تبیین جامعه‌شناختی رابطة سرمایة دینی و هویت اخلاقی (مورد مطالعه: شهر اصفهان)
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامیسارا مدنیان 1 , سید علی هاشمیان‌فر 2 * , مقصود فراستخواه 3
1 - دانشگاه اصفهان
2 - دانشگاه اصفهان
3 - 0
کلید واژه: هویت اخلاقی, سرمایة دینی, کنش اخلاقی, دینداری, نظریة هویت,
چکیده مقاله :
یکی از دغدغه‌های مهم در جوامع انسانی، که همواره مورد توجه دانشمندان علوم انسانی و اجتماعی قرار داشته است، وجود جامعه‌ای با کنشگران اخلاقی است. بر اساس نظریة استتس هویت اخلاقی مقدمة کنش اخلاقی است و بنابراین شناخت عوامل مؤثر بر آن حائز اهمیت است. بر این اساس، هدف از نگارش این مقاله بررسی تأثیر متغیر سرمایة دینی بر هویت اخلاقی است. برای بررسی این رابطه، داده‌های مورد نیاز با استفاده از روش پیمایش و ابزار پرسشنامه و با انتخاب نمونة 546 نفری از شهروندان 15 سال به بالای شهر اصفهان به‌روش نمونه‌گیری سهمیه‌ایِ متناسب با حجم بر اساس متغیرهای گروه سنی، جنس و منطقة سکونت به‌دست آمد. یافته‌های پژوهش نشان داد نمرة هویت اخلاقی و ابعاد آن و همچنین سرمایة دینی بالاتر از میانگین است. همچنین متغیر سرمایة دینی 29 درصد از واریانس متغیر هویت اخلاقی را تبیین می‌کند؛ بنابراین می‌توان گفت متغیر سرمایة دینی در حد بالایی توان تبیین واریانس متغیر هویت اخلاقی را دارد.
One of the major concerns in human societies that has always been the focus of attention of humanities and social scientists, is the existence of a society with moral activists. According to the Stets' theory, moral identity guides behavior and therefor it is important to know the factors that affect it. Accordingly, the purpose of this article was to study the impact of the variable of religious capital on moral identity. To investigate this relationship, the required data were collected using a survey method and questionnaire and a sample of 546 citizens of Isfahan aged over 15 by Quota Sampling proportional to volume based on age, gender and region of residence. The findings of the study showed that the score of moral identity and its dimensions as well as religious capital is higher than the average. In addition, the variable of religious capital explains 29% of variance of moral identity variable. Therefore, it can be said that the variable of religious capital has a high level of explanation of variance of moral identity variable.
آرون، ریمون (1370). مراحل اساسی اندیشه در جامعهشناسی (باقر پرهام، مترجم). تهران: آموزش انقلاب اسلامی (شرکت سهامی).
پوررستمی، حامد؛ رضایی هفتادر، حسن (1391). گونه‌شناسی و اعتبارسنجی طیف‌های اخلاقی در جامعة دینی، پژوهشنامة اخلاق، سال پنجم، شماره 17، 87-100.
توکلی، ماهگل؛ لطیفی، زهره؛ امیری، شعله (1388). بررسی رابطة بین ابعاد مختلف دینداری و هویت اخلاقی در دانشجویان دانشگاه اصفهان، مطالعات اسلام و روان شناسی، 5، 65-77.
جلائی‌پور، محمدرضا (1392). دین و نظریة اجتماعی، تهران: کویر.
جلالی مقدم، مسعود (1394). درآمدی به جامعهشناسی دین و آراء جامعه‌شناسان بزرگ دربارة دین. تهران: مرکز.
چلبی، مسعود (1375). جامعه شناسی نظم. تهران: نی.
حاجیانی، ابراهیم (1393) جامعهشناسی اخلاق (تحلیل وضعیت اخلاق اجتماعی در ایران). تهران: جامعه‌شناسان.
حبیب‌پور کتابی، کرم ؛ بابایی همتی، زرنوش (1393). رابطة بین دینداری و مصرف نمایشی زنان شهر تهران (مطالعه موردی منطقه 5). مطالعات راهبردی زنان. مطالعات راهبردی زنان، 17(65). 37-68.
دورکیم، امیل (1391). جامعه شناسی و فلسفه: تعریف پدیده‌های دینی (مرتضی ثاقب‌فر، مترجم). تهران: علم.
ربانی، رسول؛ شهابی، سیامک (1389). بررسی ارزش‌های اخلاقی جوانان شهری اصفهان. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای. 5. 77-92.
رصدخانه فرهنگی اجتماعی استان اصفهان (1398). تحلیل وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی کشور، استان و شهر اصفهان.
زاکرمن، فیل (1394). درآمدی بر جامعهشناسی دین (خشایار دیهیمی، مترجم). تهران: حکمت.
زاگزبسکی، لیندا (1390). جستار: دین و اخلاق (ترجمة شهاب‌الدین عباسی). کتاب ماه دین. 171. 100-111.
سپیدنامه، بهروز؛ فراستخواه، مقصود؛ رحمانی، جبار (1397). تبارشناسی مفهوم سرمایة دینی و شاخص‌سازی آن متناسب با جامعة ایران. اسلام و مطالعات اجتماعی، 6 (1). 31-61.
-سراج‌زاده، سیدحسین؛ پویافر، محمدرضا (1386). دلالت‌های روش‌شناسانه کاربرد سه سنجه در یک جمعیت. مجله جامعهشناسی ایران. 8 (4). 37-70.
سراج‌زاده، سیدحسین؛ پویافر، محمدرضا (1388 الف). سنجش دینداری با رهیافت بومی، جامعه شناسی مسائل اجتماعی ایران. 1 (2). 1-18.
سراج‌زاده، سیدحسین؛ پویافر، محمدرضا (1388 ب) دین و نظم اجتماعی: بررسی رابطة دینداری با احساس آنومی و کجروی در میان نمونه‌ای از دانشجویان. مسائل اجتماعی ایران، 63، 71-106.
سراج‌زاده، سیدحسین؛ قصابی، رضوان؛ چمنی، سولماز (1391). بررسی رابطة دینداری و بیگانگی اجتماعی (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس). راهبرد اجتماعی فرهنگی. 2 (5). 103-125.
سراج‌زاده، سیدحسین؛ جواهری، فاطمه؛ ولایتی خواجه، سمیه (1392). دین و سلامت: آزمون اثر دینداری بر سلامت در میان نمونه‌ای از دانشجویان. جامعهشناسی کاربردی. 24(49). 55-77.
شجاعی‌زند، حسین؛ شجاعی‌زند، علیرضا (1395). بررسی روایی در پیمایش‌های سنجش دینداری در ایران. جامعهشناسی کاربردی. 63 (3). 168-196.
-عظیم‌پور، علیرضا؛ نیسی، عبدالکاظم؛ شهنی ییلاق، منیجه؛ ارشدی، نسرین؛ بشلیده، کیومرث (1393). اعتباریابی مقیاس«اهمیت برای خویشتن هویت اخلاقی» برای دانشجویان. فصلنامه شخصیت و تفاوت‌های فردی. 3 (4)، 19-38.
فراستخواه، مقصود (1394). ما ایرانیان، زمینه‌کاوی تاریخی و اجتماعی خلقیات ایرانی. تهران: نی.
قاسمی، وحید؛ امیری اسفرجانی، زهرا (1390). تبیین جامعه‌شناختی تأثیر دینداری بر سرمایة اجتماعی درون گروهی (مطالعه موردی شهر اصفهان). جامعهشناسی کاربردی. 42. 21-46.
کوزر، لوئیس (1383). زندگی و اندیشة بزرگان جامعهشناسی (محسن ثلاثی، مترجم). تهران: علمی.
محمدی مصیری، فرهاد؛ حاجلو، نادر؛ عباسیان، مینا (1392). دین داری و کیفیت رابطه با والدین با هویت اخلاقی نقش تعدیل کنندة خودتنظیمی. روانشناسی و دین. 24. 109-122.
ملکیان، مصطفی (1387). دین و اخلاق. آئین. 16. 12-16.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (1382). ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان، موج دوم. تهران: دفتر طرح‌های ملی.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (1394). ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان، موج سوم. تهران: دفتر طرح‌های ملی.
همیلتون، ملکم (1377). جامعهشناسی دین (محسن ثلاثی، مترجم). تهران: ثالث.
Aquino, K. & Reed, A. (2002). The self-importance of moral identity, Journal of Personality and Social Psychology, 83 (6), 1423-1440.
Aquino, K., Freeman, D., Reed, A., Lim, V. K. G. & Felps, W. (2009). Testing a Social-Cognitive Model of Moral Behavior: The Interactive Influence of Situations and Moral Identity Centrality. Journal of Personality and Social Psychology, 97 (1), 123-141.
Blasi, A. (1984). Moral identity: Its role in moral functioning. In Kurtines, W. M. & Gewirtz, J. L. (Eds.), Morality, moral behavior, and moral development, (pp. 128-139), New York: Wiley.
Colby, A., & Damon, W. (1995). The Development of Extraordinary Moral Commitment. In Killen, M. & Hart, D. (Eds.), Morality in Everyday Life: Developmental Perspectives (pp. 342-370). New York, NY, US: Cambridge University Press.
Furrow, J. L., King, P. E., White K. (2004). Religion and Positive Youth Development: Identity, Meaning, and Prosocial Concern. Applied Developmental Science, 8(1), 17-26.
Geyer, A. L. & Baumeister, R. F. (2005). Religion, Morality, and Self-Control, in F. P. Raymond and L. P. Crystal (eds.), The Handbook of Religion and Spirituality (pp. 412–432). New York: The Guilford Press.
Hardy Sam A. & Carlo G. (2005). Identity as a Source of Moral Motivation. Human Development, 48(4), 232- 256.
Hart D., Atkins R. (2004). Religious Participation and the Development of Moral Identity in Adolescence. In Thorkildsen T.A., Walberg H.J. (Eds.), Nurturing Morality (pp. 157-172), Issues in Children’s and Families’ Lives, vol. 5. Springer, Boston, MA.
Hitlin, Steven & Vaisey, Stephen (2010). Back to the Future. In Steven Hitlin & Stephen Vaisey (Ed.), Handbook of the Sociology of Morality (pp. 3-15). New York: Springer.
Lapsley, Daniel K. & Narvaez, Darcia. (2004). A social-cognitive approach to the moral personality. In Lapsley, Daniel K. & Narvaez, Darcia (Eds.), Moral development, self and identity (pp. 189–212), Mahwah, NJ, US: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
Lapsley, Daniel K., & Narvaez, Darcia. (2005). Moral psychology at the crossroads. In Lapsley Daniel K. & Power, F. Clark (Eds.), Character Psychology And Character Education (pp. 18-35), Notre Dame: University of Notre Dame Press.
-Lapsley, Daniel k. (2016). Moral Self-Identity and the Social-Cognitive Theory of Virtue. In Annas, Julia, Narvaez, Darcia & Snow, Nancy E. (Eds.), Developing the Virtues (pp. 34-68), New York: Oxford.
Lundberg W.Kathleen. (2014). A Story of Virtue: Moral Identity in Students, Attending a Midwestern Evangelical College, A Dissertation Presented in Partial Fulfillment Of the Requirements for the Degree Doctor of Education, Liberty University.
McKay R. & Whitehouse, Haryey. (2015). Religion and Morality, American Psychological Association, 141(2), 447-473.
Miles, Andrew & Upenieks, Laura (2018). An Expanded Model of the Moral Self: Beyond Care and Justice, Social science Research, 72, 1-19.
Palmer, D. A. & Wong, M. (2013). Clarifying the Concept of Spiritual Capital. Prepared for the Conference on the Social Scientific Study of Religion. The Chinese University of Hong Kong, 10-13 July.
Park Jerry Z. & Smith, Christian. (2002). To Whom Much Has Been Given...’: Religious Capital and Community Voluntarism Among Churchgoing Protestants, Journal for the Scientific study of Religion, 39( 3), 272-286.
Reimer, K. S. (2014). Moral identity. In Levesque, Roger J. R. (Ed.), Encyclopedia of Adolescence (pp.1785-1790), New York: Springer.
Serajzadeh, Seyed Hossein (1998). Muslims, Religiosity and Delinquency: an Examination of Iranian Youth,Ph.D. diss.,University of Essex.
Stets, Jan E. & Carter M. (2006). The Moral Identity: A Principle Level Identity. In McClelland, K & Fararo, T.J. (Eds.), Purpose, Meaning, and Action: Control Systems Theories in Sociology (pp. 293-316). New York: Palgrave Macmillan.
Stets, Jan E. (2010). The Social Psychology of the Moral Identity. In Steven Hitlin & Stephen Vaisey (Ed.), Handbook of the Sociology of Morality (pp. 385-409). New York: Springer.
Stets, Jan E. (2011). Applying Identity Theory to Moral Acts of Commission and Omission. Advances in Group Processes, 28, 97-124.
Stets, Jan E. & Carter Michael J. (2011).The Moral Self: Applying Identity Theory. Social Psychology Quarterly, 74 (2), 192-215.
Stets, Jan E. & Carter. Michael J. (2012). A Theory of the Self for the Sociology of Morality. American Sociological Review, 77 (1), 120-140.
Stets Jan. E. (2016). Rationalist vs. Intuitionist Views on Morality, A Sociological Perspective. In Brand, Cordula (Ed.), Dual-Process Theories in Moral Psychology, Interdisciplinary Approaches to Theoretical, Empirical and Practical Considerations (pp. 345-366). Springer VS Wiesbaden.
Vitell, S. John, Bing, Mark N., Davison, H. Kristl, Ammeter, Anthony P., Garner, Bart L, Novicevic, Milorad M. (2009). Religiosity and Moral Identity: The Mediating Role of self-Control. Journal of Business Ethics, 88(4), 601-613.
Walker, L. J. & Pitts, R. C. (1998). Naturalistic Conceptions of Moral Maturity, Developmental Psychology. 34, 403–419.
Ward, Sarah J. and King, Laura A. (2018). Moral Self-Regulation, Moral Identity, and Religiosity, Journal of Personality and social Psychology, 115 (3), 495-525