• صفحه اصلی
  • بررسی رابطه کارآفرینی شرکتی و توسعه پایدار شهری با استفاده از الگوی شهرکارآفرین

اشتراک گذاری

آدرس مقاله


کد مقاله : 1400090832482 بازدید : 8860 صفحه: 133 - 150

20.1001.1.27170454.1400.10.19.8.9

نوع مقاله: پژوهشی

بررسی رابطه کارآفرینی شرکتی و توسعه پایدار شهری با استفاده از الگوی شهرکارآفرین

محورهای موضوعی : عمومى

بابک ضیاء 1 * , مهران رضوانی 2 , محمد عین القضات 3

1 - عضو هیئت علمی دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران
2 - دانشیار، گروه کارآفرینی سازمانی، دانشکده کارآفرینی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
3 - گروه کارآفرینی سازمانی، دانشکده کارآفرینی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1399/10/21 تاریخ پذیرش : 1400/07/28 تاریخ انتشار : 1400/09/08

کلید واژه: کارآفرینی شرکتی, شهرکارآفرین, توسعه پایدار, کارآفرینی, کلان شهر ,

چکیده مقاله :

با افزایش پدیده شهرنشینی، مشکلات اقتصادی و اجتماعی زیادی بروز کرده است، لذا نظام مدیریت شهری با استفاده از ابزارها و سیاست‌های مختلف درصدد ایجاد توسعه پایدار در کلان‌شهرها هستند. یکی از این سیاست‌ها توسعه شهرکارآفرین است. هدف از انجام این تحقیق تبیین نقش کارآفرینی شرکتی در فرآیند شکل‌گیری شهرکارآفرین به عنوان راهکار توسعه پایدار در کلان‌شهرها می‌باشد. همچنین نقش کارآفرینی شرکتی در ایجاد زیرساخت‌های لازم برای ایجاد شهرکارآفرین، مورد بررسی قرار گرفته است. در این مطالعه، روش تحقیق از نوع کیفی است و از روش نظریه برخاسته از داده به شیوه نوخاسته استفاده شده است، بطوریکه ابتدا داده های کیفی با بررسی پیشینه تحقیق و با بهره‌گیری از روش مرور سیستماتیک و نیز با استفاده از ابزارهای تحلیل و کدگذاری محتوا، گردآوری و ساختار اولیه دسته‌بندی متغیرها بدست آمد. در ادامه با توجه به تجربه‌ی زیسته‌ی نگارندگان مقاله که هر کدام در زمینه‌ی این تحقیق، دارای تخصص علمی و عملی می‌باشند، متغیرها و مؤلفه‌های اصلی پژوهش احصا گردید و نهایتاً مدل مفهومی تحقیق بدست آمد. یافته‌های پژوهش نشان داد که ضمن دسته‌بندی مؤلفه‌ها در سه دسته 1) شرایط ساختاری، 2) تعامل اجتماعی کارگزاران و ساختار و 3) پیامدها؛ شهرکارآفرین به عنوان یک سیاست جدید در توسعه پایدار کلان‌شهرها مطرح می‌باشد و یکی از راهکارهای ایجاد آن، توسعه کارآفرینی شرکتی است بطوریکه کارآفرینی شرکتی و عملکرد اقتصادی کلان‌شهرها رابطه مثبت و معنی‌داری با یکدیگر دارند.

چکیده انگلیسی:

With the increase of urbanization, many economic and social problems have arisen, so the urban management system using various tools and policies to create sustainable development in metropolitan areas. One of these policies is the development of the entrepreneurial city. The aim of this study is to explain the role of corporate entrepreneurship in the process of forming an entrepreneurial city as a strategy for sustainable development. Also; the role of corporate entrepreneurship in creating the necessary infrastructure to create an entrepreneurial city has been contemplated. The research method is qualitative and grounded theory as an emergent method is used, so that first qualitative data were obtained by examining the research background and using the systematic review method and also using content analysis tools, collection and the basic structure of classification of variables. Then, according to the life experience of the authors of the research, each of whom has scientific and practical expertise in the field of this research, the main variables and components of the research were extracted and finally the conceptual model of the research was obtained. Findings showed that while classifying the components into three categories: 1- structural conditions 2- social interaction of agents and structure 3- outcomes; The entrepreneurial city is proposed as a new policy in the sustainable development of metropolises that the entrepreneurial city is a new policy in sustainable development of metropolises and one of the ways to create it is the development of corporate entrepreneurship so that corporate entrepreneurship and economic performance of metropolises have a positive and significant relationship with each other.

منابع و مأخذ:

1. امانی, معصومه., عزیزپور, فرهاد., طهماسبی, اصغر., افراخته, حسن. و دارابی, حسن. (1399). تحلیلی بر سیاست‌های توسعه روستایی در برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ایران. فصلنامه پژوهش¬های روستائی, 11(1), 22–35.
2. بازرگان, عباس., سرمد, زهره., و حجازی, الهه. (1395). روش های تحقیق در علوم رفتاری (چاپ بیست و نهم). تهران: نشر آگه.
3. دفتر توسعه كارآفريني. (1390). نقشه توسعه کارآفرینی کشور ایران. تهران: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی جمهوری اسلامی ایران.
4. زرین¬جویی, محمد., نعمتی, محمدعلی., و رشادت¬جو, حمیده. (1399). نقش دانشگاه و صنعت در اکوسیستم نوآوری در راستای تحقق نوآوری پایداری در کشور. دوفصلنامه نوآوری و ارزش¬آفرینی, 9(17), 199–210.
5. شهبازی, کیومرث., حسن¬زاده, اکبر., و جعفرزاده, بهروز. (1393). بررسی تأثیر کارآفرینی و نوآوری بر رشد اقتصادی (رهیافت داده¬های تابلویی). دوفصلنامه نوآوری و ارزش¬آفرینی, 2(5), 43–54.
6. مهاجرانی, مهدی., کریمی, فریبا., و نادی, محمدعلی. (1399). شناسایی و بررسی عوامل سازمانی برای پیاده سازی نوآوری باز در دانشگاه های ایران. دوفصلنامه نوآوری و ارزش¬آفرینی, 9(17), 149–162.
7. ترابی, حسین., خیراندیش, مسعود., محمدی¬خیاره, محسن. (1399). تأثیر اکوسیستم کارآفرینی بر فعالیت کارآفرینانه؛ تحلیلی بر مبنای داده¬های GEM. دوفصلنامه نوآوری و ارزش¬آفرینی, 17(9), 163–182.
8. Aeeni, Z., & Saeedikiya, M. (2019). Complexity Theory in the Advancement of Entrepreneurship Ecosystem Research: Future Research Directions. Eurasian Business Perspectives, 10(1), 19–37.
9. Ambrosini, V., Bowman, C., & Collier, N. (2009). Dynamic capabilities: An exploration of how firms renew their resource base Abstract. British Journal of Management, 20(s1), 9–24.
10. Angotti, T. (2018). Metropolis 2000: Planning, Poverty and Politics. New York: Routledge.
11. Boulton, J. (2010). Complexity theory and implications for policy development. Emergence, Complexity and Organisation, 12(2),31-40.
12. Cairney, P. (2012). Complexity Theory in Political Science and Public Policy. Political Studies Review, 10(3), 346–358.
13. Covin, J. G., & Lumpkin, G. T. (2011). Entrepreneurial orientation theory and research: Reflections on a needed construct. Entrepreneurship: Theory and Practice, 35(5), 855–872.
14. Di Vaio, A., Palladino, R., Hassan, R., & Escobar, O. (2020). Artificial intelligence and business models in the sustainable development goals perspective: A systematic literature review. Journal of Business Research, 121, 283–314.
15. Durusu-Ciftci, D., Ispir, M. S., & Yetkiner, H. (2017). Financial development and economic growth: Some theory and more evidence. Journal of Policy Modeling, 39(2), 290–306.
16. Faggio, G., & Silva, O. (2014). Self-employment and entrepreneurship in urban and rural labour markets. Journal of Urban Economics, 84, 67–85.
17. Frenken, K. (2017). A Complexity-Theoretic Perspective on Innovation Policy. Complexity, Governement & Networks, Special Issue: Complexity, Innovation and Policy, 35–47.
18. Funcke, D. B., & Kuiper, N. (2011). Dynamic Capabilities & Opportunity Recognition in a Corporate Entrepreneurial Setting. Amsterdam: University of Amsterdam.
19. George, B. A., & Marino, L. (2011). The epistemology of entrepreneurial orientation: Conceptual formation, modeling, and operationalization. Entrepreneurship: Theory and Practice, 35(5), 989–1024.
20. Glaeser, E. L. (2007). Entrepreneurship and the City. National Bureau of Economic Research Working Paper Series, No. 13551, 1–47.
21. Glaeser, E. L., Rosenthal, S. S., & Strange, W. C. (2010). Urban economics and entrepreneurship. Journal of Urban Economics, 67(1), 1–14.
22. Guzmán, P. C., Roders, A. R. P., & Colenbrander, B. J. F. (2017). Measuring links between cultural heritage management and sustainable urban development: An overview of global monitoring tools. Cities, 60A, 192–201.
23. Hall, T., & Hubbard, P. (1996). The entrepreneurial city: New urban politics, new urban geographies? Progress in Human Geography, 20(2), 153–174.
24. Jessop, B., & Sum, N. L. (2000). An entrepreneurial city in action: Hong Kong’s emerging strategies in and for (inter)urban competition. Urban Studies, 37(12), 2287–2313.
25. Klein Woolthuis, R., Lankhuizen, M., & Gilsing, V. (2005). A system failure framework for innovation policy design. Technovation, 25(6), 609–619.
26. Kvilvang, N., Bjurström, E., & Almqvist, R. (2020). Making sense of complexity in governance: the case of local public management in the City of Stockholm. Policy Studies, 41(6), 623-640.
27. Marsiglio, S. (2011). On the relationship between population change and sustainable development. Research in Economics, 65(4), 353–364.
28. Medeiros, E., & Van Der Zwet, A. (2020). Evaluating Integrated Sustainable Urban Development Strategies: a methodological framework applied in Portugal. European Planning Studies, 28(3), 563–582.
29. Moss, M. L., Kaufman, S. M., & Townsend, A. M. (2006). The relationship of sustainability to telecommunications. Technology in Society, 28(1–2), 235–244.
30. Nakamura, H. (2020). Evaluating the value of an entrepreneurial city with a spatial hedonic approach: A case study of London. Socio-Economic Planning Sciences, 71, 100820.
31. Neumark, D., Zhang, J., & Ciccarella, S. (2008). The effects of Wal-Mart on local labor markets. Journal of Urban Economics, 63(2), 405–430.
32. Nwazor, J. C. (2012). Capacity Building , Entrepreneurship and Sustainable Development. Journal of Emerging Trends in Educational Research and Policy Studies, 3(1), 51–54.
33. Pandit, A., Minné, E. A., Li, F., Brown, H., Jeong, H., James, J.-A. C., Newell, J. P., Weissburg, M., Chang, M. E., Xu, M., Yang, P., Wang, R., Thomas, V. M., Yu, X., Lu, Z., & Crittenden, J. C. (2017). Infrastructure ecology: an evolving paradigm for sustainable urban development. Journal of Cleaner Production, 163, S19–S27.
34. Perrone, C. (2019). ‘Downtown Is for People’: The street-level approach in Jane Jacobs’ legacy and its resonance in the planning debate within the complexity theory of cities. Cities, 91(August 2019), 10–16.
35. Purnama, C. (2013). Influence analysis of organizational culture organizational commitment job and satisfaction crganizational citizenship behavior (OCB) toward improved organizational performance. International Journal of Business, Humanities and Technology, 3(5), 86–100.
36. Rasoolimanesh, S. M., Jaafar, M., Badarulzaman, N., & Ramayah, T. (2015). Investigating a framework to facilitate the implementation of city development strategy using balanced scorecard. Habitat International, 46, 156–165.
37. Reynolds, P., Storey, D. J., & Westhead, P. (1994). Cross-national Comparisons of the Variation in New Firm Formation Rates. Regional Studies, 28(4), 443–456.
38. Shane, S., & Venkataraman, S. (2000). The Promise of Entrepreneurship as a Field of Research. Academy of Management Review, 25(1), 217–226.
39. Soyinka, O., Siu, K. W. M., Lawanson, T., & Adeniji, O. (2016). Assessing smart infrastructure for sustainable urban development in the Lagos metropolis. Journal of Urban Management, 5(2), 52–64.
40. Spigel, B., & Harrison, R. (2018). Toward a process theory of entrepreneurial ecosystems. Strategic Entrepreneurship Journal, 12(1), 151–168.
41. Sriram, V., Mersha, T., & Herron, L. (2007). Drivers of urban entrepreneurship: an integrative model. International Journal of Entrepreneurial Behavior & Research, 13(4), 235–251.
42. Sternberg, R., Acs, Z., & Bosma, N. (2008). The entrepreneurial advantage of world cities: evidence from global entrepreneurship monitor data. Jena Economic Research Papers, 2008(63), 3–28.
43. Sternberg, R., & Bosma, N. (2014). Entrepreneurship as an Urban Event? Empirical Evidence from European Cities. Regional Studies, 48(6), 1016–1033.
44. Stringer, S. M. (2012). Start-up City: Growing New York City’s Entrepreneurial Ecosystem for All.
45. While, A., Jonas, A. E. G., & Gibbs, D. (2004). The environment and the entrepreneurial city: searching for the urban “sustainability;fix” in Manchester and Leeds. International Journal of Urban and Regional Research, 28(3), 549–569.
46. Wonglimpiyarat, J. (2013). Innovation financing policies for entrepreneurial development - Cases of Singapore and Taiwan as newly industrializing economies in Asia. The Journal of High Technology Management Research, 24(2), 109–117.
متن کامل:


بررسی رابطه کارآفرینی شرکتی و توسعه پایدار شهری با استفاده از الگوی شهرکارآفرین 

*بابک ضیاء     **مهران رضوانی     ***محمد عین­القضات 

* دانشیار، گروه کارآفرینی سازمانی، دانشکده کارآفرینی، دانشگاه تهران، تهران، ایران bziyae@ut.ac.ir

** دانشیار، گروه کارآفرینی سازمانی، دانشکده کارآفرینی، دانشگاه تهران، تهران، ایران m.rezvani@ut.ac.ir

*** دانشجوی دکتری، گروه کارآفرینی سازمانی، دانشکده کارآفرینی، دانشگاه تهران، تهران، ایران eynolghozat.m@ut.ac.ir

تاریخ دریافت: 21/10/1399  تاریخ پذیرش: 28/07/1400           

صص: 133- 150

 

چكيده 

img0با افزایش پدیده شهرنشینی، مشکلات اقتصادی و اجتماعی زیادی بروز کرده است، لذا نظام مدیریت شهری با استفاده از ابزارها و سیاست‌های مختلف درصدد ایجاد توسعه پایدار در کلان‌شهرها هستند. یکی از این سیاست‌ها توسعه شهرکارآفرین است. هدف از انجام این تحقیق تبیین نقش کارآفرینی شرکتی در فرآیند شکل‌گیری شهرکارآفرین به عنوان راهکار توسعه پایدار در کلان‌شهرها می‌باشد. همچنین نقش کارآفرینی شرکتی در ایجاد زیرساخت‌های لازم برای ایجاد شهرکارآفرین، مورد بررسی قرار گرفته است. در این مطالعه، روش تحقیق از نوع کیفی است و از روش نظریه برخاسته از داده به شیوه نوخاسته استفاده شده است، بطوریکه ابتدا داده های کیفی با بررسی پیشینه تحقیق و با بهره‌گیری از روش مرور سیستماتیک و نیز با استفاده از ابزارهای تحلیل و کدگذاری محتوا، گردآوری و ساختار اولیه دسته‌بندی متغیرها بدست آمد. در ادامه با توجه به تجربه‌ی زیسته‌ی نگارندگان مقاله که هر کدام در زمینه‌ی این تحقیق، دارای تخصص علمی و عملی می‌باشند، متغیرها و مؤلفه‌های اصلی پژوهش احصا گردید و نهایتاً مدل مفهومی تحقیق بدست آمد. یافته‌های پژوهش نشان داد که ضمن دسته‌بندی مؤلفه‌ها در سه دسته 1) شرایط ساختاری، 2) تعامل اجتماعی کارگزاران و ساختار و 3) پیامدها؛ شهرکارآفرین به عنوان یک سیاست جدید در توسعه پایدار کلان‌شهرها مطرح می‌باشد و یکی از راهکارهای ایجاد آن، توسعه کارآفرینی شرکتی است بطوریکه کارآفرینی شرکتی و عملکرد اقتصادی کلان‌شهرها رابطه مثبت و معنی‌داری با یکدیگر دارند.

واژه­های کلیدی: کارآفرینی شرکتی، شهرکارآفرین، توسعه پایدار، کارآفرینی، کلان­شهر 

 

 

نوع مقاله: پژوهشی

 

 

1- مقدمه:

تحقيق و پژوهش در خصوص مشكلات و مسائل اقتصادی، اجتماعي و اكولوژيكي شهرها در كشورهاي در حال توسعه از چندين دهه قبل مورد توجه و تأمل صاحب نظران علوم اجتماعي بوده و هست (مارسیگلیو1، 2011)؛ از طرفی نیز مطالعات زیادی برای پاسخ به این پرسش که چگونه می­توان بستر کارآفرینی را برای عموم افراد جامعه فراهم کرد، انجام پذیرفته است (رینولدز و همکاران2، 1994)؛ اما بررسی ابعاد و چگونگی توسعه شهرها از منظر کارآفرینی (توجه به مفهوم شهرکارآفرین و نقش آن در توسعه پایدار شهری) چندان مورد توجه قرار نگرفته است.

نویسندة عهده‌‌دار مکاتبات: بابک ضیاء Bziyae@ut.ac.ir

 

 

 

 

 

کلان­شهرها از پدیده­هاي نوظهور قرن بیستم هستند که به الگوي غالب شهرنشینی تبدیل شده­اند و با مشخصه­های شکلی و ساختاری مختلفی مواجه شده و تحت تأثیر عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در طول زمان شکل گرفته و درحال تغییر هستند (سوینکا و همکاران3، 2016). معمولا کلان­شهرها را با صفت پیچیدگی روابط و ساختارها معرفی می­کنند و فقط یک نسخه بزرگتر از شهر سنتی نیست بلکه یک شکل جدید و متفاوت از سکونت انسان است. ملاک جمعیتی مشخص و یکسانی در جهان برای تمیز کلان­شهرها وجود ندارد ولی معمولاً شهرهای با جمعیت بیش از یک میلیون نفر (و در برخی تعریف­ها بیش از چهار میلیون نفر) را کلان­شهر می­دانند؛ لیکن ملاک اصلی تمیز کلان­شهرها، پیچیدگی ساختاری آنهاست (آنگوتی4، 2018).

سیاستگذاري­هاي توسعه در ایران طی دهه­هاي اخیر به رشد ناموزون و عدم تعادل­هاي شدیدي چه به لحاظ بخشی و چه به لحاظ فضایی- مکانی میان شهرها و روستاها و حتی در سطوح مختلف جوامع شهري منجر شده است (امانی و همکاران، 1399). بخش عمده­ای از ظرفیت­ها و توانمندی­های توسعه در بخش خصوصی نهفته است که متأسفانه رویکردهای دولت­محور مانع از ظهور و شکوفایی این استعدادهای بالقوه گردیده است (گلیزر و همکاران5، 2010). لذا ناپایداری موجود در توسعه کشورها و شهرها، موجب شده تا روش­های سنتی در توسعه شهری مورد تردید قرار گرفته و سیاست­های جدیدی در حوزه مدیریت شهری بروز کند (پندیت و همکاران6، 2017)؛ یکی از عواملی که می­تواند باعث رشد متوازن و توسعه پایدار کشورها و کلان­شهرها گردد، مقوله کارآفرینی است.

img0در خصوص توسعه، تعاريف متعددي ارائه شده است. بهبود، رشد و گسترش همه شرایط و ابعاد مادی و معنوی حیات اجتماعی را توسعه گویند که هماهنگی سه عنصر اصلی شامل: سود و رشد اقتصادی، امنیت اجتماعی و محیط زیست را درپی داشته باشد و رفاه و امنیت افراد و جوامع را مهیا کند (دی­وایو و همکاران7، 2020). با توجه به ماهیت این تحقیق، به جنبه اقتصادی در مفهوم توسعه توجه بیشتری شده است. برخي توسعه اقتصادي را فرآيندي مي‌دانند كه به موجب آن، توليد سرانه شاغلين نيروي كار در بلندمدت افزايش مي‌يابد. درعین حال دیگران، توسعه اقتصادي را فرايندي مي‌‌دانند كه موجب افزايش درآمد سرانه در بلندمدت مي‌شود (دوروسو-سیفتسی و همکاران8، 2017)

برای اینکه بتوان توسعه را پایدار نامید، باید دارای چهار ویژگی باشد: 1- بهره­وری 2- عدالت 3- انعطاف­پذیری 4- ثبات (موس و همکاران9، 2006). در تعریف توسعه پایدار شهری10 با حفظ کلیات آن، می­توان تعریف توسعه پایدار را بر شهر تسری داد. امروزه ساختار اقتصادی- اجتماعی دنيا با گذشته به طور اساسی تفاوت دارد و توسعه پایدار براساس نوآوري و خلاقيت و كارآفريني استوار است و بدون شک کارآفريني نقشی بسيار کليدي در این فرآیند دارد و از شاخص­های توسعه یافتگی کشورها محسوب می­شود (گلیزر و همکاران11، 2010؛ شهبازی و همکاران، 1393). کارآفريني به عنوان يك سيستم از مجموعه­اي از اقدامات مرتبط و هدفمند  توسط کارآفرینان (افراد و شرکت­ها) تشكيل شده که با یک روش مشخص، فرصت­ها را، جهت توليد كالا و خدمت جدید، كشف يا خلق، ارزيابي و مورد بهره­برداري قرار می­دهند و نهایتاً منجر به  خلق ارزش در جامعه می­گردد (شین و ونکاتارامان12، 2000).

مطالعات نشان داده که اکوسیستم­های کارآفرینی برای بقا و رشد مستمر، نیازمند استفاده از راهکارهایی جدید هستند و کارآفرینی شرکتی به عنوان یک رویکرد جدید و راهبردی، الگویی کارآمد جهت حصول به اهداف توسعه در شهرها و نظامات اجتماعی قلمداد می­گردد (آئینی و سعیدی­کیا13، 2019؛ وونگلیمپیارات14، 2013). افزایش و ترغيب سرمايه­گذاری، اشتغال­زايي، رشد فناوری، افزايش رفاه و مواردی از این دست، از اثرات مثبت توسعه کارآفريني در شهرها مي­باشند (گلیزر15، 2007). یکی از جدیدترین ساختارها و مفاهیم در این زمینه مفهوم شهرکارآفرین16 است. 

شهر کارآفرین در واقع یک سیاست جدید شهری است که در آن ائتلاف­ها و منابع مختلف محلی تلاش می­کنند تا ارزش اقتصادی فضای شهری را افزایش داده و جذب سرمایه را با حفظ پایداری به حداکثر برسانند. در ادبیات موضوع از این سیاست به عنوان یک پاسخ تاکتیکی به محدودیت منابع مالی و فشارهای سیاسی خارجی، یاد شده است (ناکامورا17، 2020).

استفاده از مفهوم شهرکارآفرین در راستای توسعه پایدار کشورها به کار برده می­شود، بطوریکه برخی کشورها توانسته­اند از طریق اقتصاد کارآفرینی به توسعه پایدار دست یابند؛ لذا در این راستا می­توان با ایجاد یک اکوسیستم کارآفرینانه موفق در محیط شهری با توجه به فرصت‌ها و تهدیدهای حاضر، تا حد زیادی فرآیند خلق ثروت را در یک شهر دائمیکرد (هال و هوبارد18، 1996) که در این خصوص مقوله کارآفرینی شرکتی به عنوان راهکاری که اثرگذاری آن در توسعه پایدار به مراتب از کارآفرینی مستقل بیشتر می­باشد؛ کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

در رابطه با ارتباط کارآفرینی شرکتی و شهرکارآفرین می­توان چنین بیان کرد که مؤلفه­های کارآفرینی شرکتی (شامل: گرایش کارآفرینانه، توسعه ظرفیت­های سازمانی و توسعه قابلیت­های پویای سازمانی) هرکدام به نوعی درهم تنیده با مفهوم شهرکارآفرین و نیز توسعه پایدار شهری هستند. ازجمله توانایی تکرار قابلیت­های پویا در روند تشخیص فرصت تأثیرگذار است که نتیجه آن شکل­گیری بازارهای جدید، توسعه محصولات جدید، ابعاد مختلف نوآوری و شناسایی تهدیدها و فرصت­ها، توانایی درک نیازهای متغیر مشتری، توانایی درک پیشرفت­های رقابتی است و منجر به توسعه پایدار جامعه ­می­شود (فانک و کویپر19، 2011).

هدف از انجام این تحقیق تبیین نقش کارآفرینی شرکتی در فرآیند شکل­گیری شهرکارآفرین به عنوان راهکار توسعه پایدار در کلان­شهرها می­باشد. همچنین در این پژوهش، نقش کارآفرینی شرکتی در ایجاد زیرساخت­های لازم برای شهرکارآفرین، که خود منجر به توسعه پایدار در کلان­شهرها خواهد شد، مورد مداقه و بررسی قرار گرفته است.

نوآوری اصلی پژوهش توجه به بعد جدیدی از نظریات توسعه پایدار در کلان­شهرها، به نام استراتژی توسعه با رویکرد ایجاد شهرکارآفرین است که از جدیدترین و نوآورانه­ترین مفاهیم علمی در این زمینه می­باشد. همچنین توجه به کارآفرینی شرکتی به عنوان یکی از ابعاد و عوامل شکل­گیری شهرکارآفرین نیز از دیگر نوآوری­های پژوهش بوده که تا کنون در ادبیات موضوع توجه چندانی به آن نشده است. در این رابطه نیز در انتهای پژوهش جایگاه کارآفرینی شرکتی و نحوه نقش­آفرینی آن در شکل­گیری شهرکارآفرین تحت قالب یک مدل مفهومی مشخص شده است.

امید است با انجام این تحقیق، با تبیین و تشریح ابعاد شهرکارآفرین و نیز نقش کارآفرینی شرکتی در پیشبرد آن و با کمک به هماهنگ نمودن روابط اقتصادی و اجتماعی و تداوم دسترسی کارآفرینان به منابع در اختیار مدیریت شهری، بتوان بدنه جامعه و مدیریت شهری را (چه در قالب روند توسعه پایدار و چه در قالب روند پویایی و رشد اجتماعی) مورد انتفاع قرار داد.

2- مبانی نظری و پیشینه:

1-2- کارآفرینی: موتور رشد و توسعه پایدار

امروزه شرايط اجتماعی و اقتصادی کشورهای درحال توسعه به نحوی است که حل معضلات و مسائل، روش­ها و راهکار­هاي جديد و متفاوتي را می­طلبد و كارآفريني به عنوان موتور رشد و توسعه کشورها و نقش کلیدی کارآفرینان در این حوزه اثبات شده است (آئینی و سعیدی­کیا20، 2019). ذکر این نکته لازم است که هنوز پس از گذشت سال‌ها، واژه كارآفريني در كشور ما مفهوم واقعي خود را به اذهان متبادر نمي‌سازد و در بسياري از مواقع، از كارآفريني صرفاً به عنوان راه‌حلي براي رفع معضل بيكاري ياد مي‌شود. كارآفريني ترجمه کلمه Entrepreneurship است و بايد اذعان داشت اين ترجمه تحت­الفظی نتوانسته است بصورت شفاف، معنا را به مخاطب دیکته نماید لذا از حيث تخصصی باید به مقوله کارآفرینی پرداخته شود. همين مسئله، گسترش و تعميم مفهوم كلانِ كارآفريني در ایران را به چالش كشانده و باعث مشكلاتي در نهادينه شدن آن شده است؛ چرا كه اشتغال­زایی تنها بخشي از مفهوم كلان و به عنوان يكي از خروجي­هاي كارآفريني است و شايد استفاده از واژه ارزش­آفريني به جاي كارآفريني مي­توانست اين كاستي را تا حد فراواني پوشش دهد.

img0كارآفريني يك پديده چندبعدي و با سطوح تحليل چندگانه است كه به صورت ميان­رشته­اي به وجود آمده است. براساس مفهوم فرصت، كارآفريني چنین تعریف شده است: مجموعه اقدامات کارآفرینان (افراد و شرکت­ها) که با یک روش مشخص، فرصت­ها را، جهت توليد كالا و خدمت جدید، كشف يا خلق، ارزيابي و مورد بهره­برداري قرار می­دهند که نهایتاً منجر به خلق ارزش در جامعه خواهد شد (شین و ونکاتارامان21، 2000).

در نقشه توسعه کارآفرینی کشور ایران توسعه کارآفريني این چنین تعریف شده است: مجموعه‌اي جامع، هماهنگ و پويا از اهداف، سياست‌ها، راهبردها، برنامه‌هاي عملياتي و سازماندهي فعاليت‌هاي تعيين شده به همراه پيش‌بيني اقدامات و پروژه‌هاي اجرايي لازم (مشتمل بر تعيين متوليان اجرا اعم از دستگاه‌هاي اجرايي مسئول، دستگاه‌هاي اجرايي همكار، پيش‌بيني تهيه آيين‌نامه اجرايي يا لايحه و حداكثر مدت زمان براي تهيه آن، تعريف دستاوردهاي اجراي سياست، پيش‌بيني اعتبار مورد نياز و محل تامين آن) مبتني بر ارزش‌هاي اسلامي- ايراني و آينده‌نگر براي دستيابي به اهداف چشم‌انداز كشور (دفتر توسعه كارآفريني, 1390). به بیان دیگر کارآفرینی (فرآیند کشف و بهره­برداري از فرصت­ها به منظور ارزش­آفرینی در حوزه­هاي مختلف اجتماعی و اقتصادي) عامل پیشرفت و توسعه اقتصادی است و لازمه توسعه پایدار تلقی می­شود، فلذا مورد توجه دولت­ها و مدیران شهری است (پورنما22، 2013).

1-1-2- کارآفرینی شرکتی: ارزش آفرینی چند برابر

مطالعات نشان داده که اکوسیستم­های کارآفرینی برای بقا و رشد مستمر، نیازمند استفاده از راهکارهایی جدید هستند و کارآفرینی شرکتی به عنوان یک رویکرد جدید و راهبردی، الگویی کارآمد جهت حصول به اهداف توسعه پایدار در شهرها و نظامات اجتماعی قلمداد می­گردد (آئینی و سعیدی­کیا23، 2019؛ وونگلیمپیارات24، 2013). 

اگر کارآفرینی را دو نوع مستقل و سازمانی بدانیم؛ بطور خلاصه مصداق مطالب فوق در بستر و زمینه یک شرکت یا سازمان را کارآفرینی شرکتی می­نامند که اقدامات کارآفرینانه توسط آن شرکت یا سازمان حمایت شده و بودجه مورد نیاز  تأمین می­گردد. محققان مختلف در ادبیات موضوع، ابعاد و مؤلفه­های مختلفی را برای کارآفرینی شرکتی برشمرده­اند، لیکن در این تحقیق سه متغیر اصلی که بیشترین اجتماع بر روی آنهاست انتخاب شده و مورد نظر می­باشد. این مؤلفه­ها عبارتست­ از: گرایش کارآفرینانه25، توسعه ظرفیت­های سازمانی26 و توسعه قابلیت­های پویای سازمانی27.

گرایش کارآفرینانه یک جهت­گیری استراتژیک در سطح سازمان است که فلسفه مدیریتی، رفتار سازمان و اسلوب استراتژیک را که در ذات کارآفرینانه هستند، شامل می­شود (جِورج و مارینو28، 2011). همچنین گرایش کارآفرینانه رفتارهایی نظیر نوآوری29، پیشفعالی یا پیش­گام بودن­30، ریسک پذیری31، تهاجم رقابتی32 و استقلال33 را درگیر ساخته، بطوریکه هدایتگر تغییر در سطح سازمان با سطح بازار می­باشد (کُوین و لامپکین34، 2011).

منظور از نوآوری خلق ارزش جدید اقتصادی برمبنای دانش سازمانی است و یک عامل کلیدی برای کاهش زمان رسیدن محصولات و خدمات به بازار می­باشد و فعالیت­هایی نظیر ایده­پردازی، طراحی و ساخت محصول جدید، روش متفاوت تولید، بازاریابی و فروش را شامل می­شود (مهاجرانی و همکاران، 1399). پیش­فعالی یا پیش­گام بودن، نوعی ماهیت رفتاری در کلیه ابعاد سازمانی است که به رهبر و پیشرو بودن در زمینه فعالیت شرکت و ابتکار عمل در استفاده از فرصت­های بازار مربوط می­شود (کُوین و لامپکین35، 2011). ریسک­پذیری، اشتیاق به انجام اقدامات و سرمایه­گذاری در محیط عدم اطمینان و با نتایج نه­چندان معین و یا استفاده از فناوری­ها و روش­های نوین و جدید است (جِورج و مارینو36، 2011). استقلال در ایجاد توانایی در ابتکارات کارآفرینانه­ی کارمندان شرکت کلیدی است. و نهایتاً تهاجم­رقابتی به این مورد اشاره می کند که چگونه شرکت­ها به روند رقابت و تقاضا که هم­اکنون در بازار وجود دارد، عکس العمل نشان می­دهند (کُوین و لامپکین37، 2011).

img0یکی دیگر از مؤلفه­های کارآفرینی شرکتی مفهوم قابلیت­های پویا38 است که از دیگاه مبتنی بر منابع نشأت گرفته است. براساس دیدگاه منبع محور39، منابع ارزشمند، کمیاب، بی­نظیر و غیرقابل جایگزینی، منشأ برتری رقابتی هستند لذا محققین کارآفرینی، قابلیت­های پویا را منشأ مزیت رقابتی پایدار می­دانند. در واقع قابلیت­های پویا توانایی سازمان در يکپارچه­سازی، ساخت و صورت­بندی مجدد قابلیت­های درونی و بیرونی برای مواجهه با تغییر سریع محیط تعریف می شود (آمبروسینی و همکاران40، 2009). سازمان­های بزرگ و تثبیت شده در محیط­هایی با گذران سریع که برای رقابت در سطح جهانی طراحی شده اند، از نوآوری­های مداوم، تغییر، نوسازی و کارآفرینی شرکتی برای ایجاد و حفظ مزایای رقابتی، استفاده می­کنند که نتیجه آن شکل­گیری بازارهای جدید، توسعه محصولات جدید، ابعاد مختلف نوآوری و شناسایی تهدیدها و فرصت­ها، توانایی درک نیازهای متغیر مشتری، توانایی درک پیشرفت­های رقابتی خواهد بود بطوریکه منجر به توسعه پایدار در جامعه خواهد شد (فانک و کویپر41، 2011).

ظرفیت­سازی42 یکی دیگر از مؤلفه­های کارآفرینی شرکتی است که اتفاقاً نقطه اشتراک با موضوع توسعه پایدار شهری است. ظرفیت­سازی در واقع پوشش دادن توسعه منابع انسانی و تقویت سیستم­های مدیریتی و همچنین توسعه نهادی است که باعث مشارکت جامعه و ایجاد یک محیط فعال خواهد شد. ظرفیت­سازی، برنامه ریزی افراد برای کسب دانش و مهارت­های پیشرفته­ای است که برای توسعه کلان­شهرها، سطح زندگی و توانمندسازی افراد حیاتی است (انوازور43، 2012).

2-1-2- شهرکارآفرین: یک استراتژی جدید مدیریت شهری در راستای توسعه پایدار

قبل از طرح مباحث مربوط به پیشینه مرتبط با مفهوم "شهرکارآفرین" ذکر این نکته ضروری به نظر می­رسد که با توجه به بدیع و جدید بودن مفهوم "شهر کارآفرین"، منابع علمی چندان زیاد به آن نپرداخته­اند و طبیعتاً هنوز ادبیات انسجام یافته و یکپارچه­ای برای آن وجود ندارد.

کارآفرینی شهری یا شهرکارآفرین عبارت است از نرخ وقوع رفتار کارآفرينانه شهروندان یک شهر، به عبارت ديگر افزايش فرصت­های بازار، افزايش گفتمان کارآفرینانه براي انجام فعاليت­ کارآفرينی و توانمندسازي شهروندان براي موفقيت در اجراي فرآيند کارآفريني را کارآفرینی شهری می­نامند (فاجیو و سیلوا44، 2014).

مفهوم شهرکارآفرین با جایگزینی توسعه و پیشرفت سرمایه­داری به جای توسعه با رویکرد سوسیالیستی شکل گرفته است (وایل و همکاران45، 2004). با استفاده از داده­های دیده­بان جهانی کارآفرینی46 از 47 منطقه شهری در 22 کشور عضو اتحادیه اروپا، مشخص شده است که مناطق شهری با سطوح بالای رشد اقتصادی و تنوع فعالیت­های اقتصادی، سطح بالاتری از فعالیت­های کارآفرینی مبتنی بر فرصت را نسبت به همتایان خود نشان می دهند (استرنبرگ و بوسما47، 2014).

شهرکارآفرین دارای شاخص­هاي هشت­گانه شامل: منبع محوري، فرهنگ کارآفرینی، فلسفه پاداش، استراتژي محوري و ساختار مدیریتی می­باشد که تقویت هرکدام موجب توسعه کارآفرینی در شهر خواهند شد (سریرام و همکاران48، 2007). شهرکارآفرین در واقع یک سیاست جدید شهری است که در آن ائتلاف­ها و منابع مختلف محلی تلاش می­کنند تا ارزش اقتصادی فضای شهری را افزایش داده و جذب سرمایه را با حفظ پایداری به حداکثر برسانند. در ادبیات موضوع از این سیاست به عنوان یک پاسخ تاکتیکی به محدودیت منابع مالی و فشارهای سیاسی خارجی، یاد شده است (ناکامورا49، 2020). همچنین این سیاست توسعه شهری به طور فزاینده­ای وابسته به توانایی نخبگان سیاسی و اقتصادی محلی برای مدیریت و درصورت لزوم حل و فصل خواسته­های زیست­محیطی از داخل و خارج از منطقه شهری است (وایل و همکاران50، 2004).

در گزارشی با نام شهر استارتاپ‌ها که توسط دفتر منطقه‌ای منهتن برای شهر نیویورک منتشر شده است، پنچ ویژگی برای اکوسیستم شهرکارآفرین بیان شده است:

1) وجود استعداد و توانایی در اقشار متوسط جامعه (کارگران) که بتوانند مشاغل تخصصی و نیازهای شرکت‌های مستقر در شهر را برآورده کنند.

2) نبود بروکراسی اداری دست‌و‌پاگیر که منجر به نوار قرمز51 و تأخیرات طولانی52 در راه اندازی کسب و کارها شده و بازدهی و بهره­وری آنها را کاهش دهد.

img03) وجود شبکه اینترنت یکپارچه، مستمر، سراسری و پرسرعت که منجر به ارتباط شهر با شبکه جهانی و رونق کسب و کارهای نوین شود.

4) اتصال شبکه یکپارچه حمل و نقل شهری با مرکز شهر و وجود زیرساخت های لازم در این زمینه

5) ایجاد یک اتمسفر مقرون به‌صرفه برای زندگی جوانان و طبقه متوسط جامعه بطوریکه هزینه‌های زندگی و کسب‌وکار مانند مسکن، فضای اداری و غیره، مناسب و مقرون به‌صرفه باشد (استرینگر53، 2012).

به طور خاص، سه ویژگی تعریف شده از شهرهای کارآفرین در ادبیات بیان شده است:

1- شهرکارآفرین استراتژی­های نوآورانه­ای را دنبال می­کند که هدف آن حفظ یا افزایش رقابت اقتصادی خود در برابر دیگر شهرها و فضاهای اقتصادی است.

2- این استراتژی­ها واقعی و انعطاف­پذیر هستند. آنها استراتژی مشروط نیستند، بلکه به صراحت فرموله شده و در یک سبک کارآفرینانه و فعال دنبال می­شوند.

3- ترویج کنندگان شهرهاي کارآفرين، یک گفتمان کارآفرينانه را در میان خود پذیرفته­اند و شهرهاي خود را به صورت کارآفرينانه معرفي و عرضه می کنند.

معیار اول و دوم، شهرهایی با عملکرد خوب اقتصادی را از شهرهای کارآفرین متمایز می‌کند. هر شهری که عملکرد خوبی دارد کارآفرین نیست و هر شهر کارآفرین، لزوماً عملکرد خوبی ندارد. معیار سوم برای تشخیص شهرکارآفرین از شهرهای غیرکارآفرین مفید است (جیساپ و سام54، 2000).

در شهرکارآفرین تصویر جدید ملی و بین المللی برای شهر شکل خواهد گرفت و احیای مرکز شهر و توسعه زیرساخت­های ورزش، حمل و نقل و هنر در شهر مدنظر خواهد بود که به نوآوری شرکت­ها، مؤسسات تحقیقاتی و مردم بستگی دارد و با ایجاد ترکیباتی جدید از منابع در مناطق جدید یا قدیمی، منجر به رشد ملی و محلی بالایی خواهد شد (ناکامورا55، 2020؛ وایل و همکاران56، 2004). همچنین در این میان می‌توان با ایجاد یک اکوسیستم کارآفرینانه موفق در محیط شهری با توجه به فرصت‌ها و تهدیدهای حاضر، تا حد زیادی، فرآیند خلق ثروت را در یک شهر دائمی کرد (هال و هوبارد57، 1996) که این موضوع کمک شایانی به شکل­گیری شهرکارآفرین می­کند.

استرنبرگ58 و دیگر همکارانش با استفاده از داده­های دیده‌بان جهانی کارآفرینی در 34 شهر جهان، چارچوبی را شامل فرآیندی فردی بین ادراکات کارآفرینانه و فعالیت‌های کارآفرینی توسعه داده و نشان داده‌اند که چگونه محیط شهری می‌تواند بر این فرآیند تأثیر بگذارد. آنها مفهومی را به نام "مزیت کارآفرینانه شهرهای جهانی" توسعه داده‌اند که در واقع توضیحی از شهرکارآفرین است و شاخص‌ها و معیارهایی را بیان می­کنند که تبیین کننده شهرکارآفرین در سطح بین‌المللی می‌باشد؛ این شاخص‌ها شامل: تمایل به کارآفرینی در شهروندان، درک توانایی‌های کارآفرینانه توسط افراد، سطح تحصیلات، در دسترس بودن برنامه‌های آموزش کارآفرینی و غیره می‌باشد. همچنین معتقدند در شهرهای کارآفرین، دو فاکتور خلاقیت و نوآوری از جایگاه ویژه‌ای برای دستیابی به رشد اقتصادی برخوردار هستند. نهایتاً آنها بیان می‌کنند که تعامل میان کارآفرینی و توسعه اقتصادی به لحاظ نظری در تئوری رشد جدید یا جغرافیای اقتصادی جدید پایه‌ریزی نشده است و نیاز به تحقیق در این رابطه وجود دارد (استرنبرگ و همکاران59، 2008).

هیروکی ناکامورا60 در تحقیق خود نشان می­دهد که می­توان با استفاده از عوامل مختلف اجتماعی، اقتصادی و محیطی، ارزش یک شهر را ارزیابی نمود. برای ارزیابی این مقادیر، داده‌های خاص از جمله موارد مربوط به گروه‌های قومی، مناطق سبز، میزان جرم و جنایت، تحصیلات، نرخ بیکاری، تعداد کارآفرینان و کیفیت محیط پیرامونی مؤثر می‌باشد (ناکامورا61، 2020).

کی­ویلوانگ62 و همکارانش که مطالعات خود را با محویت شهر استکهلم انجام داده‌اند، معتقدند مرزهای جغرافیایی برای شهرها چندان اهمیت نداشته و در عمل کلان‌شهرها با توسعه زیرساخت‌های حمل و نقلی و دیگر زیرساخت‌های شهری در واقع تسهیلگر شکل‌گیری اکوسیستم کارآفرینی برای محیطی فراتر از ابعاد جغرافیایی شهرها خواهند بود (کی­ویلوانگ و همکاران63، 2020). 

img0به اين ترتيب افزایش سطح کارآفرينی (بطورخاص توسعه کسب وکارهاي بزرگ و اصلی) پيش­نیاز رشد و توسعه اقتصادي جامعه است. همچنين براي نيل به اين هدف بايد بستر و زمينه مناسب وجود داشته باشد، به عبارت ديگر برخورداري از سطوح بالاي کارآفريني در جامعه مستلزم ايجاد و توسعه زمينه­هاي آن در کشور است. در سند چشم­انداز کشور ایران به عنوان سند بالادستي کشور و در ارتباطِ آن با ساير برنامه­ها از جمله سند برنامه­هاي توسعه کشور، به توسعه کارآفرینی توجه ویژه­ای شده است. توسعه شهرکارآفرین نیز از این قاعده مستثنی نبوده و باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.

2-2- مفاهیم مربوط به توسعه پایدار شهری

1-2-2- توسعه

توسعه، فرآيندي با ابعاد مختلف و مجموعه اهداف گوناگون است. اين ابعاد جنبه‌هاي اقتصادي، اجتماعي، سياسي و فرهنگي جامعه را در بر دارد. با توجه به اينكه ارزش‌ها به شرايط مطلوب و مورد نظر هر جامعه بستگي دارد، و هيچ الگوي جهاني، براي سنجش ارزش‌ها موجود نيست، لذا مفهوم توسعه، جنبه نظري و ارزشي داشته كه از يك جامعه به جامعه ديگر و از يك زمان به زمان ديگر، در حال دگرگوني است (پَندیت و همکاران64، 2017).

با توجه به ماهیت این تحقیق، به جنبه اقتصادی در مفهوم توسعه توجه بیشتری شده است. برخي توسعه اقتصادي را فرآيندي مي‌دانند كه به موجب آن، توليد سرانه شاغلين نيروي كار در بلندمدت افزايش مي‌يابد. درعین حال دیگران، توسعه اقتصادي را فرايندي مي‌‌دانند كه موجب افزايش درآمد سرانه در بلندمدت مي‌شود (دوروسو-سیفتسی و همکاران65، 2017). همچنین برخی از صاحب نظران توسعه اقتصادي را فرايندي مي‌داند، كه اقتصاد را از يك دوگانگي (بخش سنتي و بخش مدرن)، به يك اقتصاد مدرن برساند (نئومارک و همکاران66، 2008). 

2-2-2- توسعه پایدار

مفهوم توسعه پایدار در ادبيات جامعه­شناسی مطرح می­باشد که منظور از آن، گسترش امكانات زندگی انسان­ها (نسل حاضر و نسل­های آینده) می­باشد (گوژمان و همکاران67، 2017)؛ به بیان دیگر توسعه­ای پایدار است که نیازهای کنونی جامعه را برآورده می­سازد بطوریکه توانایی نسل­های آینده نیز در برآوردن نیازهایشان کاهش نیابد (زرین­جویی و همکاران، 1399).

برای اینکه بتوان توسعه را پایدار نامید، باید دارای چهار مشخصه باشد: 1-بهره­وری 2-عدالت 3-انعطاف­پذیری 4-ثبات. منظور از توسعه پایدار68 علاوه بر حفاظت از محيط­زیست، رشد اقتصادی است که توزیع عادلانه امکانات زندگی برای تمام مردم را به ازمغان آورد و نباید بگونه­ای باشد که آسيب­های اقتصادی، اجتماعی ویا زیست­محيطی به نسل­های بعدی تحمیل کند (موس و همکاران69، 2006). در فرآیند توسعه پایدار، منابع، سرمایه‌، فناوری و تغییرات نهادی به گونه­ای سازگار با نیازهای حال و آینده بشر جهت­دهی می­گردد و در طول زمان تداوم داشته باشد (پَندیت و همکاران70، 2017). 

3-2-2- توسعه پایدار شهری

در تعریف توسعه پایدار شهری با حفظ کلیات آن، می­توان مفهوم توسعه پایدار را بر شهر تسری داد، لیکن تشریح و تفسیر توسعه پایدار را باید به نحوی در ابعاد شهری تسری داد که بتواند کاربردهای آموزشی، ترویجی و حتی کاربردهای برنامه­ریزی داشته باشد و در جزئیات محدوده­ها و 
تقسیم­بندی­های جغرافیایی و یا موضوعی دسته­بندی شود (مِدِیروس و فندرزوت71، 2020).

یکی از مفاهیمی که در رابطه با توسعه پایدار شهری مطرح است، برنامه­ریزی استراتژیک توسعه شهری72 است. مراحل تهیه و تدوین CDS مشارکتی بوده و سهامداران عمده از تمام بخش­های جامعه در آن حضور خواهند داشت. میزان موفقیت و تحقق برنامه­های توسعه راهبردی رابطه مستقیم با میزان همکاری و مشارکت بین مردم، شهرداری و کلیه نهادهایی دارد که در توسعه و اداره شهر تأثیر گذارند. اهداف CDS (که در واقع اهداف توسعه پایدار شهری نیز هستند) عبارتست از: 1-دستیابی به مدیریت و حاکمیت شهری بهبود یافته، ۲-استفاده از کلیه امکانات و ظرفیت­های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی برای توسعه همه جانبه شهر ۳-برداشتن تمام موانع رشد و توسعه همه جانبه. همچنین در اصول CDS آمده است که شهرهایی پایدار تلقی می شوند که:

1- قابل زندگی هستند73: شهری که دارای کیفیت بالای زندگی بوده و در آن همه ساکنین از فرصت­های یکسان برای مشارکت و بهره­مندی از مزایای اقتصادی و اجتماعی برخوردار باشند.

img02- رقابتی هستند74: شهرهایی که بتوانند خود را درمعرض رقابت با شهرهای مشابه قراردهند.

3- بانکی هستند75: شهرهای که دارای سیستم مالی شهری کارآمد در استفاده از منابع درآمدی و هزینه­ای خود هستند.

4- خوب مدیریت و اداره می شوند76: مدیریت خوب مدیریتی است که: اولاً پاسخگوست، دوماً درکار خود شفافیت دارد، سوماً برای ورود به رقابت با شهرهای مشابه قدرتمند است که به نوعی مفاهیم برگرفته از الگوی حکمرانی خوب است (رسولی­منش و همکاران77، 2015).

3- روش شناسی:

با توجه به پیچیدگی موضوع پژوهش و عدم کفایت نسبی منابع، می­بایست در رابطه با موقعیت نامعین تحقیق (نحوه اثرگذاری کارآفرینی شرکتی بر توسعه پایدار شهری با استفاده از الگوی شهرکارآفرین)، زمینه­سازی لازم صورت پذیرد. واضح است در چنین شرایطی نمی­توان با استفاده از روش کمی، به شناخت کافی در رابطه با موقعیت نامعین مذکور دست یافت؛ لذا ناگزیر به استفاده از روش کیفی هستیم. دراین پژوهش از طرح تحقیق کیفی استفاده شده است و باتوجه به اینکه این تحقیق به دنبال تشریح یک فرآیند بنیادی اجتماعی است، از روش نظریه برخاسته از داده78 به شیوه نوخاسته79 بهره گرفته شده است؛  بطوریکه مطابق شکل1، ابتدا داده­های کیفی با مراجعه به پیشینه تحقیق و دیگر اسناد و مدارک و با 
بهره­گیری از روش مرور سیستماتیک و نیز با استفاده از ابزارهای تحلیل محتوا، گردآوری و ساختار اولیه دسته­بندی متغیرها بدست آمد. در ادامه با توجه به تجربه­ی زیسته­ی نگارندگان تحقیق که هر کدام در زمینه­ی این تحقیق، دارای تخصص علمی و عملی می­باشند، متغیرها و مؤلفه­های اصلی پژوهش احصا گردید و نهایتاً مدل مفهومی تحقیق که هدف اصلی پژوهش نیز می­باشد، بدست آمد. درمجموع کلیات مراحل کار به شرح زیر صورت پذیرفت:

1- بررسی پیشینه مفهوم کارآفرینی شرکتی و شهرکارآفرین

2- بررسی پیشینه مفهوم توسعه پایدار شهری

3- تلفیق نظری دو مورد فوق و بررسی پیشینه موضوع

4- استخراج کدها و مقوله­های اصلی مطابق پیشینه تحقیق

5- مطابقت مقوله­ها و مؤلفه­های احصا شده با تجربه­ی 
زیسته­ی پژوهشگران

6- ارائه مدل مفهومی از اثرگذاری کارآفرینی شرکتی بر توسعه پایدار شهری با بهره گیری از الگوی شهرکارآفرین 

شکل1. اجزاء فرآیند تحلیل داده­های کیفی (بازرگان و همکاران، 1395)

مطابق روش تحقیق انتخاب شده، از شیوه مقوله­بندی تطبیقی ثابت استفاده شده و کانون توجه به اتصال مقوله­ها و پردازش نظریه معطوف بوده است و صرفاً به توصیف مقوله­ها پرداخته نشده است که نهایتاً مدل نهایی (که در واقع جنبه نظریه دارد)، با استفاده از داده­ها تکوین یافته است. با استفاده از کدگذاری و بازبینی محتواهای کیفی در دسترس و ادبیات موضوع، مقوله­ها بدست آمد و با پایش مقوله­ها تعداد آنها کاهش یافت و با تجربه­ی زیسته نویسندگان و نظرات خبرگان موضوع تطبیق داده شد. و در انتها تشریح مدل نظری پژوهش مطابق بررسی­های صورت­گرفته انجام شده است.

همانطور که بیان شد استفاده از روش سیستماتیک در مرور متون، منجر به ایجاد وحدت نظری در ادبیات خواهد شد که اعتبار یافته­های این بخش را تضمین خواهد کرد. همچنین برای سنجش روایی صوری و روایی محتوایی از کمک متخصصان دانشگاهی و اجرایی مرتبط با موضوع پژوهش استفاده شده است.

عملاً در این تحقیق به جز مبانی نظری و پارادایمیک پژوهش که ناخواسته در نظر محقق تأثیرگذار است، پیش­فرض دیگری درنظر گرفته نشده است. لیکن با توجه به وسعت نظری موضوع پژوهش، فرآیند پژوهش محدود به مسائل اقتصادی و بعضاً اجتماعی شده، بطوریکه نتایج حاصل از تحقیق منجر به نتایج کاربردی خواهد شد.

img0همچنین عوامل مؤثر بر شکل­گیری اکوسیستم شهرکارآفرین بسیار متنوع و گسترده می باشند که برای ساده­سازی پژوهش، از اثرات دیگر عوامل، به جز عوامل و متغیرهای کارآفرینی شرکتی، صرف نظر شده است. بعلاوه پیش فرض­های فلسفی و پارادایمیک پژوهش مبتنی بر پارادایم برساخت­گرایی اجتماعی80 و به شرح ذیل می­باشد:

پیش فرض هستی شناسانه: رویکرد پژهش موقعیتی مابین رویکرد ذهنی و عینی (و بیشتر ذهنی) به واقعیت است و واقعیت را کاملاً مستقل از پژوهش­گر نمی­داند. واقعیت تلفیقی از آن چه هست و آنچه که افراد درک کرده‌اند، می‌باشد. در واقع واقعیت یک پدیده اجتماعی چندبعدی است که لایه‌های زبان و گفتمان نهفته است.

پیش فرض معرفت شناسانه: رویکرد تحقیق اتخاذ موضعی مابین ذهنیت‌گرایی و عینیت‌گرایی است و باید گفت نتایج تحقیق بسیار متأثر از زمان و مکان آن است و طبیعتاً به مشخصات زمینه‌ای که بررسی شده است وابستگی زیادی دارد و بر اساس روابط شناسایی شده در طول تحقیق نمود پیدا کرده است.

پیش فرض روش شناسانه: پژوهش مبتنی بر اصول کیفی است لیکن از طرفی تأثیر پذیری آن از تجربیات علمی و عملی نگارندگان مقاله انکارناپذیر است. همچنین تحقیق به دنبال شناسایی ابعاد شهرکارآفرین است و مدیران ملی و محلی را برای توسعه کارآفرینی در بستر کلان­شهرها کمک می نماید.

4- یافته‌های پژوهش:

یافته­های پژوهش نشان داد که شهر کارآفرین به عنوان یک سیاست جدید در توسعه پایدار کلان­شهرها مطرح می­باشد و یکی از راهکارهای ایجاد شهرکارآفرین توسعه کارآفرینی شرکتی در کلان­شهرهاست بطوریکه کارآفرینی شرکتی و عملکرد اقتصادی کلان­شهرها رابطه مثبت و معنی داری با یکدیگر دارند.

مفاهیم و متغیرهای اصلی این پژوهش در جدول1 ارائه شده است. با توجه به مطالب بیان شده، اینطور اثبات شد که یکی از پیامدها و اثرات قطعی شهرکارآفرین "توسعه پایدار شهری" است؛ لذا توسعه هر عامل و موضوعی که منجر به شکل­گیری شهرکارآفرین گردد، نهایتاً منجر به توسعه پایدار در سطح کلان­شهرها خواهد شد.

 

[1] . Marsiglio

[2]  .Reynolds et al.

[3] . Soyinka et al.

[4] . Angotti

[5] . Glaeser et al.

[6] . Pandit et al.

[7] . Di Vaio et al.

[8]  .Durusu-Ciftci et al.

[9]  .Moss et al.

[10] . Sustainable urban development

[11] . Glaeser et al.

[12]  .Shane & Venkataraman

[13]  .Aeeni & Saeedikiya

[14]  .Wonglimpiyarat

[15]  .Glaeser

[16]  .Entrepreneurial City

[17]  .Nakamura

[18]  .Hall & Hubbard

[19] . Funcke & Kuiper

[20]  .Aeeni & Saeedikiya

[21] . Shane & Venkataraman

[22] . Purnama

[23] . Aeeni & Saeedikiya

[24] . Wonglimpiyarat

[25]  .Entrepreneurial Orientation

[26]  .Capacity Building

[27]  .Dynamic capabilities

[28]  .George & Marino

[29]  .innovativeness

[30]  .proactiveness

[31]  .risk-taking

[32]  .Competitive aggressiveness

[33]  .autonomy

[34]  .Covin & Lumpkin

[35] . Covin & Lumpkin

[36] . George & Marino

[37] . Covin & Lumpkin

[38] . Dynamic Capabilities

[39]  .RBV

[40]  .Ambrosini et al.

[41]  .Funcke & Kuiper

[42] . Capacity Building

[43]  .Nwazor

[44]  .Faggio & Silva

[45]  .While et al.

[46]  .GEM

[47]  .Sternberg & Bosma

[48]  .Sriram et al.

[49]  .Nakamura

[50]  .While et al.

[51]  .red tape

[52]  .Lengthy delays

[53]  .Stringer et al.

[54] . Jessop & Sum

[55] . Nakamura

[56]  .While et al.

[57]  .Hall & Hubbard

[58]  .Sternberg

[59] . Sternberg et al.

[60]  .Hiroki Nakamura

[61]  .Nakamura

[62]  .Kvilvang

[63]  .Kvilvang et al.

[64] . Pandit et al.

[65]  .Durusu-Ciftci et al.

[66]  .Neumark et al.

[67]  .Guzmán et al.

[68]  .Sustained development

[69]  .Moss et al.

[70]  .Pandit et al.

[71] . Medeiros & Van Der Zwet

[72] . City Development Strategic (CDS)

[73] . Livable

[74] . Competitive

[75] . Bankable

[76] . Well managed and well governed

[77] . Rasoolimanesh et al.

[78] . grounded theory

[79] . emerging

[80] . Social Constructionism

img0جدول 1. تعریف عملیاتی و مفهومی سازه­ها و متغیرهای تحقیق

سازه­ها و متغیرهای پژوهش

تعریف مفهومی/نظری 

تعریف عملیاتی 

سازه های تحقیق

شهرکارآفرین

شهرکارآفرین یک سیاست جدید شهری است که در آن ائتلاف­ها و منابع مختلف محلی تلاش می­کنند تا ارزش اقتصادی فضای شهری را افزایش داده و جذب سرمایه را با حفظ پایداری به حداکثر برسانند (برگرفته از (وایل و همکاران1، 2004).).

مناطق شهری که سطح بالاتری از فعالیت­های کارآفرینانه را نسبت به همتایان خود نشان داده و شاخص­هایی مطابق جدول2 را شامل می­شود (برگرفته از (استرنبرگ و همکاران2، 2008).

توسعه پایدار شهری

توسعه پایدار شهری فرآیندی است که منابع شهری، سرمایه‌، فناوری و تغییرات نهادی به گونه­ای سازگار با نیازهای حال و آینده بشر جهت­دهی شده باشد (برگرفته از (پندیت و همکاران3، 2017)).

شهرهایی پایدار تلقی می­شوند که قابل زندگی (Livable)، رقابتی (Competitive)، بانکی (Bankable) بوده و خوب مدیریت و اداره (Well managed and well governed) می شوند (برگرفته از (رسولی­منش و همکاران4، 2015))

متغیرهای کارآفرینی شرکتی

گرایش کارآفرینانه

یک جهت­گیری استراتژیک در سطح سازمان است که فلسفه مدیریتی، رفتار سازمان و اسلوب استراتژیک را که در ذات کارآفرینانه هستند، شامل می­شود (برگرفته از (جِورج و مارینو5، 2011)).

رفتارهایی نظیر نوآوری (innovativeness)، پیش­فعالی (proactiveness)، ریسک­پذیری (risk-taking)، تهاجم رقابتی (Competitive aggressiveness) و استقلال (autonomy) را شامل می­شود ( برگرفته از (کُوین و لامپکین6، 2011)).

توسعه 
ظرفیت­های سازمانی

توسعه منابع انسانی و تقویت سیستم­های مدیریتی و همچنین توسعه نهادی است که باعث مشارکت جامعه و ایجاد یک محیط فعال خواهد شد. (برگرفته از (انوازور7، 2012)).

یک فرآیند پویا مبتنی بر کسب دانش و مهارت­های پیشرفته که برای توسعه کلان­شهرها، سطح زندگی و توانمند سازی افراد حیاتی است (برگرفته از (انوازور8، 2012)).

توسعه
 قابلیت­های پویای سازمانی

توانایی سازمان در يکپارچه سازی، ساخت و صورت­بندی مجدد قابلیت­های درونی و بیرونی برای مواجهه با تغییر سریع محیط  (برگرفته از (آمبروسینی و همکاران9، 2009)).

توسعه قابلیت­های پویا به شکل­گیری بازارهای جدید، توسعه محصولات جدید، ابعاد مختلف نوآوری و شناسایی تهدیدها و فرصت­ها، توانایی درک نیازهای متغیر مشتری، توانایی درک پیشرفت­های رقابتی کمک نموده، بطوریکه منجر به توسعه پایدار خواهد شد (برگرفته از (فانک و کویپر10، 2011)).

 

 

 

جدول 2. مقوله های اصلی شهرکارآفرین

شرایط ساختاری شهرکارآفرین

تعامل اجتماعی کارگزاران و ساختار در شهرکارآفرین

پیامدهای شهرکارآفرین

·       سیاست­های محلی مناسب

·       سیاست­های ملی مناسب

·       مدیریت محلی قدرتمند و کارآفرینانه

·       احترام و گفتمان کارآفرینانه

·       جمعیت و نیروی کار

·       زیرساخت­های فناوری محور

·       زیرساخت­های طبیعی و اکولوژیکی

·       زیرساخت­های حمل و نقل

·       زیرساخت­های مالی پایدار

·       وجود ساز و کار حمایت از کارآفرینان

·       اعتماد متقابل و فرهنگ کارآفرینانه

·       منابع مالی و ساختار تأمین مالی کارآفرینانه

·       بازار سرمایه

·       حمایت و توسعه نوآوری رادیکال

·       وجود برنامه­ آموزش مهارت­های کارآفرینانه

·       شبکه­سازی و حکمرانی شبکه­ای

·       اشتغال­زایی

·       خلق ثروت دائمی

·       افزایش رفاه

·       شادابی و پویایی اجتماعی

·       کاهش فقر

·       خلق و توسعه فناوری

·       توسعه بازار محصولات

·       کاهش میزان جرم و جنایت

 

[1] . While et al.

[2] . Sternberg et al.

[3] . Pandit et al.

[4]  .Rasoolimanesh et al.

[5]  .George & Marino

[6]  .Covin & Lumpkin

[7]  .Nwazor

[8]  .Nwazor

[9]  .Ambrosini et al.

[10]  .Funcke & Kuiper

 

مطابق پیشینه تحقیقات مرتبط و نیز با توجه به تجربه­ی زیسته­ی نگارندگان این مقاله، شهرکارآفرین دارای شرایط ساختاری و اجتماعی مختلفی است که خواستگاه­ها و عوامل متعددی در شکل­گیری آن مؤثر هستند. همچنین ویژگی­هایی را داراست که این موضوعات منجر به پیامدهایی خواهد شد که این مجموعه از عوامل و متغیرها تحت تأثیر کارآفرینی شرکتی ممکن است تقویت شده و توسعه آن توسط مدیران ملی و محلی به توسعه هرچه بیشتر و پویایی شهرکارآفرین کمک نماید. الگوی نهایی این مقاله (مطابق شکل2) مشخص می­کند که کدام یک از متغیرها و زیرمتغیرهای کارآفرینی شرکتی در کدام یک از سطوح مقوله­های شهرکارآفرین مفید فایده بوده و بصورت مؤثر منجر به بهبود آن خواهند شد.

همانطور که بیان شد؛ مطابق با ادبیات موضوع که در رابطه با شهرکارآفرین تاکنون مرور شده است و همچنین با توجه به متدولوژی تحقیق؛ ابعاد، مؤلفه ها و متغیرهای شهرکارآفرین در سه دسته شرایط ساختاری، تعامل اجتماعی و پیامدها قابل دسته­بندی هستند که کدهایی با بیشترین تکرار و تأکید در ادبیات موضوع به شرح مندرج در جدول2 می­باشند.

img0همچنین مطابق با ادبیات موضوع در رابطه با کارآفرینی شرکتی، متغیرها و زیرمتغیرهایی در سه دسته مختلف به شرح جدول3 احصا شده است.

 

جدول 3. متغیرها و زیرمتغیرهای کارآفرینی شرکتی

گرایش کارآفرینانه

توسعه ظرفیت­های سازمانی

توسعه قابلیت­های پویا

·       نوآوری

·       پیش­فعالی یا پیش­گام بودن

·       ریسک­پذیری

·       تهاجم رقابتی

·       استقلال

·       کسب مهارت­های کارآفرینانه در راستای اهداف سازمان

·       توسعه ظرفیت­های فردی و سازمانی

·       خودآگاهی و توسعه منابع انسانی

·       توسعه تفکر خلاق و نوآورانه در سازمان

·       توسعه سیستم­های مدیریتی

·       توسعه نهادی

·       قابلیت پیکربندی مجدد منابع

·       قابلیت هماهنگ­سازی منابع

·       قابلیت یکپارچه­سازی منابع

·       احساس و درک  فرصت­ها و تهدیدها

·       استفاده از فرصت­ها

·       قابلیت یادگیری سازمانی

 

 

هر کدام از این متغیرها به نوبه خود در شکل­گیری و ثمربخشی هرچه بیشتر و بهتر هریک از شرایط ساختاری و اجتماعی شهرکارآفرین مؤثر می­باشند؛ بطوریکه به ­ثمر رسیدن یا اجرای هرکدام از آنها، پیامدهای شهرکارآفرین را سرعت بخشیده ویا سهولت در اجرای آنها، ایجاد می­نماید؛ بطور مثال زیرمتغیر "توسعه تفکر خلاق و نوآورانه در سازمان­ها و شرکت­ها" در رابطه با متغیر "توسعه ظرفیت­های سازمانی"، شکل­گیری یکی از شرایط زمینه­ای شهرکارآفرین (مؤلفه­ی حمایت و توسعه نوآوری رادیکال) را سرعت می­بخشد، همچنین می تواند در شکل­گیری مراکز نوآوری شهری کمک شایانی نماید که منجر به دستیابی شرکت­ها به منابع جدید خواهد شد.

با توجه به مورادی که در خصوص ویژگی‌های شهرکارآفرین و سازوکار مدیریت در شهرها بیان شد، نشان می‌دهد که شهرها یک سیستم زنده و پویا هستند و نیازمند استفاده از یک مدل پیچیده‌تر برای مدل‌سازی نسبت به روال ساده و سنتی مدیریت عمومی می‌باشد. این تفکر كه فعالیت‌ها و اثرات آن در شکل‌گیری نتایج در مسیری مشخص و قابل پیش‌بینی حرکت کرده و بصورت کاملاً شرطی برآیند یک یا چند علت خاص و قابل پیش‌بینی باشند، جای خود را به تفکری مبتنی بر حركات پیچیده داده است (بولتون1، 2010؛ کیرنی2، 2012). شهرها معرف موقعیت‌هایی هستند که در آن‌ها چندین مؤلفه کمی و کیفی به‌طور پیوسته درحال تغییر هستند و به‌شکل ظریفی همه این متغییرها با یکدیگر ارتباط متقابل دارند. شهرها دارای پیچیدگی سازمان یافته­ای هستند

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 2. مدل مفهومی تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 که براساس مشکلات و متغیرهای بسیاری تحلیل می شوند که همه آن‌ها به یکدیگر مرتبط هستند (پرون3، 2019).

بنابراین بر اساس موارد فوق الاشاره، مدل مفهومی تحقیق مطابق با شکل2 تدوین شده است که در این مدل جایگاه متغیرها و زیرمتغیرهای کارآفرینی شرکتی در شهرکارآفرین جهت نیل به توسعه پایدار در کلان­شهرها نشان داده شده است. لازم به ذکر است در این مدل به لحاظ ساده­سازی، از بیان دیگر عوامل و مؤلفه­های شهرکارآفرین صرف­نظر شده است.

img0

img0 

 

 

[1] . Boulton

[2] . Cairney

[3] . Perrone

5- بحث:

امروزه ساختار اقتصادی- اجتماعی دنيا با گذشته به طور اساسی تفاوت دارد. باتوجه به ویژگی­هایی که در خصوص توسعه و نیز توسعه پایدار بیان شد، این نوع از توسعه می­بایست بر پايه كارآفريني استوار گردد. اگر این مورد را بپذيريم، بايد بستر را براي رشد كساني كه خلاقیت را به نوآوری تبدیل نموده و از دانش در سطح عینی بازار استفاده می­کنند، فراهم کرد، لذا نقش كارآفرين و نياز جامعه به كارآفرینی انکار نشدنی است.

از چند سده اخیر و با رشد سریع صنعت و فناوری در جهان، عقب‌ماندگی برخی مناطق شهری بیش از پیش نمایان شده است و برای رفع فقر شدید مناطق کم برخوردار شهری، ارتقای سطح و کیفیت زندگی آنها، ایجاد اشتغال و افزایش بهره‌وری آنان، تمهید "توسعه پایدار شهری" مطرح گردیده است (مِدِیروس و فندرزوت1، 2020). در راستای توسعه پایدار، سیاست‌ها و استراتژی­های گوناگونی برای توسعه شهرها پیشنهاد و اجرا گردیده که در این بین کارآفرینی نیز بعنوان یک راهکار جهت توسعه پایدار شهری در برخی کشورها به اجرا درآمده است (فاجیو و سیلوا2، 2014). کارآفريني نقشی حیاتی در توسعه پايدار جوامع امروزی دارد و يکي از شاخص­هاي توسعه یافتگی کشورها بشمار می­آید چراکه کارآفريني مهمترين عامل توسعه نوآوري و اشتغال­زايي است (گلیزر و همکاران3، 2010؛ شهبازی و همکاران، 1393).

همانطور که قبلاً اشاره شد، یکی از مهمترین مؤلفه‌های شهرکارآفرین، گسترش بستر نوآوری مبتنی بر توانمندسازی محلی است. در مطالعات رایج (که نظریات قالب در خصوص توضیح فرآیند نوآوری و شکل‌گیری آن و اثرات آن را شامل می شود) دو پارادایم برای بررسی و توضیح نوآوری مدنظر است: 1- رویکرد شکست بازار و 2- رویکرد شکست سیستم. در این رابطه رویکرد دوم (یعنی پارادایم مبتنی بر شکست سیستم) از مفهوم سیستم نوآوری ملی ناشی می‌شود. این سیستم به‌عنوان شبکه‌ای از نهادها در بخش‌های خصوصی و عمومی درنظر گرفته می‌شود که فعالیت‌ها و برهم‌کنش‌های آن‌ها موجب ابتکار، تغییر و انتشار فناوری‌های جدید می‌شود. بازیگران این سیستم طیف گسترده‌ای از کارگزارانی مانند شرکت‌ها، دانشگاه‌ها، سازمان‌های مالی، سازمان‌های تحقیقاتی پژوهشی دولتی، حکومت و غیره هستند. این مفهوم از این واقعیت نشأت گرفته‌است که فعالیت نوآوری شامل بازیگران متعددی است که به تنهایی یا به کمک یکدیگر در موفقیت فناوری‌ها و خدمات نوین مشارکت دارند. این رویکرد کُل‌گرا کارکرد سیستم نوآور را براساس برخی شکست‌ها تعریف می‌کند. این شکست‌ها ممکن است یک بازیگر توسعه نیافته در سیستم نوآور و یا پیوندی تحت توسعه بین بازیگران در این سیستم باشند (کلین وولثویس و همکاران4، 2005). با استفاده از این چهارچوب، درواقع مفهوم حکومت کارآفرینانه5 مطرح می‌شود که شامل اتخاذ سیاست‌هایی با رویکرد پایین به بالا است و نوآوری چالش‌محور را نیز دربر می‌گیرد (فرنکن6، 2017). همانطور که مشخص است، مفهوم حکومت کارآفرینانه بسیار شبیه به مفهوم شهرکارآفرین است که در بخش قبل به تفضیل به آن پرداخته شده است و نیز با دخالت همه ذینفعان و کارگزاران دخیل در اداره اکوسیستم شهرکارآفرین گسترش می‌یابد و منجر به نوآوری می‌شود.

img0توسعه روحيه کارآفريني و آموزش کارآفرينان منجر به استفاده صحيح از امکانات اقتصادي جامعه و خلق فرصت­هاي جديد برای  کسب و کارها مي­شود (وونگلیمپیارات7، 2013).  مطالعات در این زمینه تصریح دارد که عامل ضعف اقتصادي در کشورهاي درحال توسعه عمدتاً به خاطر عدم وجود حمایت از نوآوری (فردي و سازمانی) است (شهبازی و همکاران، 1393)؛ چراکه اکوسیستم­های کارآفرینی برای بقا و رشد مستمر، نیازمند استفاده از راهکارهایی جدید هستند و کارآفرینی شرکتی به عنوان یک رویکرد جدید و راهبردی، الگویی کارآمد جهت حصول به اهداف توسعه پایدار در شهرها و نظامات اجتماعی قلمداد می­گردد (آئینی و سعیدی­کیا8، 2019؛ وونگلیمپیارات9، 2013). افزایش و ترغيب سرمايه­گذاري، اشتغال­زايي، رشد فناوری، افزايش رفاه و مواردی از این دست، از اثرات مثبت توسعه توسعه کارآفرینی در شهرهاست (ناکامورا10، 2020). برای توسعه کارآفرینی در هر اکوسیستم نیاز است که ابتدا یک فرهنگ و گفتمان کارآفرینانه شکل گرفته و گرایش عمومی به کارآفرینی افزایش یابد و درپی آن نرخ فعاليت­های کارآفرینانه خود به خود افزایش خواهد یافت (اسپیگل و هریسون11، 2018)، بطوریکه مفهوم شهرکارآفرین در این راستا شکل گرفته است.

در توسعه شهری از این دیدگاه سه محور مدنظر است: 

1- تحلیل نقش کارآفرینی و شهرکارآفرین در توسعه جوامع شهری 

2- تحلیل پتانسیل­های موجود در شهرداری­ها برای حمایت از کارآفرینان شهری و تعاملات آنها با نهادهای دولتی در این زمینه 

3- تحلیل ساختار، کارکردها و سازوکارهای عملیاتی مراکز رشد کارآفرینان شهری (گلیزر12، 2007). که در این میان به کارآفرینی شرکتی به عنوان راهکاری که اثرگذاری آن در توسعه اقتصادی به مراتب از کارآفرینی مستقل بیشتر می­باشد؛ کمتر توجه شده است.

کارآفرینی علاوه بر تأثیر مستقیم بر شاخص های اقصادی شهرها و کشورها، در سطح اجتماعی نیز یک عامل اثرگذار مهم بشمار می­رود. شبکه­سازی، کاهش جرم و جنایت، افزایش روحیه نشاط عمومی، افزایش مهارت­هاي شهروندی و مواردی از این دست، از جمله اثرات توسعه کارآفرینی در جوامع شهری است؛ فلذا طبعاً مدیریت شهري که بصورت مستقیم با زندگی اجتماعی و اقتصادی شهروندان مرتبط است، از این اثرات منتفع شده و اثرات متقابلی از آن خواهد پذیرفت (سریرام و همکاران13، 2007).

برخی از محققان اهمیت منافع محلی را در کارآفرین­سازی شهری14 مشخص کرده اند و این واقعیت را برجسته می کنند که عمدتاً شرکت­های محلی، مشارکت اصلی در اداره رژیم­های شهری را تشکیل می­دهند (هال و هوبارد15، 1996). لذا کارآفرینی شرکتی یکی از محرک­های اصلی تغییر و تحول در جامعه محسوب می­شود و می­توان آنرا پیش­قراول توسعه جدید در محیط شهرها دانست (جیساپ و سام16، 2000).

6- نتیجه‌گیری:

از آنجا که اشتغال­زایی و ایجاد روحیه کارآفرینی در میان شهروندان یکی از مهمترین دغدغه­ها در حوزه مدیریت شهری است، پرداختن به موضوع کارآفرینی در بستر مدیریت شهری جهت نیل به توسعه پایدار، مستلزم توجه و اهتمام جدی­تری خواهد بود. در این مسیر با عنایت به اینکه کارآفرینی شرکتی منجر به رشد چندبراری اشتغال و نیز رشد چندبرابری شاخص­های اقتصادی درمقایسه با کارآفرینی مستقل می­شود، کارآفرینی شرکتی یکی از محرک­های اصلی رشد اجتماعی و اقتصادی محسوب شده و می­توان آن را پیش­قراول توسعه جدید در محیط شهرها دانست؛ براین اساس بایستی ضمن ایجاد بسترهای شهرکارآفرین و با بهره­گیری از توسعه کارآفرینی شرکتی و با شناخت همه جانبه­ی محیط شهرها و شناخت ویژگی­های جامعه شهری امروزی و با استفاده از مفاهیم آن، با نهادینه سازی اصول کارآفرینی (شرکتی) در کلان­شهرها، از فرصت به وجود آمده جهت نیل به توسعه پایدار در کلان­شهرها بهره کافی و وافی را برد.

هر یک از سازه­ها و مقوله­های این مقاله (شهرکارآفرین، کارآفرینی شرکتی و توسعه پایدار شهری) دارای ابعاد مختلفی هستند که در این تحقیق با بررسی پیشینه تحقیق با استفاده از روش مرور سیستماتیک و نیز با استفاده از تجارب زیسته­ی نگارندگان مقاله، ابعاد و مؤلفه­ها (انواع مهمتر و پرتکرار) انتخاب شدند و مدل مفهومی تحقیق با استفاده از آنها ترسیم گردید. با استفاده از این مدل مدیران محلی و نیز مدیران ملی (در قالب مدیریت شهری) می­توانند از کلیه ابعاد و امکانات شهر جهت پیشبرد هرچه بهتر اهداف خود برای توسعه پایدار در کلان­شهرها گام بردارند.

img0ویژگی کلیدی شهرکارآفرین، حضور عوامل چندگانه با روابط متعامل پیچیده می باشد که کارایی و بقای آنان وابسته به یکدیگر است. این ویژگی کلیدی می‌تواند به‌عنوان یک اکوسیستم تحت عنوان شهرکارآفرین درنظر گرفته شود که پویایی‌های اکوسیستم باید در مدل­سازی لحاظ شوند. شهرکارآفرین حوزه‌ای است که شامل بازیگران و عوامل به‌هم وابسته گوناگونی می‌شود که در طی زمان پیدایش و تکامل می‌یابند و بنیانی برای شکل‌گیری روش‌های جدید کسب‌وکار فراهم می‌آورند (آئینی و سعیدی­کیا17، 2019؛ یانگ18، 2019).  

همانطور که در جدول2 نشان داده شده است، عوامل و مؤلفه­های شهرکارآفرین در سه دسته کلی (شرایط ساختاری- تعامل اجتماعی کارگزاران و ساختار- پیامدهای نهایی) تقسیم­بندی شده است. در این جدول یکسری از عوامل تحت عنوان شرایط ساختاری زمینه­ساز ایجاد شهرکارآفرین خواهند شد، بطوریکه مدیران محلی باید سعی کنند این عوامل را در محدوده تحت مدیریت خود که همان کلان­شهرها هستند، ایجاد نموده و شرایط تحقق آن را تسهیل نمایند. درصورت وجود این عوامل ساختاری، شرایطی مهیا می­گردد که کارگزاران دخیل در اکوسیستم شهرکارآفرین با یکدیگر و ساختارهای موجود تعامل داشته و زمینه­ساز شکل­گیری شهرکارآفرین شده و در واقع اکوسیستم یک شهرکارآفرین را شکل خواهند داد؛ بطوریکه این عوامل نمایشگر مؤلفه­های یک شهرکارآفرین می­باشند که درصورت دارابودن آن در یک اکوسیستم شهری، آن را شهرکارآفرین می­نامیم. در نهایت این تعامل سازنده بین کارگزاران و ساختار منجر به پیدایش پیامدهایی اجتماعی و اقتصادی برای شهرها و کسب و کارهای مستقر در آن گردیده که با تحقق و تداوم آنها، توسعه پایدار در این اکوسیستم تضمین شده خواهد بود.

img0در این میان مطابق مدل مفهومی تحقیق (شکل2) گسترش و توسعه هرچه بیشتر کارآفرینی شرکتی همخوانی و مطابقت زیادی با عوامل سه­گانه شهرکارآفرین دارد. همانطور که بیان شد، کارآفرینی شرکتی دارای سه متغیر اصلی (شامل: گرایش­های کارآفرینانه، توسعه ظرفیت­های سازمانی و توسعه قابلیت­های پویا) می­باشد. هر کدام از این متغیرها، دارای تعدادی زیرمتغیر هستند که در جدول3 بیان شده است. مطابق شکل2 برخی از این زیرمتغیرها در حیطه "شرایط ساختاری شهرکارآفرین" و برخی در حیطه "تعامل اجتماعی کارگزاران و ساختار" قرار می­گیرند.

در رابطه با متغیر "گرایش کارآفرینانه"؛ مطابق جدول2، مقوله "شرایط ساختاری شهرکارآفرین" در خصوص زیرساخت­های شهری است فلذا زیرمتغیر "پیش فعالی یا پیش­گام بودن" و "ریسک­پذیری" که مرتبط با این زیرساخت­هاست، ذیل آن قرار می­گیرد. پیش­فعالی یا پیش­گام بودن ناشی از الگوهای رفتاری است که در بین شرکت­­ها و افراد مختلف متفاوت است که ریشه در عوامل محیطی دارد که شرکت­ها در آن فعالیت کرده و منجر به ارزش­آفرینی می­گردد (ترابی و همکاران، 1399) و نیز ریسک­پذیری نیز بسیار متأثر از "احترام و گفتمان کارآفرینانه" است؛ لذا این زیرمتغیرها در زمره شرایط ساختاری شهرکارآفرین قرار می­گیرند. همچنین زیرمتغیرهای "نوآوری"، "تهاجم رقابتی" و "استقلال" به ترتیب متناسب با "حمایت و توسعه نوآوری رادیکال"، "اعتماد متقابل و فرهنگ کارآفرینانه" و "وجود ساز و کار حمایت از کارآفرینان" بوده و در حیطه مقوله "تعامل اجتماعی کارگزاران و ساختار" قرار گرفته­اند.

همچنین مطابق جدول2، در رابطه با متغیر "توسعه 
ظرفیت­های سازمانی"، زیرمتغیر "خودآگاهی و توسعه منابع انسانی" مرتبط با "جمعیت و نیروی کار" می­باشد لذا در حیطه مقوله "شرایط ساختاری شهرکارآفرین" قرار می­گیرد. همچنین زیرمتغیرهای "توسعه سیستم­های مدیریتی" و "توسعه نهادی" با "سیاست­های مدیریت شهری" مرتبط است لذا در حیطه مقوله "شرایط ساختاری شهرکارآفرین" قرار گرفته است. ازطرفی زیرمتغیرهای "کسب مهارت­های کارآفرینانه در راستای اهداف سازمان"، "توسعه ظرفیت­های فردی و سازمانی" و "توسعه تفکر خلاق و نوآورانه در سازمان" به ترتیب متناسب با "وجود برنامه­های آموزش مهارت­های کارآفرینانه"، "شبکه­سازی و حکمرانی شبکه­ای" و "حمایت و توسعه نوآوری رادیکال" می­باشند، بنابراین در حیطه مقوله "تعامل اجتماعی کارگزاران و ساختار" قرار گرفته­اند.

نهایتاً در رابطه با متغیر "توسعه قابلیت­های پویا"؛ زیرمتغیرهای "قابلیت پیکربندی مجدد منابع"، "قابلیت هماهنگ­سازی منابع" و "قابلیت یکپارچه­سازی منابع" در خصوص "زیرساخت­های شهری" و نیز "مدیریت محلی قدرتمند و کارآفرینانه" است فلذا در حیطه مقوله "شرایط ساختاری شهرکارآفرین" قرار می­گیرند. همینطور زیرمتغیرهای "احساس و درک  فرصت­ها و تهدیدها"، "استفاده از فرصت­ها" و "قابلیت یادگیری سازمانی" به ترتیب متناسب با "شبکه­سازی و حکمرانی شبکه­ای"، "وجود سازوکار حمایت از کارآفرینان" و "وجود برنامه­های آموزش مهارت­های کارآفرینانه" می­باشند؛ بنابراین در حیطه مقوله "تعامل اجتماعی کارگزاران و ساختار" قرار گرفته­اند.

درنهایت، آنچه در مدل مفهومی تحقیق (شکل2) مشخص است، "شرایط ساختاری شهرکارآفرین" با کمک "تعامل اجتماعی کارگزاران و ساختار"  منجر به پیامدهای شهرکارآفرین (شامل: اشتغال زایی، خلق ثروت دائمی، افزایش رفاه، شادابی و پویایی اجتماعی، کاهش فقر، خلق و توسعه فناوری، توسعه بازار محصولات و کاهش میزان جرم و جنایت) ­می­گردد که پیامد نهایی آن " توسعه پایدار شهری" خواهد بود، لذا این پیامدها (بطور خاص توسعه پایدار) دلیل اصلی توجه به مقوله شهرکارآفرین می­باشد که مدیریت شهری و حکومت­های محلی را به سمت تحقق آن تشویق می­کند.

در پایان پیشنهاد می­شود در تحقیقات آینده، رابطه عوامل و مؤلفه­های ترسیم شده در مدل مفهومی تحقیق (شکل2) با استفاده از ابزارهای پرسشنامه و مصاحبه مورد سنجش قرار گرفته و جزئیات دقیق­تری از روابط همبستگی متغیرها و زیرمتغیرهای کارآفرینی شرکتی با یکدیگر و مقوله­های شهرکارآفرین اندازه­گیری شود و با استفاده از تحقیقات کمی، میزان تأثیر دقیق آنها بر توسعه پایدار کلان­شهرها مشخص گردد.

 منابع: 

1. امانی, معصومه., عزیزپور, فرهاد., طهماسبی, اصغر., افراخته, حسن. و دارابی, حسن. (1399). تحلیلی بر سیاست‌های توسعه روستایی در برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ایران. فصلنامه پژوهش­های روستائی, 11(1), 22–35.

2. بازرگان, عباس., سرمد, زهره., و حجازی, الهه. (1395). روش های تحقیق در علوم رفتاری (چاپ بیست و نهم). تهران: نشر آگه.

3. دفتر توسعه كارآفريني. (1390). نقشه توسعه کارآفرینی کشور ایران. تهران: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی جمهوری اسلامی ایران.

4. زرین­جویی, محمد., نعمتی, محمدعلی., و رشادت­جو, حمیده. (1399). نقش دانشگاه و صنعت در اکوسیستم نوآوری در راستای تحقق نوآوری پایداری در کشور. دوفصلنامه نوآوری و ارزش­آفرینی, 9(17), 199–210.

5. شهبازی, کیومرث., حسن­زاده, اکبر., و جعفرزاده, بهروز. (1393). بررسی تأثیر کارآفرینی و نوآوری بر رشد اقتصادی (رهیافت داده­های تابلویی). دوفصلنامه نوآوری و ارزش­آفرینی, 2(5), 43–54.

6. مهاجرانی, مهدی., کریمی, فریبا., و نادی, محمدعلی. (1399). شناسایی و بررسی عوامل سازمانی برای پیاده سازی نوآوری باز در دانشگاه های ایران. دوفصلنامه نوآوری و ارزش­آفرینی, 9(17), 149–162.

7. ترابی, حسین., خیراندیش, مسعود., محمدی­خیاره, محسن. (1399). تأثیر اکوسیستم کارآفرینی بر فعالیت کارآفرینانه؛ تحلیلی بر مبنای داده­های GEM. دوفصلنامه نوآوری و 
ارزش­آفرینی, 17(9), 163–182.

8. Aeeni, Z., & Saeedikiya, M. (2019). Complexity Theory in the Advancement of Entrepreneurship Ecosystem Research: Future Research Directions. Eurasian Business Perspectives, 10(1), 19–37.

9. Ambrosini, V., Bowman, C., & Collier, N. (2009). Dynamic capabilities: An exploration of how firms renew their resource base Abstract. British Journal of Management, 20(s1), 9–24.

10. Angotti, T. (2018). Metropolis 2000: Planning, Poverty and Politics. New York: Routledge.

11. Boulton, J. (2010). Complexity theory and implications for policy development. Emergence, Complexity and Organisation, 12(2),31-40.

12. Cairney, P. (2012). Complexity Theory in Political Science and Public Policy. Political Studies Review, 10(3), 346–358.

13. Covin, J. G., & Lumpkin, G. T. (2011). Entrepreneurial orientation theory and research: Reflections on a needed construct. Entrepreneurship: Theory and Practice, 35(5), 855–872.

14. Di Vaio, A., Palladino, R., Hassan, R., & Escobar, O. (2020). Artificial intelligence and business models in the sustainable development goals perspective: A systematic literature review. Journal of Business Research, 121, 283–314.

15. Durusu-Ciftci, D., Ispir, M. S., & Yetkiner, H. (2017). Financial development and economic growth: Some theory and more evidence. Journal of Policy Modeling, 39(2), 290–306.

16. Faggio, G., & Silva, O. (2014). Self-employment and entrepreneurship in urban and rural labour markets. Journal of Urban Economics, 84, 67–85.

img017. Frenken, K. (2017). A Complexity-Theoretic Perspective on Innovation Policy. Complexity, Governement & Networks, Special Issue: Complexity, Innovation and Policy, 35–47.

18. Funcke, D. B., & Kuiper, N. (2011). Dynamic Capabilities & Opportunity Recognition in a Corporate Entrepreneurial Setting. Amsterdam: University of Amsterdam.

19. George, B. A., & Marino, L. (2011). The epistemology of entrepreneurial orientation: Conceptual formation, modeling, and operationalization. Entrepreneurship: Theory and Practice, 35(5), 989–1024.

20. Glaeser, E. L. (2007). Entrepreneurship and the City. National Bureau of Economic Research Working Paper Series, No. 13551, 1–47.

21. Glaeser, E. L., Rosenthal, S. S., & Strange, W. C. (2010). Urban economics and entrepreneurship. Journal of Urban Economics, 67(1), 1–14.

22. Guzmán, P. C., Roders, A. R. P., & Colenbrander, B. J. F. (2017). Measuring links between cultural heritage management and sustainable urban development: An overview of global monitoring tools. Cities, 60A, 192–201.

23. Hall, T., & Hubbard, P. (1996). The entrepreneurial city: New urban politics, new urban geographies? Progress in Human Geography, 20(2), 153–174.

24. Jessop, B., & Sum, N. L. (2000). An entrepreneurial city in action: Hong Kong’s emerging strategies in and for (inter)urban competition. Urban Studies, 37(12), 2287–2313.

25. Klein Woolthuis, R., Lankhuizen, M., & Gilsing, V. (2005). A system failure framework for innovation policy design. Technovation, 25(6), 609–619.

26. Kvilvang, N., Bjurström, E., & Almqvist, R. (2020). Making sense of complexity in governance: the case of local public management in the City of Stockholm. Policy Studies, 41(6), 623-640.

27. Marsiglio, S. (2011). On the relationship between population change and sustainable development. Research in Economics, 65(4), 353–364.

28. Medeiros, E., & Van Der Zwet, A. (2020). Evaluating Integrated Sustainable Urban Development Strategies: a methodological framework applied in Portugal. European Planning Studies, 28(3), 563–582.

29. Moss, M. L., Kaufman, S. M., & Townsend, A. M. (2006). The relationship of sustainability to telecommunications. Technology in Society, 28(1–2), 235–244.

30. Nakamura, H. (2020). Evaluating the value of an entrepreneurial city with a spatial hedonic approach: A case study of London. Socio-Economic Planning Sciences, 71, 100820.

31. Neumark, D., Zhang, J., & Ciccarella, S. (2008). The effects of Wal-Mart on local labor markets. Journal of Urban Economics, 63(2), 405–430.

32. Nwazor, J. C. (2012). Capacity Building , Entrepreneurship and Sustainable Development. Journal of Emerging Trends in Educational Research and Policy Studies, 3(1), 51–54.

33. Pandit, A., Minné, E. A., Li, F., Brown, H., Jeong, H., James, J.-A. C., Newell, J. P., Weissburg, M., Chang, M. E., Xu, M., Yang, P., Wang, R., Thomas, V. M., Yu, X., Lu, Z., & Crittenden, J. C. (2017). Infrastructure ecology: an evolving paradigm for sustainable urban development. Journal of Cleaner Production, 163, S19–S27.

34. Perrone, C. (2019). ‘Downtown Is for People’: The street-level approach in Jane Jacobs’ legacy and its resonance in the planning debate within the complexity theory of cities. Cities, 91(August 2019), 10–16.

35. Purnama, C. (2013). Influence analysis of organizational culture organizational commitment job and satisfaction crganizational citizenship behavior (OCB) toward improved organizational performance. International Journal of Business, Humanities and Technology, 3(5), 86–100.

36. Rasoolimanesh, S. M., Jaafar, M., Badarulzaman, N., & Ramayah, T. (2015). Investigating a framework to facilitate the implementation of city development strategy using balanced scorecard. Habitat International, 46, 156–165.

37. Reynolds, P., Storey, D. J., & Westhead, P. (1994). Cross-national Comparisons of the Variation in New Firm Formation Rates. Regional Studies, 28(4), 443–456.

img038. Shane, S., & Venkataraman, S. (2000). The Promise of Entrepreneurship as a Field of Research. Academy of Management Review, 25(1), 217–226.

39. Soyinka, O., Siu, K. W. M., Lawanson, T., & Adeniji, O. (2016). Assessing smart infrastructure for sustainable urban development in the Lagos metropolis. Journal of Urban Management, 5(2), 52–64.

40. Spigel, B., & Harrison, R. (2018). Toward a process theory of entrepreneurial ecosystems. Strategic Entrepreneurship Journal, 12(1), 151–168.

41. Sriram, V., Mersha, T., & Herron, L. (2007). Drivers of urban entrepreneurship: an integrative model. International Journal of Entrepreneurial Behavior & Research, 13(4), 235–251.

42. Sternberg, R., Acs, Z., & Bosma, N. (2008). The entrepreneurial advantage of world cities: evidence from global entrepreneurship monitor data. Jena Economic Research Papers, 2008(63), 3–28.

43. Sternberg, R., & Bosma, N. (2014). Entrepreneurship as an Urban Event? Empirical Evidence from European Cities. Regional Studies, 48(6), 1016–1033.

44. Stringer, S. M. (2012). Start-up City: Growing New York City’s Entrepreneurial Ecosystem for All.

45. While, A., Jonas, A. E. G., & Gibbs, D. (2004). The environment and the entrepreneurial city: searching for the urban “sustainability;fix” in Manchester and Leeds. International Journal of Urban and Regional Research, 28(3), 549–569.

46. Wonglimpiyarat, J. (2013). Innovation financing policies for entrepreneurial development - Cases of Singapore and Taiwan as newly industrializing economies in Asia. The Journal of High Technology Management Research, 24(2), 109–117.

 

[1] . Medeiros & Van Der Zwet

[2] . Faggio & Silva

[3] . Glaeser et al.

[4] . Klein Woolthuis et al.,

[5]  .Entrepreneurial State

[6]  .Frenken

[7]  .Wonglimpiyarat

[8]  .Aeeni & Saeedikiya

[9]  .Wonglimpiyarat

[10]  .Nakamura

[11]  Spigel & Harrison

[12] . Glaeser

[13]  .Sriram et al.

[14]  .Entrepreneurialism

[15]  .Hall & Hubbard

[16]  .Jessop & Sum

[17]  .Aeeni & Saeedikiya

[18]  .Yang

                

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

img0 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


مقالات مرتبط

حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات رایمگ است.
حق نشر © 1403-1396

صفحه اصلی| عضویت/ ورود| درباره رایمگ| تماس با ما|
[English] [العربية] [en] [ar]