چالش های نظام نظارت و ارزیابی دانشگاه های ایران: مروری نظام مند
فاطمه فراهانی خواه
1
(
دانشجوی دکتری مدیریت آموزش عالی، گروه مدیریت آموزشی دانشکده مدیریت، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
)
حمیدرضا آراسته
2
(
استاد گروه مدیریت آموزشی دانشکده مدیریت، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
)
حسین عباسین
3
(
دانشیار دانشگاه خوارزمی، دانشکده مدیریت ،تهران، ایران
)
بیژن عبداللهی
4
(
دانشکده مدیریت دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
)
کلید واژه: آموزش عالی, ایران, دانشگاه‌ها, نظارت و ارزیابی,
چکیده مقاله :
آموزش عالی نظام تولید، انتقال و کاربرد دانش هر کشور را تشکیل می‌دهد و ایجاد سازوکار لازم برای نظارت و ارزیابی موجب کارآمدی و اثربخشی آموزش عالی می‌شود. با وجود تلاش‌های انجام شده، هنوز ساختار ملی مناسبی برای نظارت و ارزیابی نظام آموزش عالی ایران وجود ندارد. هدف این پژوهش شناسایی و تحلیل نظام‌مند چالش‌ها و مشکلات نظارت و ارزیابی دانشگاه‌های دولتی و غیرپزشکی ایران در بازه سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۲ است.
روش پژوهش مرور نظام‌مند بوده و داده‌ها از ۷ پایگاه اطلاعاتی معتبر گردآوری شد. پس از غربالگری و انتخاب نهایی، ۳۳ مطالعه مرتبط مورد تحلیل قرار گرفت. در گام نخست ۲۲۱ کد باز از متون منتخب استخراج شد و سپس طی فرایند کدگذاری محوری و انتخابی، این کدها در قالب ۲۶ کد محوری و نهایتاً ۸ دسته اصلی سازمان‌دهی گردید.
یافته‌ها نشان داد مهم‌ترین چالش‌ها شامل ضعف در استانداردسازی و شاخص‌سازی، ناکارآمدی در فرایند اجرا و بهره‌گیری از نتایج، محدودیت‌های منابع انسانی، ضعف در سیاست‌گذاری و راهبرد، کمبود زیرساخت‌های اطلاعاتی، نارسایی در طراحی ساختار کلان، ضعف فرهنگ‌سازی و مشارکت ذی‌نفعان، و گسست در هماهنگی سازمانی است. در این میان، «فقدان انسجام در الگوها و فرآیندهای ارزیابی» و «عدم بهره‌گیری از نتایج ارزیابی» بیشترین بسامد را داشته‌اند.
نوآوری پژوهش حاضر در آن است که برای نخستین بار یافته‌های بیش از یک دهه پژوهش‌های داخلی در این زمینه را به‌صورت نظام‌مند گردآوری کرده و با بهره‌گیری از روش تحلیل محتوای کیفی، تصویری جامع و دسته‌بندی‌شده از چالش‌های پایدار نظام نظارت و ارزیابی آموزش عالی ایران ارائه می‌کند. نتایج این پژوهش می‌تواند مبنایی برای سیاست‌گذاران در جهت به‌روزرسانی رویکردهای ارزیابی، سرمایه‌گذاری در منابع انسانی و ایجاد نهادهای حرفه‌ای باشد تا اصلاح و تحول در این حوزه امکان‌پذیر گردد
چکیده انگلیسی :
Higher education constitutes the system of producing, transferring, and applying knowledge in every country, and establishing the necessary mechanisms for monitoring and evaluation enhances its efficiency and effectiveness. Despite the efforts made, there is still no appropriate national structure for monitoring and evaluating the higher education system in Iran.
The present study aims to systematically identify and analyze the challenges and problems of monitoring and evaluation in Iran’s public non-medical universities during the years 2011 to 2023. The research method was a systematic review, and data were collected from seven reputable databases. After screening and final selection, 33 relevant studies were subjected to content analysis. In the first stage, 221 open codes were extracted from the selected texts, which were then organized into 26 axial codes and finally consolidated into eight main categories.
The findings indicated that the most important challenges include: lack of standardization and benchmarking, inefficiency in implementation and use of results, challenges in human resources, weaknesses in policymaking and strategic direction, limited information infrastructures, shortcomings in macro-structural design, insufficient culture-building and stakeholder engagement, and organizational fragmentation. Among these, the two most frequent were “lack of coherence in evaluation frameworks and processes” and “underutilization of evaluation results.”
The novelty of this study lies in the fact that, for the first time, it systematically synthesizes over a decade of domestic research in this area and, through qualitative content analysis, provides a comprehensive and structured picture of the persistent challenges of monitoring and evaluation in Iran’s higher education system. Based on these results, updating evaluation policies, investing in human resources, and developing professional institutions can serve as a basis for reform and transformation in this domain