تحلیل عوامل موثر در آمایش نواحی مرزی ایران و افغانستان از منظر ژئوپلیتیک
محورهای موضوعی :محمود واثق 1 , سید عباس احمدی 2 , عباس طباطبایی 3 *
1 - دانشگاه تهران
2 - تهران
3 - دانشگاه تهران
کلید واژه: آمایش سیاسی فضا نواحی مرزی تروریسم مواد مخدر مهاجرت,
چکیده مقاله :
مرزهای ایران در دو قرن اخیر عرصه کشمکش ها و فراز و فرودها و جزر و مدهای ارضی بسیاری بوده اند که حاصل آن در دوره ثبات پهلوی اول و تجدد مفاهیم عینی سیاست نظیر مرز، سرزمین کنونی ایران را حاصل آمده است. ایران و افغانستان در حدود 945 کیلومتر مرز مشترک دارند که از دهانه ذولفقار تا ملک سیاه کوه امتداد یافته است. عوامل خارجی و داخلی بسیاری در آمایش نواحی مرزی دو کشور تاثیرگذار است. مساله ای که در این پژوهش بررسی می شود، بررسی این عوامل و تاثیراتی است که در آمایش نواحی مرزی این دو کشور باید به آن توجه کرد. در این پژوهش با روش کتابخانه ای و تحلیلی در تلاشیم تا به این پرسش پاسخ دهیم که چه عوامل خارجی و داخلی در آمایش نواحی مرزی ایران و افغانستان تاثیرگذار است؟ با توجه به یافته های پژوهش عوامل بسیاری نظیر مهاجرت غیرقانونی، مواد مخدر، تروریسم و حضور قدرتهای غربی در این مهم تاثیر گذار است.
The borders of Iran in the recent two centuries have been the arena of conflict and territorial tide that its result in the period of first Pahlavi and modernize of politics conce pts waz the current land of Iran. Iran and Afganistan have about 945 KM common border that stretched from the Zulficar crater to the Malek siah mountain. There is a lot of external and internal factors that are effective in the frontier zones of this areas. The issue that is analyzing in this article is the impacts of this factors that must be seen in the land use planning of this areas. The research method in this article is library and analytical to answer this question: Wich external and internal factors are effective in the spatial planning in border regions. According to the findings of this article, many factors such as immigration illegal, drugs, terrorism and the presence of western powers are effective on this issue.
1. احمدی، علی(1394) تاثیرات داعش بر جغرافیای فرهنگی عراق و سوریه، علوم سیاسی : فرهنگ اسلامی شماره¬ی 23 ص 151.
2. اخباری، محمد؛ نامی، محمدحسن(1388) جغرافیای مرز؛ با تاکید بر مرزهای ایران، تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
3. افضلی، رسول؛ انصاری، سلمان و پویان، داوود(1390) ژئوتروریسم:رویکردیجغرافیاییبهتروریسم، جغرافیا: برنامه ریزی و آمایش فضا شماره¬ 1 ص 112.
4. ایزدی، پیروز(1393) جهادیون افراطی و امنیت اروپا، علوم سیاسی: روابط خارجی شماره¬ 24 ص 163.
5. آذین، احمد و سیف زاده، علی(1394) بررسی زمینه¬های اجتماعی و سیاسی ظهور داعش در خاورمیانه، علوم سیاسی : سیاست خارجی شماره¬ 4 ص 38.
6. آشوری، داریوش(1373) دانشنامه سیاسی، تهران: انتشارات مروارید.
7. بصیری، محمدعلی و آقامحمدی، زهرا(1395) آینده پژوهی خاورمیانه طی سه دهه آینده؛ تحلیل روندهای مقابله با تروریسم در سطح بین¬الملل، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین المللی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا شماره سی و یکم ص 104.
8. بهار، محمد تقی(1392) تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران(انقراض قاجاریه)، تهران: انتشارات آگاه.
9. پرویزی، جمشیدو پرویزی، بشیر(1394) سه دهه تحول در سیاست مهاجرت و پناهندگی اتحادیه اروپا، علوم سیاسی: سیاست خارجی شماره¬ 1 ص 161.
10. پیشگاهی¬فرد، زهرا و سلطانی خلیفانی، ناصر(1388) تحلیل سیاست¬های آمایش سرزمینی ایران و ترکیه در مناطق مرزی همجوار، جغرافیا : پژوهشهای جغرافیای انسانی شماره¬ 69 ص 22.
11. تمدنی، مجتبی(1394) نگاهی تحلیلی به دلایل و عوامل هدایت کننده ی داعش به افغانستان: داعش در افغانستان، اشارات شماره¬ 15 39.
12. ثنافر، احمد و راشدی، بهمن(1396) تکنیک های عملیات روانی گروهک تروریستی ــ تکفیری داعش با بررسی موردی مخاطبین ایرانی، اشارات شماره¬ 29 ص 45.
13. جعفری ولدانی، اصغر(1384) اتحادیه اروپا و چالشهای نوین امنیتی در خاورمیانه، حقوق: پژوهش حقوق عمومی شماره¬ 14 ص 93 و 97.
14. جمالی، جواد(1393) امكان سنجي حضور و نفوذ داعش در افغانستان، فصلنامه مطالعات راهبردي جهان اسلام، شماره¬ 3 ص 67 و 153.
15. حافظ نیا، محمدرضا(1392) جغرافیای سیاسی ایران، تهران: انتشارات سمت.
16. حافظ¬نیا، محمدرضا(1382) تحلیل کارکردی مرز بین¬المللی: مرز ایران و افغانستان، فصل¬نامه¬ی مدرس علوم انسانی شماره¬ چهار ص 72.
17. حامدآزاد، امیر(1396) چشم انداز اقدامات تکفیری ها پس از شکست نظامی در عراق، فصلنامه مطالعات راهبردي جهان اسلام، شماره 2 ص 23.
18. حجازی، سیدنصرالله؛ بیدالله خانی، آرش(1396) تروریسم تکفیری و ریزسیستم¬های امنیتی شرق ایران؛ راهبرد امنیتی پایدار برای آسیای غربی، فصل نامه¬ی مطالعات سیاسی جهان اسلام، شماره ی 23 ص 151 و 156.
19. حیدرقلی¬زاده، جعفر؛ بیگی، جمال و مطلبی، مسعود(1396) دگردیسی مفهومی تروریسم از منظر حقوق بین¬الملل، حقوق : مطالعات حقوق بشر اسلامی شماره¬ 12 ص 108 و 112.
20. دهشیری، محمدرضا و جوزانی¬کهن، شاهین(1394) شبکه سلول¬های تروریستی داعش در آسیای مرکزی، علوم سیاسی: مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز شماره¬ 92 ص 43.
21. روشن، علی¬اصغر و سعادتی¬جعفرآبادی، حسن(1390) بررسی نقش و کارکرد کنترل مرز استان خراسان رضوی با افغانستان و تاثیر آن بر امنیت استان، فصلنامه¬ ژئوپلتیک شماره¬ سوم ص 168.
22. زین العابدین، یوسف(1386) تروریسم: چالش ژئوپلتیکی نوین در جهان، علوم سیاسی: سیاست خارجی شماره¬ 3 ص 182.
23. سازمان حفاظت از محیط زیست استان سیستان و بلوچستان.
24. سازمان نقشه¬برداری، پایگاه ملی نام¬های جغرافیایی.
25. سعیدی، علی و کلاری، بشیر(1394) ملاحظات دفاعی، امنیتی در آمایش مناطق مرزی مطالعه موردی(جزایر هرمز،هنگام،لارک)، علوم سیاسی : جغرافیای نظامی و امنیتی شماره¬ 1 ص 89 و 96.
26. سلیمی، حسین و اسمعیلی اردکانی، علی(1395) مسئله مهاجرت به اتحادیه اروپایی 2008 –2016، فصلنامه روابط خارجی، شماره دوم ص 40.
27. سنایی، اردشیر و کاویانپور، مونا(1395) ظهور داعش و تاثیر آن بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، علوم سیاسی: مطالعات روابط بین الملل شماره¬ 34 ص 156.
28. شریفی¬طرازکوهی، حسین و فتح پور، فاطمه(1396) الزامات مقابله با تروريسم در پرتو روند انساني شدن حقوق بين الملل، مجله مطالعات حقوقي دانشگاه شيراز دوره نهم، شماره دوم ص 212، 107 و 205.
29. شعبانی اصل، محمدرضا و پاشایی هولاسو، امین(1396) شناسایی و اولویت بندی عوامل ژئوپلیتیکی مؤثر بر شکل¬گیری پدیده تروریسم در استان سیستان و بلوچستان با رویکرد فازی، علوم و فنون مرزی، شماره¬2 ص 151.
30. شکویی، حسین(1386) اندیشه¬های نو در فلسفه¬ی جغرافیا، تهران: انتشارات سمت.
31. صباغیان، علی(1394) شکست چندفرهنگ گرایی در اروپا و پیامدهای آن برای مسلمانان ساکن کشورهای این قاره، علوم سیاسی: مطالعات سیاسی جهان اسلام شماره¬ 13 ص 9.
32. صنیعی، احسان(1390) آمایش سرزمین راهی به سوی تعادل نظام شهری و توسعه یافتگی، مجله¬ اقتصادی شماره¬ 9 و 10 ص 67.
33. ضیائی بیگدلی، محمدرضا و حسینی، سیدعلی(1387) مسئوليت دولت افغانستان در نتيجه اقدامات نيروهاي جهادي و طالبان، پژوهش حقوق و سياست، شماره¬ 2 ص 108.
34. طالبی آرانی، روح الله و زرین نرگس، یحیی(1395) ظهور داعش و دگردیسی در رفتار کردها(سوریه و عراق)، علوم سیاسی: پژوهشهای سیاسی جهان اسلام شماره¬ 19 ص 141.
35. عبدالهیان، امید(1388) حقوق دریاها، حقوق همشهری شماره¬ 27 ص 53.
36. عزتی، عزت¬الله و رشنو، نبی¬الله(1386) رویکردهای ژئوپلیتیکی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران درحوزه خلیج فارس، جغرافیا: جغرافیایی سرزمین شماره¬ 16 ص 58.
37. عزتی، نصراله؛ حیدری پور، اسفندیار و اقبالی، ناصر(1390) نقش و جایگاه آمایش مناطق مرزی در نظام برنامه¬ریزی مطالعه موردی: مناطق مرزی ایران جغرافیا: نگرش¬های نو در جغرافیای انسانی شماره¬ 12 ص 187.
38. علی محمدی، شیوا(1396) بررسی مشروعیت حضور نظامی ایران در مخاصمه مسلحانه سوریه در پرتو اصول حقوق بین الملل، فصلنامه مطالعات راهبردي جهان اسلام، شماره 2 ص 178.
39. عمید، حسن(1390) فرهنگ عمید، تهران: انتشارات امیر کبیر.
40. عندلیب، علیرضا(1380) نظریه¬ پایه و اصول آمایش مناطق مرزی جمهوری اسلامی ایران، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی دانشکده¬ فرماندهی ستاد عالی جنگ.
41. عندلیب، علیرضا و مطوف، شریف(1388) توسعه و امنیت در آمایش مناطق مرزی ایران، باغ نظر شماره¬ 12 ص 65 تا 68.
42. فتحی، محسن، سعیدی¬راد، مجید، یزدان¬پناه¬درو، کیومرث، کلانتری، محسن(1396) تبیین شاخصها و اولویتهای آمایش دفاعی و امنیتی مناطق مرزی ایران در افق 1404نمونه موردی: مرزهای جنوبی کشور، علوم سیاسی: علوم و فنون مرزی شماره¬ 20 ص 92.
43. قربانپوردلاور، محمد(1393) وضعیت مسلمانان اروپا؛ و چالش¬های فرارو و چشم¬انداز آینده، علوم سیاسی: پژوهش¬های منطقه-ای سال دوم شماره¬ 11 ص 116.
44. کشاورز، مونس(1396) درآمدي بر دعاوي عليه گروه ههاي تروريستي، فصلنامه حقوق ملل، شماره 25 ص 637.
45. کلانتری، خلیل و عبدالله¬زاده، غلامحسین(1394) برنامه¬ریزی فضایی و آمایش سرزمین، تهران: فرهنگ صبا.
46. کلاهچیان، محمود و محمدی¬لرد، عبدالمحمود(1396) استراتژی بازیگران و مسئله تروریسم در غرب آسیا، علوم سیاسی: مطالعات راهبردی، شماره¬ 77 ص 62.
47. محمدنیا، مهدی(1395) مهاجرت و رادیکالیسم در اتحادیه اروپا، علوم سیاسی: روابط خارجی شماره¬ 30 ص 63.
48. محمدی، نعیما و حاضری، علی محمد(1389) تروریسم به مثابه یک جنبش اجتماعی جدید در مواجهه با دموکراسی، پژوهشنامه علوم سیاسی شماره دوم ص 191.
49. مرکز آمار ایران.
50. مطلبی، مسعود؛ آرایش، حسن و رحیمی عماد، سید رضا(1395) تروریسم ازمنظر بنیادگرایان اسلامی راد کیال و فقه سیاسی شیعه؛ با نگاهی به عملیاتهای استشهادی، فصلنامه پژوهشهای سیاسی جهان اسلام، شماره چهارم ص 160.
51. موسوی شفائی، سید مسعود و شاپوری، مهدی(1390) ابعاد و پیامدهای ژئوپلتیک پر خطر ایران، علوم سیاسی: مطالعات راهبردی شماره¬ 54ص 176.
52. موسی زاده، رضا و گنج بخش، محمود(1395) چالش سیاسی تروریسم و دولت کانادا: مطالعه موردی روابط کانادا با ایران، فصلنامه دولت¬پژوهی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 3 ، شماره 1 ص 163.
53. نظری، علی اشرف و پیرانی، شهره(1396) نظریه هویت اجتماعی و بازنمایی کنش هویتی داعش، علوم سیاسی: مطالعات ملی شماره¬ 70 ص 84.
54. واثق، محمود؛ صفوی، سید یحیی و حسینی، سلمان(1395) رهیافت هم¬تکمیلی، مبانی و کارکردهای آن، با تاکید بر منطقه¬ی جنوب شرق ایران، فصلنامه¬ ژئوپلتیک شماره¬ اول ص 28.
55. واژه نامه آزاد.
56. وندنوروز، جواد(1392) اقدامات ایالات متحده آمریکا در قبال تروریسم از منظر حقوق بشر و حقوق بشردوستانه(مورد مطالعه گوانتانامو)، حقوق: اندیشمندان حقوق شماره¬ 6 ص 139.
57. هدایتی شهیدانی، مهدی و مرادی کلارده، سجاد(1393) مؤلفه¬های مؤثر بر سیاست خارجی عربستان سعودی در قبال تروریسم تکفیری:تحلیلی چندسطحی، علوم سیاسی: آفاق امنیت شماره¬ 23 ص 239.
58. رفیع، حبیب¬الله(1378) تاریخ افغانستان، پیشاور: اداره کتابخانه سیار اریک.
59. صدیق فرهنگ، میرمحمد(1369) افغانستان در پنج قرن اخیر، کابل: نشر شریعتی.
60. عطایی، محمد ابراهیم( 1383) نگاهی مختصر به تاریخ افغانستان، کابل: بنگاه انتشارات میوند.
61. صفوی، سید یحیی(1379) مقدمه¬ای بر جغرافیای نظامی ایران(شمال و شمال شرق ایران) جلد دوم، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
62. Gregory, Derek and others(2009) The dictionary of Human Geography, UK: Blackwell.
63. http//My Geoposition.com.
64. OXFORD Dictionary.
65. Persson, Malin, 2011, Asylumــnot an EU problem? Qualitative Analysis of the Readmission Agreement in the Asylum and Migration Policy of the European Union, Malmo University, Department of Global Political.
66. U.N, 2005, A more secure world: our shared responsibility, New York.
67. http://herattimes.com
68. Soledad Saux, María(2007) Immigration and Terrorism: A Constructed Connection The Spanish Case. Springer Science, P 66.
69. Simsek, Yilmaz(2006) Impact of Terrorism on Migration Patterns inTurkey, USA: Virginia Commonwealth University VCU Scholars Compass.