌ای است که رابطه بین سودآوری و فساد را در بستر متغیرهای داخلی بانک تحلیل میکند. در این راستا، متغیرهای توضیحی انتخاب شده دارای مبانی نظری محکم و مستند هستند. به طور خاص، هر یک از این متغیرها بر اساس مطالعات پیشین و واقعیت‌های موجود در نظام بانکی ایران انتخاب شدهاند.
در این فرمول i و t زیرنویسهایی هستند که بانکها و
سالها را نشان میدهند. vit و eit به ترتیب ویژگیهای خاص غیرقابل مشاهده بانک و جزء اخلال را نشان میدهند. به ویژه، Xit بردار متغیرهای خاص بانک و اقتصاد کلان است که سودآوری بانک را تعیین میکند. همچنین ρ ضریب فساد است. این مطالعه شامل وقفههای سودآوری برای محاسبه سرعت تعدیل به منظور ثبت درجه رقابت است. مقدار β نزدیک به صفر نشان میدهد که صنعت نسبتاً رقابتی است در حالی که ارزش نزدیک به 1 نشان میدهد که صنعت بانکداری کمتر رقابتی است. گنجاندن متغیرهای وابسته با وقفه در میان متغیرهای توضیحی، برآوردگرهای سنتی دادههای تابلویی ( OLS اثرات ثابت، اثرات تصادفی و تلفیقی) را تجزیه میکند. به ویژه، مسائل درونزایی در دادههای مالی، ناهمسانی و همبستگی بالا مشاهده نشده بین متغیرهای وابسته و توضیحی در مدل، برآوردگرهای سنتی دادههای تابلویی را برای تخمین مدل ضعیف میکند. برای رفع این مشکلات، این مطالعه از روش سیستم پویا تعمیم یافته گشتاورها (SGMM) که توسط آرلانو و بوور (Arellano and Bover) و بلوندل و باند (Blundell and Bond) معرفی شده است، استفاده می کند. همانطور که رودمن (Roodman) اشاره کرد، برآوردگر SGMM به اندازه کافی به مسائل درونزایی، ناهمسانی مشاهده نشده و پایداری در دادههای مالی میپردازد. به ویژه، Bond نشان داد SGMM در زمان ریشه واحد در دادهها، نتیجه
دقیقتری به دست میدهد. از این رو، این پژوهش برای تخمین مدل تجربی از روش دو مرحله‌ای سیستم تعمیم‌گر گشتاورها استفاده میکند.
ارزیابی تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران.../ محمد خضری و همکاران 6 |
در این تحقیق برای برآورد مدل از روش SGMM استفاده شده است. این روش یکی از پرکاربردترین روشهای برآورد پویا در دادههای تابلویی میباشد. از روش پنل پویا (SGMM )برای حل مشکلات مربوط به خودهمبستگی و ناهمگنی استفاده میشود. به عنوان یک روش جایگزین میشود از مدل اثرات تصادفی که به وسیله هانسون (1999) پیشنهاد شده است، استفاده کنیم اما مسائل مربوط به درونزایی برای بعضی از متغیرهای توضیحی هنوز هم حل نشده باقی میماند. این همان علت اصلی استفاده از روش SGMM است. در معادلاتی که در تخمین آنها اثرات غیر قابل مشاهده خاص هر کشور و وجود وقفه متغیر وابسته در متغیرهای توضیحی مشکل اساسی است از تخمین زن گشتاور تعمیم یافته (SGMM)که مبتنی بر مدلهای پویای پانلی است استفاده میشود. برای تخمین مدل به وسیله این روش لازم است ابتدا متغیرهای ابزاری به کار رفته در مدل مشخص شوند. سازگاری تخمین زننده SGMM به معتبر بودن فرض عدم همبستگی سریالی جملات خطا و ابزارها بستگی دارد. این اعتبار میتواند به وسیله دو آزمون تصریح شده توسط آرلانو و باند (1991) و آرلانو و بور (1995) آزمون شود. اولی آزمون سارگان از محدودیتهای از پیش تعیین شده است که معتبر بودن ابزارها را آزمون میکند. دومی آماره 2M است که وجود همبستگی سریالی مرتبه دوم در جملات خطای تفاضلی مرتبه اول را آزمون میکند. عدم رد فرضیه صفر در هر دو آزمون شواهدی دال بر فرض عدم همبستگی سریالی و معتبر بودن ابزارها فراهم میکند. به عبارتی تخمین زننده SGMM در صورتی سازگار است که همبستگی سریالی مرتبه دوم در جملات خطا از معادله تفاضلی مرتبه اول وجود نداشته باشد. باتوجه به اهمیت روش SGMM، در این پژوهش از این مدل برای تاثیر فساد بر سودآوری بانکی استفاده شد. متغیرهای مورد استفاده در مدلی که ارائه شده است داده‌هایی برای بانکهای کشور ایران در دوره 2022-2012 می باشد.
برای عملکرد بانکها از نظر سودآوری، بازده داراییها (ROA) انتخاب شد که سود کسب شده به ازای هر دلار دارایی را نشان میدهد (نگاه کنید به فن و همکاران، 2008؛ عبده و همکاران، 2012). مهمتر از آن، توانایی مدیریت در استفاده از منابع مالی و سرمایهگذاری واقعی بانک برای ایجاد سود را منعکس میکند. برای هر بانکی، ROA (بازده دارایی) به تصمیمات سیاستی بانک و همچنین عوامل غیرقابل کنترل مربوط به اقتصاد و مقررات دولتی بستگی دارد (کوسمیدو، 2008؛ صوفیان و حبیب الله، 2009). برای اندازه گیری معیار فساد در کشور، چندین شاخص عینی فساد درنظر گرفته شد. شاخص Corruption Perception Index (که به اختصار CPI نیز گفته میشود)، مهمترین و مطرح‌ترین شاخصی است که در حوزه‌ی فساد به صورت بین‌المللی شناخته شده است. برای اینکه متوجه شویم فساد در یک کشور وجود دارد شاخص های داخلی و خارجی را سنجیده و تاثیر آن بر سوداوری بانکی ارزیابی می شود و هرچه سوداوری بانکی بالا باشد نشان دهنده میزان پایین فساد در کشور و سیستم بانکی می باشد. برای تهیه داده های پانلی از سیستم بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران استفاده شد. این پژوهش، به ارزیابی تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی در ایران خواهد پرداخت. نمونه آماری مورد استفاده در این پژوهش، 21 بانک فعال در بورس اوراق بهادار در بازه 1400-1391 است. به منظور مدل سازی پژوهش، از مدل پانل دیتای نامتوازن و روش گشتاورهای تعمیم یافته سیستمی پویا (SGMM) استفاده خواهد شد. در مطالعات زیادی از این معیار استفاده شده است. به‌عنوان مثال، مطالعاتی مانند )تاجگردون (Tajgardoon et al.، 2012) ، بوگاتیف (Bougatef، 2015) و (مهربان پور و همکاران، ١٣٩٦) را در این زمینه میتوان نام برد. و برای مطالعه تاثیر متغیرهای داخلی و خارجی بر سوداوری بانکی طبق پژوهشهای مذکور مناسبترین مدل (CPI) می باشد. در تحقیق حاضر، به منظور مدل سازی پژوهش از مدل پانل دیتای نامتوازن با کمک نرمافزار eviews و روش گشتاورهای تعمیمیافته سیستمی پویا (SGMM) به كمك نرمافزار stata11 استفاده شد.
ارزیابی تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران.../ محمد خضری و همکاران 7 |
هدف از تحقیق حاضر ارزیابی تأثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران در یک دوره 10 ساله یعنی 2022-2012، بانکهای جمهوری اسلامی ایران است که در این تحقیق با استفاده از دادهها و ارقام موجود، تجزیه و تحلیل صورت خواهد گرفت، برای برآورد ضرایب مدل و آزمون فرضیه تحقیق، از نرم افزار Eviews استفاده میکنیم. در جدول ذیل متغیرهای مدل خلاصه شده است (ارشد و همکاران 2013، زمان و همکاران 2021، هندنیا و همکاران 2023). در این مدل، متغیر وابسته سودآوری بانکها (Y) است که هدف اصلی مدل بررسی تأثیر متغیرهای مستقل بر آن است. متغیرهای مستقل شامل اندازه بانک (X2)، نقدینگی بانک (X5)، ریسک اعتباری (X6)، و نسبت هزینه به درآمد (X7) هستند. اندازه بانک به میزان بزرگی و گستردگی بانکها اشاره دارد و میتواند تأثیر قابل توجهی بر سودآوری داشته باشد. نقدینگی بانک نشاندهنده میزان نقدینگی موجود در بانکها است که میتواند در شرایط بحرانی به عملکرد بهتر بانکها کمک کند. ریسک اعتباری به میزان ریسک مرتبط با وامها و اعتبارات بانکها اشاره دارد و میتواند سودآوری را تحت تأثیر قرار دهد. نسبت هزینه به درآمد نیز به مدیریت هزینه‌های بانکها اشاره دارد و نسبت پایین‌تر معمولاً نشاندهنده مدیریت هزینه بهتر و در نتیجه سودآوری بیشتر است. این متغیرها به ما کمک می‌کنند تا تأثیرات مختلف بر سودآوری بانکها را تحلیل و بررسی کنیم.
جدول 1. متغیرهای مدل (منبع: یافته های تحقیق)
متغیر | نماد | نوع متغیر |
سود آوری | Y | وابسته |
اندازه بانک | X2 | مستقل |
نقدینگی بانک | X5 | مستقل |
ریسک اعتباری | X6 | مستقل |
نسبت هزینه به درآمد (مدیریت هزینه) | X7 | مستقل |
در جدول ذیل اندازهگیری متغیرها در دستور کار قرار میگیرد (محمدی و همکاران 2024). همانطور که در جدول زیر مشاهده میشود، متغیر سودآوری به صورت نسبت سود به درآمد محاسبه میشود و سپس این نسبت در 100 ضرب میشود تا به درصد تبدیل شود. اندازه بانک با استفاده از لگاریتم دارایی‌های بانک محاسبه میشود که به کاهش تأثیر مقادیر بزرگ کمک میکند و تحلیل را ساده‌تر می‌سازد. نقدینگی بانک به صورت میزان نقدینگی موجود در بانک اندازهگیری میشود. ریسک اعتباری با نرخ نکول محاسبه میشود که از تقسیم تعداد وامهای نکول شده بر تعداد کل وامها و سپس ضرب در صد به دست می‌آید. مدیریت هزینه نیز با نسبت هزینه به درآمد اندازهگیری میشود که نشاندهنده کارایی بانک در مدیریت هزینه‌ها است.
ارزیابی تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران.../ محمد خضری و همکاران 8 |
متغیر | محاسبه |
سود آوری | به طور فرمولی، ساختار نسبت سودآوری شامل یک معیار سود تقسیم بر درآمد است. سپس رقم حاصل باید در 100 ضرب شود تا نسبت به شکل درصد تبدیل شود. |
اندازه بانک | لگاریتم دارایی های بانک |
نقدینگی بانک | میزان نقدینگی بانک |
ریسک اعتباری | نرخ نکول: (تعداد وام های نکول شده / تعداد کل وام ها) ضربدر صد |
(مدیریت هزینه) | نسبت هزینه به درآمد |
در این مطالعه، از شاخص سلامت سیستم مالی (FSSIijt) که توسط داس و همکاران (2004) توسعه یافته است، استفاده میکنیم. این شاخص به منظور اندازهگیری درجه سلامت یک سیستم مالی خاص و ارائه معیارهایی برای سلامت مالی طراحی شده است. شاخص FSSI از دو متغیر اصلی تشکیل شده است: نسبت کفایت سرمایه و معکوس نسبت وامهای غیرجاری به کل وامها. هر دو متغیر به منظور انعکاس درجه واسطه‌گری مالی کشور وزن‌دهی شدهاند. استفاده از شاخص سلامت سیستم مالی در این مطالعه به این دلیل است که فساد میتواند تأثیرات گسترده‌ای بر سلامت مالی بانکها داشته باشد. فساد میتواند منجر به افزایش وامهای غیرجاری و کاهش کفایت سرمایه شود که هر دو این عوامل می‌توانند سلامت مالی بانکها را تحت تأثیر قرار دهند. بنابراین، شاخص FSSI به عنوان یک ابزار
مناسب برای ارزیابی تأثیر فساد بر سلامت مالی و در نتیجه سودآوری نظام بانکی ایران انتخاب شده است. شاخص FSSI به شکل زیر تعریف میشود:
در این فرمول، نسبت کفایت سرمایه به عنوان معیاری برای سنجش توانایی بانک در مقابله با ریسک‌های مالی و نسبت وامهای غیرجاری به کل وامها به عنوان معیاری برای سنجش کیفیت وامهای اعطایی بانکها استفاده میشود. با ترکیب این دو متغیر، شاخص FSSI میتواند تصویری جامع از سلامت مالی بانکها ارائه دهد.
که در آن TLjt کل وامهای اعطا شده توسط مؤسسات مالی
در مطالعه توزیع یک جامعه آماری مقدار نماینده که اندازه‌ها در اطراف آن توزیع شدهاند را مقدار مرکزی می‌نامند و هر معیار عددی را که معرف مرکز مجموعه دادهها باشد، معیار گرایش به مرکز می‌نامند. میانگین و میانه از متداولترین معیارهای گرایش به مرکز هستند. انحراف معیار یکی از شاخصهای پراکندگی است که نشان میدهد به طور میانگین دادهها چه میزان از مقدار متوسط فاصله دارند. اگر انحراف معیار مجموعه‌ای از دادهها نزدیک به صفر باشد، نشانه آن است که دادهها نزدیک به میانگین هستند و پراکندگی اندکی دارند؛ در حالی که انحراف معیار بزرگ بیانگر پراکندگی قابل توجه دادهها میباشد. انحراف معیار برابر با ریشه دوم واریانس است. مزیت انحراف معیار نسبت به واریانس، این است که هم‌بعد با دادهها میباشد. چولگی بـرابـر با گشـتاور سـوم نرمال شده است. چولگی در حقیقت
ارزیابی تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران.../ محمد خضری و همکاران 9 |
جدول 2. آمارههای توصیفی متغیرهای پژوهش (منبع: یافتههای تحقیق) |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
معیاری از وجود یا عدم تقارن تابع توزیع میباشد. برای یک توزیع کاملاً متقارن چولگی صفر و برای یک توزیع نامتقارن با کشیدگی به سمت مقادیر بالاتر چولگی مثبت و برای توزیع نامتقارن با کشیدگی به سمت مقادیر کوچکتر مقدار چولگی منفی است. در جدول 2 میزان چولگی متغیرها مشاهده می گردد.کشیدگی برابر با گشتاور چهارم نرمال شده است، به عبارت دیگر کشیدگی معیاری از تیزی منحنی در نقطه ماکزیمم است.
1-5- آزمون همبستگی
در این پژوهش از آزمون همبستگی برای بررسی رابطه بین دو متغیر استفاده شده است تا روابط جزئی بین دو متغیر را بصورت مجزا و دو به دو نشان دهد. برای این منظور از فرمول زیر استفاده میگردد:
ضریب همبستگی پیرسون بین 1- و 1 تغییر می کند. اگر 1 r =بیانگر رابطهی مستقیم کامل بین دو متغیر است؛ رابطهی مستقیم یا مثبت به این معناست که اگر یکی از متغیرها افزایش (کاهش) یابد، دیگری نیز افزایش (کاهش) مییابد. 1- r = نیز وجود رابطهیمعکوس کامل بین دو متغیر را نشان میدهد. رابطهی معکوس یا منفی نشان
میدهد که اگر یک متغیر افزایش یابد متغیردیگر کاهش مییابد و بالعکس. قبل از تخمین مدل نمودار همبستگی متغیرهای مدل میتواند بسیار مناسب باشد. همبستگی نمایانگر همخطی اجزای مدل میباشد، همبستگی پیرسون اگر بیش از 7/0 و معنیدار باشد آنگاه احتمال وجود همخطی در مدل وجود دارد. در جداول ذیل همبستگی متغیرهای مورد بررسی از روش همبستگی پیرسون آورده شده است.
[1] . Asteriou
ارزیابی تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران.../ محمد خضری و همکاران 10 |
جدول 3. همبستگی بین متغیرهای مدل (منبع: یافته های تحقیق)
ارزیابی تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران.../ محمد خضری و همکاران 11 |
جدول 4. نتیجه آزمون مانایی لوین لین در سطح(منبع: یافته های تحقیق)
متغیر | آماره | معنی داری | نتیجه |
سود آوری | ۴۶/۵- | 000/0 | مانا |
اندازه بانک | ۷۱/۱ | ۹۵/۰ | نامانا |
نقدینگی بانک | ۴۷/۳- | 000/0 | مانا |
ریسک اعتباری | ۸۴/۴- | 000/0 | مانا |
نسبت هزینه به درآمد (مدیریت هزینه) | ۸۸/۸- | 000/0 | مانا |
بررسی مانایی متغیرهای موجود یکی از مراحل مهم و ضروری است. فرض صفر در آزمون لوین لین به این موضوع اشاره دارد که متغیرهای مورد بررسی از نظر آماری نامانا هستند. به طور مشخص، فرضیات مورد نظر به این شکل تدوین میشود: فرض صفر (H0) بیانگر نامانی متغیر است، در حالی که فرض بدیل (H1) به مانایی آن متغیر اشاره دارد. این فرایند، گام اولیه برای سنجش نسبت به تاثیرات متغیرها بر همدیگر و همچنین بر روی سودآوری بانکها است. برای رد فرض صفر، به معیار سطح معنی‌داری توجه میشود که باید کمتر از 0.05 باشد. نتایج بیان می‌کنند که در تمامی موارد مورد بررسی، این سطح معنی‌داری کمتر از 0.05 بوده و در نتیجه، فرض صفر رد میشود. این امر نشاندهنده این است که برخی از متغیرهای مورد بررسی به صورت مانا در نظر گرفته شدهاند و این یافته‌ها میتواند مبنای تصمیم‌گیری و تحلیل‌های بعدی در زمینه تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران باشد. پس از شناسایی و تایید مانایی برخی از متغیرها، لازم است که به تحلیل متغیرهای نامانا پرداخته شود. برای این منظور، شیوه دیفرانسیلگیری به عنوان یک تکنیک مفید در این زمینه قرار میگیرد. دیفرانسیلگیری میتواند به ما کمک کند تا تغییرات دوره‌ای متغیرها را به صورت کمی بررسی کنیم و تأثیرات کوتاه‌مدت و بلندمدت آنها را بر روی متغیرهای دیگر و به ویژه سودآوری نظام بانکی تحلیل کنیم. این تحلیل‌ها میتواند به شفاف‌سازی دقیقتری از چگونگی تاثیر فساد بر عملکرد بانکها منجر شود. در ادامه، میتوان به بررسی رابطه میان متغیرهای داخلی بانک و میزان فساد پرداخت و در این راستا، از روشهای مختلف آماری و اقتصادی بهره جست. به ویژه، توجه به عواملی نظیر کیفیت مدیریت، شفافیت مالی و انضباط مالی میتواند در این فرایند ارزشیابی نقشی کلیدی ایفا کند. در نهایت، نتایج این تحلیل‌ها و ارزیابی‌ها میتواند به سیاست‌گذاران و مدیران بانکی کمک کند تا با شناخت دقیقتری از وضعیت و چالش‌های موجود، استراتژی‌های بهتری برای مقابله با فساد و بهبود سودآوری بانکها اتخاذ کنند. همچنین، این نتایج می‌توانند زمینه‌ساز اصلاحات ساختاری در نظام بانکی ایران باشند تا با تقویت نهادهای نظارتی و بهبود فضای کسب و کار، فساد کاهش یافته و سودآوری بانکها افزایش یابد. در ادامه مانایی متغیرهای نامانا در سطح با دیفرانسیل گیری ارزیابی میشود.
جدول 5. نتیجه آزمون مانایی لوین لین با دیفرانسیل گیری (منبع: یافتههای تحقیق)
متغیر | آماره | معنی داری | نتیجه |
اندازه بانک | ۸۱/۶- | ۰۰۰/0 | مانا |
در جدول بالا مشخص است که متغیرهای نامانا در سطح، با یکبار دیفرانسیلگیری مانا هستند. با توجه به اینکه برخی متغیرها نامانا در سطح بودند، برای استفاده از آنها در مدل، باید آزمون هم انباشتگی را انجام داد.
ارزیابی تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران.../ محمد خضری و همکاران 12 |
آماره | معنی داری | آماره موزون | معنی داری | نتیجه |
۰۲/۱- | ۸۴/۰ | ۵۵/۳- | ۹۹/۰ | تایید هم انباشتگی |
با توجه به جدول بالا، هم انباشتگی مورد تایید بوده و میتوان از متغیرها بدون دیفرانسیلگیری استفاده کرد. در ابـتدا برای تشخـیص اینـکه استفاده از روش پانل در برآورد
مدل کارآمدتر است یا روش دادههای تلفیقی، از آزمون چاو استفاده میشود.
جدول 7. نتایج آزمون چاو برای مدل رگرسیونی (منبع: یافتههای تحقیق)
مدل رگرسیونی (1-4) | آماره آزمون | درجه آزادی | سطح معناداری | نتیجه |
۰۰۳/۲ | (۱۰۲ ، ۱۱) | ۰۳/0 | استفاده از مدل پانل دیتا | |
مدل رگرسیونی (۲-4) | ۰۲/۲ | (۱۰۲ ، ۱۱) | ۰۳/0 | استفاده از مدل پانل دیتا |
فرض صفر در آزمون چاو که به منظور تعیین مناسبترین روش برای تجزیه و تحلیل دادهها به کار می‌رود، بر عدم امکان استفاده از دادههای پانل (پانل دیتا) تأکید دارد. به عبارت دیگر، این فرض می‌سنجد که آیا میتوان از دادههای تلفیقی بهره‌برداری کرد یا خیر. به‌طور مشخص، فرضیات مربوطه به این شکل تنظیم میشود: فرض صفر (H0) به این معناست که استفاده از روش دادههای پانل امکان‌پذیر نیست و باید از دادههای تلفیقی بهره گرفت؛ در مقابل، فرضیه جایگزین (H1) بر امکان استفاده از روش پانل تأکید دارد. برای رد فرض صفر و تأیید استفاده از دادههای پانل، نیاز است که سطح معنی‌داری آزمون کمتر از 0.05 باشد. این سطح، معیاری استاندارد در آمار است که به پژوهشگران این اطمینان را میدهد که نتایج به دست آمده ناشی از تصادف نیست و به طور واقعی به وجود اثر یا رابطه‌ای اشاره دارد. در جدول 7، سطح معنی‌داری آزمون چاو محاسبه‌شده، بیشتر از 0.05 است، که نشاندهنده این است که در سطح اطمینان 95 درصد، میتوان نتیجه گرفت که مدل انتخاب‌شده با استفاده از روش پانل قابل برآورد است. با رد فرض صفر آزمون چاو که بر اساس برابری عرض از مبدأها شکل‌گرفته است، به مرحله بعدی می‌رسیم که شامل تعیین وجود اثرات ثابت یا تصادفی در دادهها میباشد. برای این منظور، از آزمون هاسمن استفاده میشود، که هدف آن تشـخیص مناسـب‌ترین مـدل برای دادهها است. نـتایج این
آزمون میتواند به ما کمک کند تا بفهمیم آیا باید از مدلهای با اثرات ثابت یا تصادفی استفاده کنیم و این خود به تحلیل دقیقتری از برآوردهای اقتصادی منجر خواهد شد. اهمیت این ارزیابی به‌ویژه در نظام بانکی ایران محسوس است، زیرا فساد میتواند تأثیرات قابل توجهی بر سودآوری بانکها داشته باشد. تحلیل دقیق اثرات فساد بر نتایج مالی بانکها، به‌ویژه با توجه به مولفههای داخلی، باعث میشود که مدیران و سیاست‌گذاران بتوانند راهبردهای مؤثرتری برای بهبود عملکرد بانکی تدوین کنند. از آنجا که فساد میتواند به شکل‌‌های مختلفی روی عملکرد بانکی تأثیر بگذارد، درک ابعاد مختلف آن به سیاست‌گذاران کمک میکند تا برای کاهش پیامدهای منفی فساد، تدابیر مناسبی اتخاذ کنند. بنابراین، بررسی و اندازهگیری دقیق این مولفه‌ها در زمینه تطابق دادههای پانل و تحلیل اثرات آن، میتواند به روشن‌تر شدن رابطه بین فساد و سودآوری در نظام بانکی ایران کمک کند. این تحلیل‌ها نه تنها به تقویت نظام بانکی کشور کمک خواهد کرد، بلکه میتواند به بهینه‌سازی سیاست‌های اقتصادی و مالی نیز منجر شود و در نهایت به پایداری اقتصاد ملی یاری رساند.
ارزیابی تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران.../ محمد خضری و همکاران 13 |
مدل رگرسیونی (1-4) | آماره آزمون | درجه آزادی | سطح معناداری | نتیجه |
۶۶/۱۸ | ۳ | ۰۰۴/۰ | اثرات ثابت | |
مدل رگرسیونی (۲-4) | ۹۹/۱۵ | ۳ | ۰۰۶/۰ | اثرات ثابت |
آزمون هاسمن به عنوان ابزاری کلیدی در تعیین ساختار مناسب مدل در تحلیل دادههای پانل مورد استفاده قرار میگیرد. فرض صفر در این آزمون به عدم صلاحیت استفاده از مدل اثرات ثابت اشاره دارد که نشان دهنده این است که باید از مدل اثرات تصادفی استفاده شود. به عبارت دیگر، فرضیات اصلی به صورت زیر بیان میشوند: فرضیه صفر (H0) بیان میکند که نمی‌توان از مدل اثرات ثابت برای تخمین استفاده کرد، در حالی که فرضیه جایگزین (H1) نشاندهنده این است که مدل اثرات ثابت میتواند در تخمین قابل استفاده باشد. برای تأیید استفاده از مدل اثرات ثابت و رد فرضیه صفر، لازم است که سطح معنی‌داری آزمون از مرز 0.05 کمتر باشد. این نکته اهمیت ویژه‌ای در تحلیل دادهها و تصمیم‌گیری نهایی در مورد انتخاب مدل دارد. در واقع، پذیرش فرضیه H1 به این معنی است که قابلیت استفاده از اثرات ثابت در تجزیه و تحلیل‌های مربوط به دادههای پانل، مورد تأیید قرار میگیرد و میتوان به این نتیجه رسید که تغییرات در متغیرها تحت تأثیر عوامل داخلی بانکها قرار دارند. در این پژوهش، بر اساس تجزیه و تحلیل صورت گرفته، استفاده از مدل اثرات ثابت در دو مدل اول و دوم توصیه میشود. این امر به دلیل قابلیت مدلهای اثرات ثابت در کنترل تغییرات بین گروهی و همچنین تأثیر متغیرهای غیر قابل مشاهده بر روی متغیر وابسته است. با استفاده از این رویکرد، میتوان به درک دقیقتری از نحوه تأثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران دست یافت و در نتیجه به بهبود عملکرد این سیستم کمک کرد. به منظور تکمیل تحلیل، در این پژوهش همچنین از آزمون ناهمسانی واریانس استفاده خواهد شد. این آزمون به بررسی چگونگی تغییرات واریانس خطا در مدلهای اقتصادسنجی میپردازد و میتواند معیاری برای شناسایی وجود مشکلات احتمالی در تخمین‌های مدلهای اثرات ثابت باشد. این کار به مح researchers کمک میکند تا اطمینان حاصل کنند که نتایج به دست آمده تحت تأثیر این مشکلات قرار نگرفته و تجزیه و تحلیل‌های انجام شده به صورت معنادار و قابل اعتماد ارائه گردند. در نهایت، این رویکرد تحلیلی میتواند به روشن‌تر شدن پیامدهای فعل و انفعالات بین فساد و سودآوری نظام بانکی ایران منجر شود. با اتخاذ روش مناسب در تحلیل دادهها و استفاده از مدلهای اثبات شده، میتوان تقویت سیاست‌های نظارتی و مدیریتی در بانکها را بهبود بخشید و در نتیجه به یک عملکرد پایدارتر و کارآمدتر در این نظام کمک کرد. همچنین، لازم به ذکر است که در این پژوهش از آزمون ناهمسانی واریانس استفاده شد.
جدول 9. آزمون واریانس ناهمسانی(منبع: یافته های تحقیق)
نام مدل | آماره بدست آمده | سطح معنی داری | نتیجه |
مدل اول | ۲۳/۱۲۶۶ | ۰۰۰/0 | عدم وجود واریانس ناهمسانی |
مدل دوم | ۵۲/۳۷ | ۰۰۰/0 | عدم وجود واریانس ناهمسانی |
ارزیابی تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران.../ محمد خضری و همکاران 14 |
جدول 10. آزمون دوربین واتسون (منبع: یافتههای تحقیق)
نام مدل | آماره بدست آمده | نتیجه |
مدل اول | ۲۱/۲ | عدم وجود خود همبستگی |
مدل دوم | ۶۴/۱ | عدم وجود خود همبستگی |
در ادامه برای اطلاع از وضعیت نرمالیتی پسماندهای مدل برازش یافته از آزمون جارک- برا و نمودار هیستوگرام1 استفاده شده است. جدول 11 نتایج آزمون جارک برا برای مدل را نشان می دهد. آماره جارک-برا دارای توزیع خی دو با درجه آزادی دو است. اگر این آماره کمتر از 5.7 باشد، میتوان نتیجه گرفت که توزیع آماری مورد نظر با توجه به جدول خی دو، نرمال است. برای مدل رگرسیونی اول، آماره آزمون برابر با 20919.9 و سطح معناداری 0.000 است که نشاندهنده نرمال نبودن توزیع پسماندهای این مدل است. به عبارت دیگر، توزیع پسماندهای مدل اول از نرمالیتی
همانطورکه در جدول 9 ملاحظه میشود سطح معناداری آزمون جارک برا کمتر از 05/0=α محاسبه شده لذا با اطمینان 95% توزیع پسماندها نرمال نمیباشد. در نمودارهای ۱ و 2 هیستوگرام پسماند مدل رگرسیونی اول و دوم ارائـه شـده است. همـانطور که در نمـودارهـای ۱ و 2 ملاحظـه میشود پسـماند مدل رگرسـیونی دوم متـقارن و
برخوردار نیست. برای مدل رگرسیونی دوم، آماره آزمون برابر با 20931.1 و سطح معناداری 0.000 است که باز هم نشاندهنده نرمال نبودن توزیع پسماندهای این مدل است. این نتایج بیانگر این است که توزیع پسماندهای مدل دوم نیز نرمال نیست. فرمول جارک-برا برای بررسی نرمال بودن به صورت زیر است:
که در معادله بالا، SKEW ضریب چولگی، KURT ضریب کشیدگی و N درجه آزادی میباشد.
جدول 11. نتایج آزمون جارک برا برای مدل (منبع: یافتههای تحقیق)
|
|
میشود پسماند مدل رگرسیونی دوم متقارن و زنگولهای شکل است و این موضوع مبین این نکته میباشد که هر چند نرمال بودن توزیع پسماند مدل رگرسیونی نمیباشد. اما کاملا متقارن بوده و مدل فاقد مشکلات آماری میباشد. اما نمودار مدل اول نمایانکننده وجود مشکلات آماری در مدل میباشد.
[1] . Histogram
ارزیابی تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران.../ محمد خضری و همکاران 15 |
نمودار 1. هیستوگرام پسماند مدل رگرسیونی مدل اول
نمودار 2. هیستوگرام پسماند مدل رگرسیونی مدل دوم
2-5- نتایج بررسی دادههای سری زمانی (تاثیر متغیرهای سری زمانی بر سوداوری)
در این مقاله، مدلهای رگرسیونی چند متغیره بر اساس دادههای سری زمانی تخمین زده شدند. برای تحلیل این فرضیهها، پنج مدل مختلف طراحی و به دادههای مرتبط با مولفههای داخلی بانک و سایر متغیرهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی مرتبط با فساد اقتصادی در ایران پرداخته شد. مدل‌ها به ترتیب به بررسی تأثیر متغیرهای B1 تا B5 بر روی سودآوری بانکها پرداخته و هر یک از آنها به طور مستقل به تحلیل نتایج پرداخته است. نتایج حاصل از تخمین مدلهای رگرسیونی حاکی از آن است که فساد
اقتصادی تأثیر معناداری بر سودآوری بانکهای ایران دارد. در مدل اول، B1 نشاندهنده اثر مستقیم متغیرهای کلان اقتصادی بر سودآوری بود و نتایج نشان داد که با افزایش فساد اقتصادی، در واقع سودآوری بانکها کاهش مییابد. این ارتباط منفی به وضوح در تحلیل آماری منعکس شده و با توجه به مقدار R2 مدل، سهم بالای متغیرهای فساد در توضیح تغییرات سودآوری قابل توجه است. مدلهای بعدی (مدلهای 2 تا 4) به بررسی ابعاد مختلف فساد و تأثیر آن بر مؤلفه‌های داخلی بانکها پرداختند. به طور خاص، B2 و B3 به تأثیر فساد بر هزینه‌های عملیاتی و کیفیت دارایی پرداخته و نشان دادند که افزایش فساد منجر به افزایش هزینه‌های عملیاتی و کاهش کیفیت دارایی بانکها میشود. این نتایج نشان دهنده این واقعیت است که فساد داخلی به طور مستقیم بر کارایی بانکها تأثیر گذاشته و از طریق کاهش سودآوری، نظام بانکی را در معرض خطر قرار میدهد. در مدل پنجم، B5 به بررسی تعاملات میان فساد و سرمایه‌گذاری‌های بانکها پرداخته است. نتایج این مدل نشان میدهد که فساد نه تنها موجب کاهش سودآوری میشود، بلکه انگیزه بانکها برای جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید را نیز کاهش میدهد. این امر در قالب یک چرخه معیوب به سودآوری بانکها آسیب می‌زند و آنها را از به دست آوردن درآمدهای بیشتر محروم میکند. به عبارتی، تحلیل‌های انجام شده نشان میدهند که فساد در نظام بانکی ایران یکی از عوامل بازدارنده اصلی سودآوری بوده و ضرورت توجه به بهبود شفافیت و کاهش فساد برای بهبود عملکرد بانکها احساس میشود. این نتایج همچنین اهمیت توجه به مؤلفه‌های داخلی بانکها و اصلاحات لازم در این زمینه را برای بهبود وضعیت سودآوری نمایان می‌سازد. در نهایت، سیاست‌گذاران باید بر روی ایجاد چارچوب‌هایی تمرکز کنند که فساد را کاهش داده و به تقویت نظام بانکی کشور کمک کند. برای بررسی فرضیهها مدلهای رگرسیونی ذیل تخمین زده میشود که در جدول شماره پنج متغیرهای پژوهش توضیح داده شدهاند:
B=α+l* B1+ ε (1)
B=α+l* B2 + ε (2)
B=α+l* B3 + ε (3)
B=α+l* B4 + ε (4)
B=α+l* B5 + ε (5)
ارزیابی تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران.../ محمد خضری و همکاران 16 |
نام متغیر | نماد | نوع متغیر |
نمره نسبت هزینه به درآمد | B1 | مستقل |
اندازه بانک | B2 | مستقل |
ریسک اعتباری | B3 | مستقل |
نقدینگی بانک | B4 | مستقل |
سوداوری | B | وابسته |
در جداول ذیل تخمین حداقل مربعات به ترتیب برای مدلهای رگرسیونی آورده شده است. همچنین، در این مطالعه از آماره F براي بررسی معنیدار بودن مدل رگرسیون استفاده شده است. همانطور که در جدول ذیل مشاهده می شود، در مدل اول، نسبت هزینه به درآمد با ضریب رگرسیونی 0.52 و سطح معناداری 0.000 تأثیر مثبت و معناداری بر سودآوری دارد. مدل دوم نشان میدهد که ریسک اعتباری با ضریب رگرسیونی 0.60 و سطح معناداری 0.000 نیز تأثیر مثبت و معناداری بر سودآوری دارد. در مدل سوم، نقدینگی بانک با ضریب رگرسیونی 0.56 و سطح معناداری 0.000 تأثیر مثبت و معناداری بر سودآوری دارد. مدل چهارم نیز نشان میدهد که سودآوری با ضریب رگرسیونی 0.61 و سطح معناداری 0.000 تأثیر مثبت و معناداری بر سودآوری دارد. همچنین برای بررسی اثر معنی دار متغیرها بر متغیر وابسته از آزمون تی استفاده میشود. در رگرسیونهای انجام شده در این پژوهش در تمام موارد متغیر مستقل دارای اثر معنی دار بر متغیرهای وابسته میباشد. آماره دوربین واتسون نیز در هر پنج معادله در حد نرمال میباشد که نمایانگر عدم احتمال وجود خود همبستگی سریالی در مدل میباشد. این مدل‌ها به ما کمک می‌کنند تا تأثیر متغیرهای مختلف بر سودآوری نظام بانکی ایران را تحلیل کنیم و نتایج را با دیگر مطالعات مقایسه کنیم.
ارزیابی تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران.../ محمد خضری و همکاران 17 |
مدل اول: متغیر پاسخ = سوداوری | |||||||||
متغیرهای مستقل | ضرایب رگرسیونی | انحراف معیار | آماره آزمون t | سطح معناداری | |||||
ثابت معادله (α) | 95/1 | 23/0 | 38/8 | 000/0 | |||||
نمره نسبت هزینه به درآمد | 52/0 | 05/0 | 68/9 | 000/0 | |||||
آماره آزمون F = 84/93 سطح معناداری = 000/0 ضریب تعیین = 39/0 دوربین واتسون : 03/2 | |||||||||
مدل دوم: متغیر پاسخ = سوداوری | |||||||||
متغیرهای مستقل | ضرایب رگرسیونی | انحراف معیار | آماره آزمون t | سطح معناداری | |||||
ثابت معادله (α) | 56/1 | 12/0 | 93/12 | 000/0 | |||||
ریسک اعتباری | 60/0 | 02/0 | 86/21 | 000/0 | |||||
آماره آزمون F = 97/477 سطح معناداری = 000/0 ضریب تعیین = 76/0 دوربین واتسون : 87/1 | |||||||||
مدل سوم: متغیر پاسخ = سوداوری | |||||||||
متغیرهای مستقل | ضرایب رگرسیونی | انحراف معیار | آماره آزمون t | سطح معناداری | |||||
ثابت معادله (α) | 78/1 | 13/0 | 78/13 | 000/0 | |||||
نقدینگی بانک | 56/0 | 03/0 | 64/18 | 000/0 | |||||
آماره آزمون F = 67/347 سطح معناداری = 000/0 ضریب تعیین = 70/0 دوربین واتسون : 06/2 | |||||||||
مدل چهارم: متغیر پاسخ = سوداوری | |||||||||
متغیرهای مستقل | ضرایب رگرسیونی | انحراف معیار | آماره آزمون t | سطح معناداری | |||||
ثابت معادله (α) | ۷۱/1 | ۱۷/0 | ۶۹/۹ | 000/0 | |||||
سوداوری | ۶۱/0 | ۰۴۳/0 | ۱۰/۱۴ | 000/0 | |||||
آماره آزمون F = ۰۳/۱۹۹ سطح معناداری = 000/0 ضریب تعیین = ۵۷/0 دوربین واتسون : ۹۱/۱ | |||||||||
مدل پنجم: متغیر پاسخ = سوداوری | |||||||||
6- نتیجهگیری
ارزیابی تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران.../ محمد خضری و همکاران 18 |
در حقیقت، فساد مالی و اداری در خصوص معنادارشدن معیار سودآوری ناشی از مولفههای داخلی اثرگذار بر آن، نقش مثبتی ایفا میکند. به‌علاوه، میتوان به این موضوع نیز اشاره کرد که بروز فساد ناشی از نقض و عدم رعایت قانون در مورد اندازه بانک، ریسک اعتباری و نقدینگی بانک و مدیریت هزینه است، باعث کاهش سودآوری بانک میشود. در این پژوهش که دیتای تحقیق را با استفاده از روش حد اقل مربعات تعمیم یافته مورد ارزیابی قرار گرفت، ابتدا از آزمون مانایی متغیر را با یک تفاضل گیری بدست آورده و در ادامه نیز به آزمون های هم انباشتگی، وریانس ناهمسانی و به همین ترتیب به تشخیص مدل پرداخته شد، در ادامه نیز با استفاده از روش (SGMM) دیتای مورد مطالعه بر آورد گردیده و سپس از آزمون ناهمسانی و آزمون خود همبستگی استفاده شده است که نشان از وجود ناهمسانی واریانس و خود همبستگی در اجزای اخلال اثبات شده که یافته های تحقیق نشان میدهد که نوسان شاخص های مورد بررسی همچنان بر سودآوری تأثیر معنی‌داری دارد. بطور کلی میتوان گفت که در این پژوهش اولا، متغیرهای سودآوری بانک و معیارهای فساد، نتایج مطالعات تجربی کمیاب در مورد این موضوع را تأیید، تکمیل و تأیید می‌کنند. ثانیاً، این پژوهش شواهد تجربی را در مورد رابطه فساد و سوداوری بانکی از دامنه وسیع‌تری از محیط‌های دارای فساد بالا و کمترین فساد با استفاده از بانکهای متعارف و نامتعارف ارائه میکند. ثالثاً، نتیجه ما به این واقعیت اشاره دارد که تأثیر فساد بر سودآوری بانکها تنها به موسسات و بانکهای ضعیف محدود نمیشود. تدوین سیاست اصلی ناشی از این مطالعه، نیاز بانک ها و موسسات مالی به شرایط قانونی اخذ وثیقه برای شرکتهای مولد و سرمایه گذار به منظور کاهش فساد در صنعت بانکداری است. این امر باعث کاهش رشوه و فساد این شرکتها برای دسترسی به وامها میشود. زیرا چنین پروژههایی برای بانکها و شرکتها سودمند هستند. در این رویکرد تمایل به کاهش هزینه (مدیریت هزینه) وجوه دارد و در نتیجه منجر به کاهش قیمت کالاها و خدمات در اقتصاد می شود. به ویژه، به بانکها توصیه میشود که مکانیسم اندازه بانک بهتری را طراحی کنند که بتواند فساد را مسدود کرده و با آن مبارزه کند، به‌ویژه در محیط‌های بسیار فاسد، زیرا این امر میتواند بر سودآوری بانک تأثیر منفی بگذارد.
در مطالعات انجام شده در صورتهای مالی بانکها میتوان به این نکته مهم اشاره کرد که در نظر گرفتن میانگین سپرده های سرمایهگذاری به‌عنوان فاکتوری که تولید اندازه دولت و نسبت هزینه به درآمد بر آن اعمال میشود. این در حالی است که بانک مرکزی درصدی از این سپردهها را به‌عنوان سپرده قانونی از اختیار بانک خارج میکند. در این صورت، افزایش سپرده به میانگین سپرده های سرمایهگذاری از طریق تغییر اندازه بانک، نقدینگی و ریسک اعتباری و مدیریت هزینه، مغایر با سوداوری بانکی میباشد. تدوین سیاست اصلی ناشی از این مطالعه، نیاز بانکها به کاهش شرایط قانونی اخذ وثیقه برای شرکت های مولد و
سرمایهگذاریها به منظور کاهش فساد در صنعت بانکداری است. این امر باعث کاهش رشوه و فساد این شرکت ها برای دسترسی به وام ها می شود. نتیجه یک مورد برد-برد خواهد بود زیرا چنین پروژههایی برای بانکها و شرکتها سودمند هستند. این امر همچنین تمایل به کاهش هزینه وجوه دارد و در نتیجه منجر به کاهش قیمت کالاها و خدمات در اقتصاد میشود. به ویژه، به بانکها توصیه میشود که مکانیسم حاکمیت شرکتی بهتری را طراحی کنند که بتواند فساد را مسدود کرده و با آن مبارزه کند، به‌ویژه در محیط‌های بسیار فاسد، زیرا این امر میتواند بر سودآوری بانک تأثیر منفی بگذارد. به همین ترتیب، مجازات‌های مناسب و سختگیرانه باید اعمال شود تا بانکها را از دخالت در اعمال فساد توسط مقامات نظارتی منصرف کند. زیرا کاهش سودآوری بر ثبات صنعت بانکداری تأثیر می گذارد. همچنین، فساد میتواند منجر به انحراف وجوه از بخش تولیدی به بخش‌های غیرمولد شود.
در مقایسه با تحقیقات پیشین، نتایج به دست آمده از این مطالعه تأیید میکند که فساد به عنوان یک مانع جدی بر سر راه سودآوری بانکها عمل میکند. یافتههای این پژوهش همچنین نشان میدهند که بروز فساد به دلیل اندازه بانک، میتواند به تشدید مشکلات اقتصادی منجر شود. این مشکل در مطالعه‌های قبلی نیز بارها ذکر شده است، اما این تحقیق با تمرکز بر مولفههای داخلی بانکها و رابطه آنها با سودآوری، به عمق بیشتری از موضوع دست مییابد. به همین دلیل، این نتایج به دقت بیشتری در تجزیه و تحلیل روابط بین فساد و سودآوری در مقیاس داخلی کمک میکند و درک بهتری از پویایی‌های اقتصادی بانکها ارائه میدهد. از طرف دیگر، این تحقیق بر وجود ناهمسانی واریانس و خودهمبستگی در اجزای اخلال تأکید دارد که نشان میدهد تحلیل‌های انجام شده در سایر مطالعات ممکن است در صورت عدم توجه به این ویژگی‌ها، نتایج کاذبی به دست دهند. به عبارتی، تحقیقات پیشین ممکن است به دلیل پیچیدگی‌های ساختاری سیستمهای بانکی، تصویری نادرست از رابطه بین فساد و سودآوری ارائه دهند و تأثیر واقعی فساد را بر سودآوری نادیده بگیرند. نتایج تحقیق ما همچنین گویای این مطلب است که فساد میتواند منجر به
منابع
1. احمدی، سید علی‌اکبر؛ همایونی، غلامحسین و عسگری‌آبادی، حمیدرضا (١٣٩٤). فساد اداری و مالی در سازمانهای امروزی. تهران: فوژان.
2. احمدیان، اعظم (١٣٩٦). اهمیت ترکیب دارایی و بدهی بانکها در تعیین رتبه نظارتی بانکها. پژوهشنامه اقتصادی، سال هفدهم، شماره ٢.
3. اسلامی، اکرم و جاج دهآبادی، محمدعلی (١٣٩٧). بررسی جـرمشـناختی جـرایـم مـالی کارکنـان دولـت (رویـکرد ).
ارزیابی تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران.../ محمد خضری و همکاران 19 |
قانونیار، دوره دوم، شماره ٨.
4. بدری، احمد (١٣٩٤) صورت عملکرد سپردههای
سرمایهگذاری: ارتقای پاسخگویی در مدل کسب و کار بانکداری بدون ربا، همگرا با IFRS، پژوهشکده پولی و بانکی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
5. جدی، حسین (١٣٨٩). ریشه‌های فساد اداری و شیوههای مبارزه با آن. نشریه سیاسی-اقتصادی، شماره ٢٨٢-٢٨١: ١٢٧-١١٨.
6. همتی, داود, عرب‌صالحی, طلوعی اشلقی, & عباس. (2020). ارزیابی ریسک حسابرسی با استفاده از رویکرد داده کاوی (مطالعه موردی: تسهیلات بانکی). دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت, 9(34), 157-167.
7. خادمی، وحید (١٣٨٤). ارتباط بین فرصت‌های سرمایهگذاری و رشد داراییها در شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران، شماره ٢٠٧: ٧٧-٧٤.
8. دادگر، حسن و معصومی نیا، غلامعلی (١٣٨٣). فساد مالی. انتشارات کانون اندیشه جوان.
9. دارابی، رویا و مولایی، علی (١٣٩٠). اثر متغیر های نقدینگی، تورم، حفظ سرمایه، تولید ناخالص داخلی بر سود آوری بانک ملت. دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، ٤(شماره ٢(پیاپی ١٠)): ١٨٢-١٣٩.
10. رفیع‌پور، فرامرزی (١٣٨٦). سرطان اجتماعی فساد. شرکت سهامی انتشار.
11. زرندی، سعید؛ حمیدی حصاری، یاسین و معدنی، جواد (١٣٩٦). عوامل مؤثر بر فساد اداری در سازمانهای دولتی جمهوری اسلامی ایران. مجلس و راهبرد، ٢٤(٩١): ٢٠٢-١٦٥.
12.سلیمانی, م. (1401). بررسی تاثیر فساد بر عملکرد بانک ها در ایران و نقش سازمان بازرسی کل کشور اولین همایش ملی ارتقای شفافیت و نقش آن در سلامت اداری و مبارزه با فساد.
13. سیدی, عبدلی, & جباری نوقابی. (2019). ارزیابی شاخص های سلامت مالی بانک های تجاری از دیدگاه خبرگان بانکی. پیشرفت‌های حسابداری, 11(2), 207-251.
14. سامانی پور, ح., محمدی, ت., شاکری, ع., & تقوی, م. (2020). الزامات نظارت احتیاطی کلان و تأثیر آن بر ثبات نظام بانکی ایران. اقتصاد مالی, 14(52), 1-26.
15. شاهچرا، مهشید و چوزانی، نسیم (١٣٩٥). تنوعپذیری درآمدها و سودآوری در شبکه بانکی کشور.
16. فصلنامه سیاست‌های مالی و اقتصادی، سال چهارم، ش ١٤: ٥٢-٣٣.
17. شاهچرا مهشید, & نوربخش فاطمه. (2016). اندازه بانک و ثبات عملکرد بانکی در شبکه بانکی کشور.
ارزیابی تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران.../ محمد خضری و همکاران 20 |
19. صحت، سعید؛ مسافریراد، فراز و شریعت پناهی، سید مجید (١٣٩٠). رابطه بازده داراییها، بازده حقوق صاحبان سهام و ارزش افزوده اقتصادی در صنعت بیمه. مطالعات تجربی حسابداری مالی، ٨(٣٢): ١٤٠-١٢١.
20. عباسزادگان، سید محمد (١٣٨٣). فساد اداری. چاپ اول، تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی.
21. عزتی، مرتضی؛ عاقلی، لطیفه و کشاورزساجی، نفیسه (١٣٩٥). عوامل مؤثر بر سودآوری بانکهای اسلامی (کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی). فصلنامه علمی- ترویجی اقتصاد و بانکداری اسلامی، شماره پانزدهم: ١٣٩-١٥.
22. فتاحی، شهرام؛ رضایی، مهدی و جاهد، طاهره (١٣٩٥). تأثیر سلامت بانکی بر سودآوری بانکهای تجاری: رویکرد رگرسیون پانل آستانه. راهبرد مدیریت مالی، سال پنجم، ش ١٦: ٥٠-٢٩.
23. فرجپور، مجید (١٣٨٣). فقر و فساد و تبعیض، موانع توسعه در ایران. تهران: خدمات فرهنگی رسا. فرهنگ، امیرعلی؛ اثنی‌عشری، ابوالحسنی، رنجبر فلاح، بیابانی، جهانگیر (٢٠١٦). درآمد غیربهرهای، ریسک و سودآوری در صنعت بانکداری. فصلنامه علمی-پژوهشی مدلسازی اقتصادی، ١٠(٣٥) ، ٧٠-٤٧.
24. قادری، مهدی (١٣٨٨). فساد اداری در ایران؛ تحلیلی جامعه‌شناختی. معرفت، شماره ١٣٨: ١١٨-١٠٥.
25. قاسمی همدانی، پریسا (١٣٩٦). بررسی تأثیر عوامل مؤثر بر سودآوری بانکهای ایران. پایاننامه ارشد، دانشکده اقتصاد، مدیریت و بازرگانی، دانشگاه تبریز.
26. قاضی‌مرادی، حسن (١٣٨٧). خودمداری ایرانیان، تهران: انتشارات اختران: ١٦.
27. قائمیاصل، & ولائی. (2020). بررسی تأثیر فساد اداری بر سلامت مالی در نظام بانکی ایران. پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، 20(2)، 177-212.
28. کریمی, محمد شریف, شهاب, & آزاده. (2020). اثر حجم نقدینگی بر فساد در کشورهای منتخب حوزه منا. اقتصاد پولی مالی, 27(19), 165-192.
28. مجتهد، احمد (١٣٨٧). خصوصی‌سازی بانکها و تأثیر آن بر عملکرد نظام بانکی. پژوهشکده پولی و بانکی، بانک مرکزی ج. ا. ا.
30. محمدنبی، حسین (١٣٨٠). فساد اداری و مبارزه با آن از منظر سازمان ملل متحد. شماره ٩: ٤٢-٣٨.
31. مدنی، سید جلالالدین (١٣٦٦). حقوق اساسی در جمهوری اسلامی ایران. ج ٤، تهران: انتشارات سرو.
32. مهربانپور، محمد رضا؛ نادری نورعینی، محمدمهدی؛ اینالو، عفت و اشعری، الهام. (١٣٩٦). عوامل مؤثر بر سودآوری بانکها. مطالعات تجربی حسابداری مالی، ١٤(٥٤): ١٤٠-١١٩.
33. نجاری، رضا (١٣٧٨). علل تخلفات اداری و چگونگی پیشگیری از آنها. همایش نظام اداری و توسعه سازمان امور اداری و استخدامی، تهران ١٧ و ١٨.
34. Almazari، A. A. (2013). Capital adequacy، cost income ratio and the performance of Saudi banks. International Journal of Academic Research in Accounting، Finance and Management Sciences، 3(4)، 284-293.
35. Abdelmoneim، Z.، & Yasser، M. (2023). The impact of bank performance and economic growth on bank profitability: CAMEL model application in middle-income countries. Banks and Bank Systems، 18(3)، 205.
36. Antwi، F. (2019). Capital adequacy، cost income ratio and performance of banks in Ghana. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences، 9(10)، 168-184.
37. Aburime, T. U. (2009). Impact of corruption on bank profitability in Nigeria. Euro Economica, 23(2): 50-57. Ahamed، M. M. (2017). Asset quality, non-interest income, and bank profitability.
38. Evidence from Indian banks. Economic Modelling، 63: 1-14. Aidt، T. S. (2009). Corruption، institutions، and economic development. Oxford Review of Economic Policy، 25(2): 271-291.
ارزیابی تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران.../ محمد خضری و همکاران 21 |
40. Amarandei، C. M. (2013). Corruption and foreign direct investment. Evidence from Central and Eastern European States. CES Working Papers، 5(3): 311-322.
41. Arshad، S.، & Rizvi، S. A. R. (2013). Impact of corruption on bank profitability: An analysis of Islamic Banks. International Journal of Business Governance and Ethics، 8(3): 195-209.
42. Avnimelech، G.; Zelekha، Y.، & Sharabi، E. (2014). The effect of corruption on entrepreneurship in developed vs non-developed countries. International Journal of Entrepreneurial Behavior & Research، 20(3): 237-262.
43. Ayayd١n، H.، & Baltac١، N. (٢٠١٣). Corruption، banking sector، and stock market development: A panel data analysis. Management، 94، 99.
44. Bai، B. Y.; Liu، X. X.، & Kou، Y. (2014). Belief in a just world lowers perceived intention of corruption: The mediating role of perceived punishment. PloS one، 9(5)، e97075.
45. Bhargava، V. (2005). The Cancer of Corruption. In World Bank global issues seminar series (pp. 1-9(.
46. Bougatef، K. (2015). The impact of corruption on the soundness of Islamic banks. Borsa Istanbul Review، 15(4): 283-295.
47. Bougatef، K. (2017). Determinants of bank profitability in Tunisia: Does corruption matter? Journal of Money Laundering Control، 20(1): 70-78.
48. Brandt Hjertstedt، A.، & Cetina، H. (2016). Why does corruption havedifferent effects on economicgrowth? A case study of Sub-Saharan Africa and Southeast Asia.
49. Chen، M.; Jeon، B. N.; Wang، R.، & Wu، J. (2015). Corruption and bank risk-taking: Evidence from emerging economies. Emerging Markets Review، 24: 122-148.
50. Demirgüç-Kunt، A.، & Huizinga، H. (2010). Bank activity and funding strategies: The impact on risk and returns. Journal of Financial Economics، 98(3): 626-650.
51. Djankov,s.; Glaeser, E.; La Porta, R.; Lopez- de- Silanes, F.; & Shleifer, A. (2003). The new comparative economics. Journal of Comparative Economics, 31 (4): 595-619.
52. Ebrahimi، M.; Arshadi، A.، & Salimi، M. S. (2015). Effective factors on bank profitability in Iran. Journal of Money and Economy، 10(1): 107-129.
53. Erdoğan, S., Gedikli, A., & Derindağ, M. R. (2020). An investigation of Iran’s banking system: challenges and remedies. Bilimname, 2020(41), 957-990.
54. EFUNTADE، O. O.، EFUNTADE، A. O.، & FCIB، F. Xraying Economic and Financial Theories of Distribution of Banks’ Credits and Profitability of Banks.
55. García-Herrero، A.; Gavilá، S.، & Santabárbara، D. (2009). What explains the low profitability of Chinese banks?. Journal of Banking & Finance، 33(11): 2080-92.
56 Gul، S.; Irshad، F.، & Zaman، K. (2011). Factors affecting bank profitability in Pakistan. Romanian Economic Journal، 14(39).
57. Heshmati، H. M. (2007). Economic approaches of corruption in banking system. Unpublished.
58. Hendeniya، H. G. G. M. N.، Premarathna، W. G. I. D.، & Tennekoon، S. T. M. S. (2023). The Effect of Corruption and Money Laundering on Banking Profitability and Stability of Licensed Commercial Banks in Sri Lanka.
59. Hooshyari، N.، & Moghanloo، A. P. (2015). Evaluating the impact of inflation on profitability of banks. Kuwait Chapter of the Arabian Journal of Business and Management Review، 4(9)، 19.
ارزیابی تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران.../ محمد خضری و همکاران 22 |
61. Hirindu Kawshala، K. (2017). The factors effecting on bank profitability. International Journal of Scientific and Research Publications، 7(2)، 212-216.
62. Hussein، A.، Samimi، A. J.، Tehranchian، A. M.، & Mazandaran، I. The Impact of Anti-Money laundering Policies of Iraq Central Bank on the Quality of Financial Reports of Private Iraqi Banks.
63.
63. Lee، W. S.، & Guven،C. (2013). Engaging in corruption: The influence of cultural values and contagion effects at the microlevel. Journal of Economic Psychology، 39: 287-300.
64. Leff، N. H. (1964). Economic development through bureaucratic corruption. American Behavioral Scientist، 8(3): 8-14.
65. Lui، F. T. (1985). An equilibrium queuing model of bribery. Journal of Political Economy، 93(4): 760-781.
66. Mansouri، H.، SADEGHI Boroujerdi، S.، Dickson، G.، & Norouzi Seyed Hossini، R. (2024). The Financial Corruption Process in the Iranian Football Governance: A Grounded Theory. Asian Journal of Sport History & Culture، 1-26.
67. Mohapatra، N. Das. "BASIC APPROACH ON SPECIAL FUNCTIONS ABOUT BANKS AND ITS APPLICATIONS." Banking 2020: 8.
68. Mohamadi، M.، Hemmati، H.، & Mula Nourozi، B. (2024). Investigating the impact of financial corruption، economic freedom، laws and regulations، and transparency of information on the profitability and financial stability of banks. Quarterly Studies in Banking Management and Islamic Banking، 9(10)، 115-147.
69. Mostafapoor، H.، Keramati، M.، Mehrinejad، S.، & Minouei، M. (2024). Application of Meta-Synthesis Technique in Bank Profitability Model Considering the Role of Modern Banking Technologies. Management Strategies and Engineering Sciences، 6(2)، 15-24.
70. Mauro، P. (1995). Corruption and growth. The Quarterly Journal of Economics، 110(3): 681-712.
71. Méon، P. G.، & Sekkat، K. (2005). Does corruption grease or sand the wheels of growth? Public Choice، 122(1-2): 69-97.
72. Mongid، A.، & Tahir، I. M. (2011). Impact of corruption on banking profitability in ASEAN countries: An empirical analysis. Impact of corruption on banking profitability in ASEAN countries: An empirical analysis، A Mongid، IM Tahir-Banks and Bank Systems، 6(1)، 8.
ارزیابی تاثیر فساد بر سودآوری نظام بانکی ایران.../ محمد خضری و همکاران 23 |
-
شناسایی و اولویت بندی مولفه های نوآوری مدل کسب وکار به روش فراترکیب و آنتروپی شانون
تاریخ چاپ : 1401/03/23 -