بررسی ابعاد مختلف شبکه مضامین مدل ظرفیت نوآوری در صنعت سیمان ایران با مدل سازی معادلات ساختاری
محورهای موضوعی : ترویج و توسعه فرهنگ نوآوری
محمد گلشنی منش
1
,
علی مروتی شریف آبادی
2
*
,
سیدحیدر میرفخرالدینی
3
,
علیرضا ناصر صدرآبادی
4
1 - دکترای مدیریت صنعتی،دانشکده اقتصاد،مدیریت وحسابداری دانشگاه یزد، یزد، ایران
2 - دانشیار بخش مدیریت صنعتی دانشکده اقتصاد، مدیریت و حسابداری دانشگاه یزد، یزد، ایران
3 - استاد، مدیریت صنعتی، دانشکده اقتصاد، مدیریت و حسابداری، دانشگاه یزد، یزد، ایران
4 - دانشیار بخش مدیریت صنعتی دانشکده اقتصاد، مدیریت و حسابداری دانشگاه یزد یزد، ایران
کلید واژه: نوآوری, ظرفیت نوآوری, سیمان ایران, شبکه مضامین, معادلات ساختاری. ,
چکیده مقاله :
نوآوری نقشی پررنگ در توسعه و پیشرفت در صنایع مختلف دارد. تلفیق علم و فناوری با روش های روز بین‌المللی می تواند به بهبود فرآیندها در بخش های مختلف بینجامد. با توجه به‌ضرورت بررسی وضعیت شرکت های فعال در عرصه سیمان و با درنظرداشتن ظرفیت‌های بالقوه و داراییهاي ذاتی شرکت ها در بهبود فعالیت هاي نوآورانه، مطالعه پیشرو به طراحی مدل ظرفیت نوآوری شرکت های تولید سیمان ایران میپردازد. این تحقیق به دنبال بررسی چگونگی مدل ظرفیت نوآوری در شرکتهای تولید سیمان ایران با رویکرد آمیخته، از روش تحقیق کیفی و روش کمی پیمایش با معادلات ساختاری بهره برده است. در گام نخست با کمک روش کیفی تحلیل مضمون، از دادههای حاصل از مصاحبه نیمه ساختارمند و طبقه‌بندی آنها، مدل اصلی استخراج شد. در نهایت شبکه مضامین ظرفیت نوآوری در شرکتهای تولید سیمان ایران ارائه شده و ابعاد آن مورد بررسی و پیمایش قرار گرفتهاند. در این مدل پارادایمی، ایدهزایی و ایدهپروری بهعنوان عامل علی، بهبود مهارت‌های مدیریتی، رشد و تعالی منابع انسانی بهعنوان عوامل بسترساز و عوامل ارتباط دوسویه سیاست نوآوری و راهبرد شرکت، تعامل دوسویه با سازمان‌های بیرونی، توجه به روندهای تجاری، رصد و انطباق با تحولات محیطی و نیز همسویی و حرکت مطابق رشد فناوری اطلاعات بهعنوان عوامل مداخله‌گر مدل هستند. همچنین دو استراتژی اصلی مستخرج از این مدل جهت دستیابی به ظرفیت نوآوری موردنظر، یکی عملی نمودن تغییرات اساسی و دیگری نوگرایی در تولید ایده، محصول و خدمت در صنعت سیمان بوده که در نتیجه سرمایه‌گذاری صحیح و یکپارچه روی این دو استراتژی میتوان شاهد نتایج عملکردی و مصادیق نوآوری در مدل بود. بررسی این مدل نشان داد مدل ظرفیت نوآوری شرکتهای تولید سیمان ایران بر اساس آزمون تحلیل عاملی تأییدی و نیز روایی‌سنجی همگرا و واگرا، دارای اعتبار مورد قبول بوده و تمام سازه ها از روایی و پایایی مناسب برخوردارند. نتایج این مطالعه به مدیران، تصمیم سازان و کارشناسان فعال در صنعت سیمان، در مسیر بهره گیری از نوآوری و در پی آن بهبود و بهینه سازی فرآیندها در این صنعت، کمک می کند.
Innovation plays a crucial role in development and progress in various industries. This research uses the qualitative research method of thematic analysis and the quantitative method of surveying with structural equations in order to investigate the innovation capacity model in Iran's cement production companies with a mixed approach. In the first step, with the help of qualitative research method and thematic analysis research method, the main model was extracted from the data obtained from the semi-structured interview. Finally, the network of themes of innovation capacity in Iran's cement production companies is presented and its dimensions are examined. In this paradigmatic model, idea generation and idea cultivation in the cement industry as causal factors, improvement of management skills, growth and excellence of human resources as foundational factors and two-way communication factors of innovation policy and company strategies, two-way interaction with external organizations, attention to Business trends, monitoring and adaptation to environmental changes as well as alignment and movement according to growth Information technology to the development of information technology are the intervening factors of the model. Also, the two main strategies derived from this model, one is to implement fundamental changes and the other is innovation in the production of ideas, products and services in the cement industry. as a result of proper and integrated investment on these two strategies, we can see functional results and Examples of innovation were in the model
Examining this model showed that the model of innovation capacity of Iranian cement production companies based on confirmatory factor analysis test as well as convergent and divergent validity has acceptable validity and all structures have suitable validity and reliability. The results of this study will help the managers and active experts in cement industry to take advantage of innovation and subsequently improving the processes
آراستي، محمدرضا؛ پوركرمي آزيتا و قريشي، بابك (1388). شناسايي عوامل مؤثر بر ظرفيت نوآوري بنگاه‌های اقتصادي: مطالعه موردي شرکتهای اتوماسيون صنعتي ايران. فصلنامه علوم مدیریت ایران، سال چهارم، شماره 15، صفحه30-1
اسلامی، قاسم؛ حسن زاده، روح الله و شهرآبادی، ملیکا (1398). بررسی تأثیر ظرفیت جذب دانش بر عملکرد شرکت از طریق نقش میانجی جهت گیری فناوری. نخستین همایش ملی رویکرد های نوین مدیریت در مطالعات میان رشته¬ای. گنبد،ايران
باقری‌نژاد، جعفر؛ جاوید، غزاله (۱۳۹۸). ارائه مدل نوآوری باز در صنعت بانکداری ایران: مطالعه موردی بانک پارسیان. دوفصلنامه نوآوری و ارزش‌آفرینی، جلد ۵، صفحه 42-21
برزگر، نادر؛ قورچیان، نادرقلی و تقی¬پورظهیر، علی (1400). ارائه مدلی جهت خلق ظرفیت‌های نوآوری در مدیریت دانشگاهی ایران، مدیریت و برنامه‌ریزی در نظام‌های آموزشی، 14(1)، 70-43.
جمال امیدی، اسحق؛ بزرگمهر، حسن (1402). بررسی و نقش و جایگاه خلاقیت و نوآوری در تولید دانش‌بنیان مربوط به شرکتهای تولیدکننده سیمان (مطالعه موردی شرکت سیمان خزر). کنفرانس بین‌المللی توانمندی مدیریت، مهندسی¬صنایع، حسابداری و اقتصاد
حسن‌زاده باجگانی، حسن؛ احمدخانی، مسعود و میرغفوری، سید حبیب‌الله (1397). بررسی تأثیر شایستگی‌های فناوری اطلاعات بر عملکرد با توجه به نقش چابکی سازمانی و ظرفیت نوآوری (موردمطالعه: شرکت پیشگامان یزد). پایاننامه کارشناسیارشد دانشگاه علم و هنر یزد، دانشکده علوم‌انسانی
حصیری، زهرا و حمیدیان پور، فخریه (1393). بررسی تأثیر مدیریت استراتژیک منابع انسانی بر ظرفیت نوآوری. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه خلیج فارس، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
زندی، محمد¬احسان؛ خیاطیان¬یزدی، محمدصادق، محمدی. (1399). شناسایی عوامل مؤثر بر ظرفیت نوآوری بنگاه‌های دانش‌بنیان حوزۀ فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 13(1)، 123-93 .
صنوبر، ناصر؛ سلمانی، بهزاد و تجویدی، مینا (1390). تاثیر محرک های نوآوری بر ظرفیت نوآوری شرکت های دانش بنیان. فصلنامه سیاست علم و فناوری، 4(2)، 107-91.
عالی نژاد، امیرحمزه؛ آذر، عادل و پورزرندی، محمدابراهیم، (1399)، طراحی مدل پیش بینی و ارزیابی ظرفیت نوآوری شرکت های دانش بنیان با رویکرد استنتاج فازی عصبی- تطبیقی. پژوهش های مدیریت عمومی، شماره 47 دوره 13 صفحه 84-55
کولک، عادل؛ سلاجقه، سنجر (1402). بررسی تأثیر مدیریت منابع انسانی سبز بر نوآوری سبز با نقش میانجی دانش زیستمحیطی سبز در کارخانه سیمان لامرد. پژوهشنامه علم مدیریت در صنعت.2(2)، 318-305.
گلشنی¬منش، محمد؛ مروتی¬شریف‌آبادی، علی؛ میرفخرالدینی، سید حیدر و ناصرصدرآبادی، علیرضا (1402). طراحی مدل ظرفیت نوآوری به روش تحلیل مضمون در شرکتهای تولید سیمان ایران. فصلنامه مدیریت نوآوری
گودرزی، وحید؛ عسگری، فرید و دودانگه، سارا (1399). تأثیر ظرفیت نوآوری بر عملکرد سازمانی با نقش نوآوری اجتماعی (موردمطالعه: بیمه البرز). پایاننامه کارشناسیارشد
محمود¬پور، اسرافیل (1400). اهمیت سنجی مولفههای ظرفیت نوآوری بر اساسAHPفازی. پایان نامه کارشناسی ارشد موسسه آموزش عالی ربع رشیدی، گروه علوم انسانی.
مرندی، شهریار و امیرخانی، امیرحسین (1395). بررسی رهبری معنوی و تأثیر آن بر ظرفیت نوآوری کارکنان با نقش میانجی¬گری توانمندسازی کارکنان (مورد مطالعه: دانشگاه شهید بهشتی). پایان¬نامه کارشناسی¬ارشد دانشگاه پیام¬نور استان تهران، مرکز پیام نور تهران غرب.
موسوی، رضا؛ کریم‌زاده، جعفر؛ قلی‌زاده، خسرو و جوادی، فرزاد (1392). بررسی عوامل مؤثر بر ظرفیت جذب دانش در دانشگاه پیام نور مرکز بناب، اولین کنفرانس ملی کیفیت در آموزش عالی، تبریز.
مؤمنی، مریم؛ نظرپوری، امیر و موسوی، سید نجم‌الدین (1397). بررسی تأثیر مدیریت دانش مشتری بر ظرفیت نوآوری با نقش میانجی ظرفیت جذب دانش (مطالعه موردی: مرکز تحقیقات و نوآوری صنایع خودرو سایپا)، پایاننامه کارشناسیارشد دانشگاه لرستان، دانشکده علوم اقتصادی و اداری.
Alegre, J., Chiva, R., & Lapiedra, R. (2005). A Literature-based Innovation Output Analysis: Implications for Innovation Capacity. International Journal of Innovation Management,9(4), 385–399
Batterink, M., Wubben, E., & Omta, S. (2014). Factors related to innovative output in the Dutch agrifood industry. Journal on Chain and Network Science, 6(1), 31-44
. Boly, V., Morel, L., & Renaud, J. (2006). Towards a Constructivist Approach to Technological Innovation Management: An Overview of the Phenomena in French SME’s. in International Handbook on Innovation, Elsevier, 2003
.
Brix Jacob, (2018). Innovation capacity building: An approach to maintaining balance between exploration and exploitation in organizational learning. The Learning Organization, 10, 1-16. Broadstock, David C. Matousek, Roman, Meyer, Martin & Tzeremes, Nickolaos (2018). Does corporate social responsibility impactfirms' innovation capacity? The indirect link between environmental & social governance implementation and innovation performance. Journal of Business Research, 11, 1-12
. Ciampi, F., Demi, S., Magrini, A., Marzi, G., & Papa, A. (2021). Exploring the impact of big data analytics capabilities on business model innovation: The mediating role of entrepreneurial orientation. Journal of Business Research, 123, 1-13
. de Miguel Molina, B., de Miguel Molina, M., & Garrigós, J. A. (2011). The innovative regional environment and the dynamics of its clusters. European Planning Studies, 19(10), 1713-1733
. García-Piqueres, López-Fernández, Gema, Concepción Ana Ma Serrano-Bedia (2015). Sector innovation capacity determinants: modelling and empirical evidence from Spain, R&D Management 46, 1, 80-96
. Hall Jeremy L (2007) Developing Historical 50-State Indices of Innovation Capacity and Commercialization Capacity, Economic Development Quarterly 21(2), 107 - 123
Hayat, E., Liyanage, C., Haigh, R. & Amaratunga, D. (2018). Development of Research and Innovation Capacity Index of HEIs on Disaster Resilience Related Studies. Procedia Engineering, 212, 1249–1256
. Karimzadeh, S., Homayounfar, M., & Rezaei Kelidbari, H. (2023). Developing a Model for Evaluation of Organizational Innovation Capacity Using Fuzzy Inference System. Innovation Management in Defensive Organizations, 6(1), 109-130
. Kortman, S., Gelhard, C., Zimmermann, C., & Piller, F. T. (2014). Linking strategic flexibility and operational efficiency: The mediating role of ambidextrous operational capabilities. Journal of Operations Management, 32(7), 475-490
. Lewis, J. M., Ricard, L. M., & Klijn, E. H. (2018). How innovation drivers, networking and leadership shape public sector innovation capacity. International Review of Administrative Sciences, 84(2), 288-307
. Lopes, J., Oliveira, M., Silveira, P., Farinha, L., & Oliveira, J. (2021). Business dynamism and innovation capacity, an entrepreneurship worldwide perspective. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 7(1), 94
.
Morel, L. & Boly, V. (2014). Innovation process evaluation: From self-assessment to detailed technological audit. In 16th International Conference on Management of Technology (pp. 9-p).
Passi, Marianne. (2000). Restructuring the Innovation Capacity of the Business Sector in Estonia. Economics of Transition, 8(1), 175- 195. Park, E. M., & Seo, J. H. (2021). Effect of Exploration and Exploitation Activities on Technology Innovation Capacity and Innovation Performance: Mediating Effect According to Absorption Capacity and Innovation Strength. Journal of Convergence for Information Technology, 11(8), 73-83
. Rahman, M., Doroodian, M. , Kamarulzaman, Y. & Muhamad, N. (2014). Designing and Validating a Model for Measuring Innovation Capacity Construct. Advances in Decision Sciences, 10, 1-11
. Tautorat, P., Lalin, B., Schmidt, T. S., & Steffen, B. (2023). Directions of innovation for the decarbonization of cement and steel production–A topic modeling-based analysis. Journal of Cleaner Production, 407, 137055
بررسی ابعاد مختلف شبکه مضامین مدل ظرفیت نوآوری در صنعت سیمان ایران با مدل سازی معادلات ساختاری
* محمد گلشنیمنش ** علی مروتیشریفآبادی *** سیدحیدر میرفخرالدینی **** علیرضا ناصرصدرآبادی
* دکترای مدیریت صنعتی،دانشکده اقتصاد،مدیریت وحسابداری دانشگاه یزد، یزد، ایران.
m.golshani.m@gmail.com
** دانشیار بخش مدیریت صنعتی دانشکده اقتصاد، مدیریت و حسابداری دانشگاه یزد، یزد، ایران.
*** استاد، مدیریت صنعتی، دانشکده اقتصاد، مدیریت و حسابداری، دانشگاه یزد، یزد، ایران.
**** دانشیار بخش مدیریت صنعتی دانشکده اقتصاد، مدیریت و حسابداری دانشگاه یزد یزد، ایران.
alireza_naser@yazd.ac.ir
تاریخ دریافت: 03/10/1402 تاریخ پذیرش: 29/11/1403
چکيده
نوآوری نقشی پررنگ در توسعه و پیشرفت در صنایع مختلف دارد. تلفیق علم و فناوری با روشهای روز بین‌المللی می‌تواند به بهبود فرآیندها در بخشهای مختلف بینجامد. با توجه به‌ضرورت بررسی وضعیت شرکتهای فعال در عرصه سیمان و با درنظرداشتن ظرفیت‌های بالقوه و داراییهاي ذاتی شرکتها در بهبود فعالیتهاي نوآورانه، مطالعه پیشرو به طراحی مدل ظرفیت نوآوری شرکتهای تولید سیمان ایران میپردازد. این تحقیق به دنبال بررسی چگونگی مدل ظرفیت نوآوری در شرکتهای تولید سیمان ایران با رویکرد آمیخته، از روش تحقیق کیفی و روش کمی پیمایش با معادلات ساختاری بهره برده است. در گام نخست با کمک روش کیفی تحلیل مضمون، از دادههای حاصل از مصاحبه نیمهساختارمند و طبقه‌بندی آنها، مدل اصلی استخراج شد. در نهایت شبکه مضامین ظرفیت نوآوری در شرکتهای تولید سیمان ایران ارائه شده و ابعاد آن مورد بررسی و پیمایش قرار گرفتهاند. در این مدل پارادایمی، ایدهزایی و ایدهپروری بهعنوان عامل علی، بهبود مهارت‌های مدیریتی، رشد و تعالی منابع انسانی بهعنوان عوامل بسترساز و عوامل ارتباط دوسویه سیاست نوآوری و راهبرد شرکت، تعامل دوسویه با سازمان‌های بیرونی، توجه به روندهای تجاری، رصد و انطباق با تحولات محیطی و نیز همسویی و حرکت مطابق رشد فناوری اطلاعات بهعنوان عوامل مداخله‌گر مدل هستند. همچنین دو استراتژی اصلی مستخرج از این مدل جهت دستیابی به ظرفیت نوآوری موردنظر، یکی عملی نمودن تغییرات اساسی و دیگری نوگرایی در تولید ایده، محصول و خدمت در صنعت سیمان بوده که در نتیجه سرمایه‌گذاری صحیح و یکپارچه روی این دو استراتژی میتوان شاهد نتایج عملکردی و مصادیق نوآوری در مدل بود. بررسی این مدل نشان داد مدل ظرفیت نوآوری شرکتهای تولید سیمان ایران بر اساس آزمون تحلیل عاملی تأییدی و نیز روایی‌سنجی همگرا و واگرا، دارای اعتبار مورد قبول بوده و تمام سازهها از روایی و پایایی مناسب برخوردارند. نتایج این مطالعه به مدیران، تصمیمسازان و کارشناسان فعال در صنعت سیمان، در مسیر بهرهگیری از نوآوری و در پی آن بهبود و بهینه‌سازی فرآیندها در این صنعت، کمک میکند.
واژه‌های کلیدی: نوآوری، ظرفیت نوآوری، سیمان ایران، شبکه مضامین، معادلات ساختاری.
نوع مقاله: پژوهشی
نویسندة عهده‌‌دار مکاتبات: علی مروتیشریفآبادی Alimorovati@yazd.ac.ir
|
1- مقدمه
پرداختن به موضوع نوآوری با توجه به نقش محوری و پررنگ آن در توسعهیافتگی، پیشرفت و ارتقای فرآیندها در سازمان‌ها و صنایع مختلف در سراسر جهان اهمیت روزافزونی داشته است. نوآوری در صنایع با استفاده از فناوریهای نوین و کارآمد مدنظر پژوهشگران و صنعتگران است. صنعت سیمان از جمله صنایعی است که همواره با چالش‌های متعددی روبروست. از یک سو طول عمر صنعت و تجهیزات، تولید را تحت‌تأثیر قرار داده و از سوی دیگر افزایش هزینه‌های تولید، محیط ناپایدار و پیچیده‌ای را برای این صنعت رقم زده است. توسعه خلاقیت و نوآوری در صنعت سیمان، می‌تواند زمینه دانش‌بنیانی این صنعت و به دنبال آن کسب مزیت های رقابتی برای صادرات فراهم آورد (جمالامیدی، بزرگمهر 1402). همچنین از آنجا که تغییر فناوری درصنعت سیمان بسیار گران بوده و نیز نوآوری از طریق خرید فناوری به راحتی قابل تقلید است، توجه به سایر ابعاد ظرفیت نوآوری در قالب یک مدل جامع ضروری مینماید(کولک، سلاجقه1402). در صنعت سیمان کشور به دلیل عدم تعادل بازار، شدت رقابت در بازار افزایش یافته و لذا شناسایی و بکارگیری ظرفیت نوآوری به منظور ایجاد تمایز در این بازار رقابتی اهمیت مضاعف پیدا کرده است (گلشنیمنش و همکاران 1402). بررسی پژوهشهای انجام گرفته بیانگر تمرکز بر مفهومپردازی و بررسی ارتباط دو یا چند مضمون از مضامین مرتبط با شبکه مضامین ظرفیت نوآوری آن هم بصورت مطالعه موردی در یک یا چند کارخانه بصورت محدود بوده است و ساخت مدلی جامع بومی با رویکرد کیفی و اکتشافی برای ارزیابی ظرفیت نوآوری این شرکتها موردتوجه قرار نگرفته است در حالی که مدل جامع مذکور بصورت بومی در گستره جغرافیایی صنعت سیمان کشور بررسی و ارائه شده است.
این مدل با شناخت عوامل اثرگذار بر بهبود ظرفیت نوآوری در دسته‌های مقولات اصلی و فرعی، مقولات توصیفی و تفسیری و همچنین مقولات ارتباطی به کلیه مدیران و کارشناسان صنعت سیمان کشور در شناساندن عواملی که می‌تواند ظرفیت نوآوری آنها را تحت‌تأثیر قرار دهد، کمک کرده و راهکارهای بهبود افزایش توان و ظرفیت جذب نوآوری را ارائه و زمینهساز تقویت دیدگاه جامع و یکپارچه از مفهوم ظرفیت نوآوری شده و در نهایت سبب خواهد شد آنان این نتایج را مبنای راهبردهای نوآورانه بعدی خود در جهت تثبیت بیشتر در بازار و کسب مزیت‌های رقابتی قرار دهند.
بررسی ابعاد مختلف شبکه مضامین مدل ظرفیت .../ علی مروتیشریفآبادی و همکاران 96 |
2- مبانی نظری و پیشینه
2-1- ظرفیت نوآوری
نوآوری تلفیقی از تغییر، تازگی و موفقیت است که می‌تواند منجر به بهبود عملکرد مجموعه کاری به شکل افزایش سهم بازار، رشد فروش و ارتقا بهره‌وری بروز یابد؛ بنابراین سازمان‌ها و صنایع گوناگون در تلاش‌اند برای رشد، پیشرفت، بهبود عملکرد و وضعیت اقتصادی خود و حفظ مزیت رقابتی، از آن بهره گیرند (کریم‌زاده و همکاران، ۱۴۰۲). محققان بر این اعتقادند که نوآوري نیازمند زیرساخت‌هایی است که به طور کلی میتوان آنها را به دو دسته بالقوه و بالفعل تقسیم کرد. از بخش بالقوه آن به عنوان ظرفیت نوآوری و از قسمت بالفعل آن به عنوان توانمندی نوآوری یاد میشود (مورل و بولی1،2014). ظرفیت نوآوری را توان بالقوه یک مجموعه در مسیر انجام فعالیتها می‌دانند که می‌تواند در قالب معرفی و عرضه محصولات و خدمات جدید، ایجاد رویکرد نوین در فرایندهای کاری یا بهرهگیری از ایدههای خلاقانه در یک سازمان یا مجموعه کاری دیده شود. عوامل گوناگونی در این بحث نقش دارند به طور مثال از یک منظر میتوان ایجاد فضای کاری مناسب با نوآوری، رویهمند بودن فرایندها و ارتباطات درون و برونسازمانی، مدیریت استراتژیک دانش، جمع‌آوری و تولید ایدههای جدید و مدیریت منابع انسانی بر اساس نوآوری را موارد تشکیل‌دهنده ظرفیت نوآوری دانست (آراستی و همکاران، ۱۳۸۸). از طرفی مفهوم ظرفیت نوآوری، بر پایه مفهوم عمیقتری در ادبیات شرکتی به نام ظرفیت جذب پایهگذاری شده است. ظرفیت جذب یکی از ابعاد ظرفیت نوآوری در ارتباط با شناسایی، ارزیابی، اکتساب و یکپارچهسازی دانش خارجی به حساب میآید ومفهومی است که نقش مهمی را در مطالعات نوآوری و رقابتپذیری ایفا کرده و نتایج سازمانی وسیعی را دنبال میکند (پارک2، 2021).
مدل‌های نوآوری می‌توانند آفریننده (ورود به بازار و ایجاد تغییرات)، سازنده راه‌حل (درک و رضایت‌بخشی به مشتری)، اهرم کننده (بدعت‌گذاری در کسبوکار محوری برای ایجاد مزیت)، توسعه‌دهنده (استفاده از یک توانمندی محوری برای ورود و غلبه بر بازارهای نزدیک)، مدافع (متمرکز بر نقاط قوت و حرکت در مسیر کم تغییر) و دنبال‌کننده سریع (بهینه‌سازی توانمندی‌ها برای پاسخ سریع در فضای رقابتی نوآوری) باشند.
2-2- نوآوری در صنعت سیمان
عمده نوآوریها در صنعت سیمان، معطوف به اتخاذ استراتژی‌های بهره‌وری مواد برای بهینه‌سازی استفاده از سیمان در راستای پاسخ به تقاضا در کل زنجیره تولید و ساخت و نیز کاهش انتشار CO2 از تولید سیمان است. مطالعات نشان می‌دهند که اتخاذ مقررات زیستمحیطی و نیز نوآوری‌های فناوری نقش مهمی در ارتقای کارایی زیستمحیطی صنعت سیمان دارند. در میان همه عوامل تأثیرگذار، بهبود ظرفیت دفع آلودگی بیشترین تأثیر مثبت را بر کارایی زیستمحیطی دارد. بر اساس پژوهش‌ها، پایبندی به استراتژی کاهش انتشار کربن‌دی‌اکسید و صرفه‌جویی در انرژی، بهینه‌سازی مداوم ساختار مصرف انرژی، بالابردن سطح صنعتی‌شدن و تراکم صنعتی می‌تواند منجر به توسعه پایدار صنعت سیمان شود (تو3 و همکاران، ۲۰۲۲).
2-3- مرور ادبیات
نگاهی به پژوهشهای انجام شده نشان میدهد که مفهومپردازی و ارائه مدل ظرفیت جذب نوآوری در تحقیقات، بیشتر مدنظر بوده است و نسبت به ساخت مدلی بومی برای شرکتهای تولید سیمان در کشور، تحقیقی با رویکرد کیفی و اکتشافی انجام نشده است تا برای ارزیابی ظرفیت نوآوری این مجموعهها بتوان از آن بهره برد. از جمله مطالعات بررسی شده میتوان به‌اختصار به موارد زیر اشاره کرد:
بررسی ابعاد مختلف شبکه مضامین مدل ظرفیت. .../ علی مروتیشریفآبادی و همکاران 97 |
نمودهاند. یکی از نتایج این تحقیق، وجود همبستگی بالا بین حمایت از نوآوری و نوآوری در کسبوکار بوده است. کولک و سلاجقه(1402) در پژوهشی تاثیر مدیریت منابع انسانی سبز را بر نوآوری سبز با در نظرگرفتن نقش میانجی برای دانش زیستمحیطی سبز در کارخانه سیمان لامرد بررسی کردهاند. نتایج این مطالعه نشان داد بین مدیریت منابع انسانی سبز با دانش زیست محیطی سبز و همچنین نوآوری سبز رابطه مثبت و مستقیم معناداری وجود دارد. محمودپور (1400) در مطالعهای به اهمیتسنجی مولفههای ظرفیت نوآوری بر اساسAHP فازی در کارخانجات بنیاد تعاون زندانیان کلانشهر تبریز پرداخت. برای تجزیهوتحلیل دادههای جمع‌آوری شده از تحلیل عاملی تائیدی و جهت اولویت‌بندی مؤلفه‌های مؤثر در ظرفیت نوآوری در کارخانجات بنیاد تعاون زندانیان کلانشهر تبریز از تکنیک AHP فازی استفاده شد. نتایج تحلیل عاملی تائیدی نشان دهنده 20 معرف در قالب پنج مولفه اصلی ظرفیت نوآوری در جامعه آماری مورد بررسی بوده است. همچنین نتایج روش AHP فازی نشان داد که در کارخانجات بنیاد تعاون زندانیان کلانشهر تبریز به ترتیب مؤلفه‌های اصلی مدیریت مدیریت راهبردی دانش، رویهمند بودن فرایندها و ارتباطات درون و برونسازمانی، ایجاد فضای کاری مناسب ازطریق رهبری فعالیتهای نوآوری، تولید ایدههای نو و مدیریت منابع انسانی بر محور نوآوری می باشند.
برزگر و همکاران (1400) در تحقیقی به دنبال ارائه مدلی جهت خلق ظرفیت‌های نوآوری در مدیریت دانشگاهی ایران بودند. این مطالعه با رویکرد آمیخته (کیفی و کمی) انجام شد و به‌منظور تحلیل دادهها در بخش کیفی از روش کدگذاری (برگرفته از روش نظریه دادهبنیاد) استفاده و در نهایت با تدوین پرسشنامه و با استفاده از روش دلفی به تعیین اعتبار پرسشنامه پرداخته شده است. برای تحلیل دادههای کمی از آزمونهای آماری کلموگروف-اسمیرنوف جهت تعیین نرمال بودن دادهها، تحلیل عاملی تأییدی برای تعیین روایی ابزار و مدل معادلات ساختاری برای آزمون الگو و ... استفاده شده است. نتایج نشان داده است که «سازماندهی و ساختار سازمانی»، «فرایندهای سازمانی» و «منابع و تجهیزات» بهعنوان مؤلفه‌ها و «فرهنگ سازمانی»، «مدیریت سرمایه انسانی»، «رهبری و مدیریت راهبردی دانش»، «آموزش و ارتقاء علمی» و «پژوهش و فناوری» عوامل مؤثر بر نوآوری شناسایی شدهاند.
زندی و همکاران (1399) در پژوهش خود شناسایی عوامل مؤثر بر ظرفیت نوآوری بنگاه‌های دانش‌بنیان حوزۀ فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران را به روش کمی‌ـ‌کیفی مدنظر قراردادند. بخش نخست، به‌صورت کیفی و با استفاده از روش تحلیل پیشینۀ موضوع و مصاحبه با 9 نفر از سیاست‌گذاران، خبرگان، و مدیران بنگاه‌های حوزۀ فناوری اطلاعات و ارتباطات انجام شده است. در بخش دوم، الگوی به‌دست‌آمده در مرحله نخست از طریق توزیع پرسشنامه در میان 275 بنگاه فعال در این حوزه، پیمایش شده تا اعتبار الگوی پیشنهادی سنجیده شود. بنابر نتایج به‌دست‌آمده، عوامل محیطی، نسبت به عوامل سازمانی، در ارتقای ظرفیت نوآوری بنگاه‌های حوزۀ فناوری اطلاعات و ارتباطات اهمیت بیشتری دارند. همچنین، نتایج به‌دست‌آمده در این مقاله نشان میدهد، مهم‌ترین عوامل سازمانی مؤثر بر ظرفیت نوآوری عبارت‌اند از: همکاری و ارتباطات، منابع ایده‌یابی، عوامل فردی، فرهنگ سازمانی، راهبردها و مدیریت فناوری، مدیریت دانش و یادگیری سازمانی و تخصیص منابع به نوآوری.
گودرزی و همکاران (1399) در مطالعه خود تأثیر ظرفیت نوآوری بر عملکرد سازمانی با نقش نوآوری اجتماعی(مورد مطالعه: بیمه البرز) را بررسی کردند. به این منظور، جهت جمع‌آوری دادهها، از پرسشنامه پنج گزینه‌ای استاندارد استفاده شده است. برای سنجش اعتبار محتوا، از نسبت اعتبار محتوا استفاده شده که تمامی نسبت‌های بدست آمده بالای 49/0 بوده و برای سنجش پایایی از ضریب آلفای کرونباخ با کمک نرم‌افزار SPSS استفاده شده که ضرایب بدست آمده بالاتر از 7/0 بوده است. مقادیر بدست آمده، حاکی از آن هستند که ابزارهای اندازهگیری از روایی و پایایی خوبی برخوردار هستند. سپس دادهها از طریق تحلیل عاملی، تحلیل مسیر و رگرسیون سلسله‌مراتب مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفتهاند. نتایج نشان میدهد که ظرفیت جذب بر عملکرد سازمانی با نقش میانجی نوآوری مبتنی بر فرآیند، محصول، تحول‌گرایی تأثیر دارد.
بررسی ابعاد مختلف شبکه مضامین مدل ظرفیت .../ علی مروتیشریفآبادی و همکاران 98 |
حجم وسیعی از تحقیقات آکادمیک در مورد کربن‌زدایی صنعت در صنایع سیمان و فولاد وجود دارد، اما تاتورات4 و همکاران (۲۰۲۳) جهت‌های نوآوری در این زمینه را به شکل زیر بررسی کردهاند. ایجاد مجموعه‌داده‌های حاوی ادبیات آکادمیک در مورد کربن‌زدایی صنعت، ساختاربندی مقاله‌های شناسایی شده به‌صورت موضعی با استفاده از رویکرد مدل‌سازی موضوع، و کمی‌کردن انتشار و حجم توسط گزینه کربن‌زدایی اساسی در طول زمان. نتایج نشان میدهد که تحقیقات روی تولید سیمان و فولاد مدت‌هاست که بر بهبود کارایی متمرکز بوده است و اخیراً به سمت راه‌حل‌هایی که امکان کربن‌زدایی عمیق صنایع را میدهد، تغییر کرده است.
تو و همکاران (۲۰۲۲)، با استفاده از مدل DEA-Tobit، به طور تجربی تأثیر مقررات زیستمحیطی و نوآوری‌های تکنولوژیکی را بر کارایی محیط‌زیست صنعتی با دادههای صنعت سیمان چین تجزیهوتحلیل کردند. نتایج نشان میدهد که هم مقررات زیستمحیطی و هم نوآوری‌های فناوری نقش مهمی در ارتقای کارایی زیستمحیطی صنعت سیمان دارند. در بین همه عوامل تأثیرگذار، بهبود ظرفیت دفع آلودگی بیشترین تأثیر مثبت را بر کارایی زیستمحیطی دارد، درحالی‌که اثر صرفه‌جویی در مصرف انرژی ناشی از مقررات زیستمحیطی آشکار نیست، ساختار وقف عامل تأثیر قابل‌توجهی بر کارایی زیستمحیطی ندارد. پایبندی به استراتژی کاهش انتشار و صرفه‌جویی در انرژی، بهینه‌سازی مداوم ساختار مصرف انرژی، بالابردن سطح صنعتی‌شدن و تراکم صنعتی منجر به توسعه پایدار صنعت سیمان میشود.
لوپز5 و همکاران (2021) در تحقیق خود به پویایی کسب و کار و ظرفیت نوآوری، چشمانداز جهانی کارآفرینی با روش مطالعه روی مؤلفه ها در سطح قارههای مختلف پرداختند. داده ها از گزارشات بررسی کارآفرینی جهانی و رقابت
جهانی، مورد استفاده قرار گرفته و در تحلیل دادهها از روش رگرسیـون خطـی اسـتفاده شـده است. نتایج نشـان داده در
بررسی ابعاد مختلف شبکه مضامین مدل ظرفیت. .../ علی مروتیشریفآبادی و همکاران 99 |
کیامپی7 و همکاران (2021) در مطالعهای به بررسی تاثیر قابلیتهای تجزیه و تحلیل دادههای بزرگ بر نوآوری مدل کسب و کار: نقش میانجی گرایش کارآفرینی، با استفاده از منظر توانمندی‌های پویایی DCV، رابطه بین BDAC و نوآوری مدل کسبوکار پرداختند. مدل طراحی شده با کمک تجزیهوتحلیل مقایسه‌ای کیفی فازی، توسط PLS-SEM بررسی و ارزیابی شد. دادهها از 253 شرکت بریتانیایی جمع‌آوری‌شده و مورداستفاده قرار گرفت و دریافتند که بر آن، اثری مستقیم و غیرمستقیم دارد.
[1] . Morel & Boly
[2] . Park
[3] .Tu
[4] .Tautorat
[5] .Lopes
[6] .Park
[7] .Ciampi
بررسی ابعاد مختلف شبکه مضامین مدل ظرفیت .../ علی مروتیشریفآبادی و همکاران 100 |
محقق/ سال | عنوان تحقیق | عوامل استخراجی مرتبط با ظرفیت نوآوری |
|---|---|---|
جمالامیدی و بزرگمهر (1402) | بررسی نقش و جایگاه خلاقیت و نوآوری در شرکت های دانش بنیان- مربوط به شرکت های سیمان | · توجه به نوآوری · میزان نوآورانه بودن · جو نوآوری · میزان حمایت از نوآوری · انگیزه قسمت برای نوآوری در شغل |
محمود پور (1400)
| اهمیت سنجی مولفههای ظرفیت نوآوری بر اساس AHP فازی
| · مدیریت راهبردی دانش · رویهمند بودن فرایندها و ارتباطات درون و برونسازمانی · رهبری فعالیتهای نوآوری · تولید ایدههای نو · مدیریت منابع انسانی بر محور نوآوری |
برزگر و همکاران (1400)
| ارائه مدلی جهت خلق ظرفیت‌های نوآوری در مدیریت دانشگاهی ایران
| · «سازماندهی و ساختار سازمانی»، · «فرایندهای سازمانی» · «منابع و تجهیزات» · «فرهنگ سازمانی» · «مدیریت سرمایه انسانی» · «رهبری و مدیریت راهبردی دانش»، «آموزش و ارتقاء علمی» · «پژوهش و فناوری» |
زندی و همکاران (1399)
| شناسایی عوامل مؤثر بر ظرفیت نوآوری بنگاه‌های دانش‌بنیان حوزۀ فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران
| · همکاری و ارتباطات · منابع ایده‌یابی · عوامل فردی · فرهنگ سازمانی · راهبردها و مدیریت فناوری · مدیریت دانش و یادگیری سازمانی · حمایت نهادی و تخصیص منابع به نوآوری · عوامل کلان اقتصادی · موقعیت بنگاه · نتایج بازار نتایج مالی نتایج انسانی، |
گودرزی و همکاران (1399)
| تأثیر ظرفیت نوآوری بر عملکرد سازمانی با نقش نوآوری اجتماعی (موردمطالعه: بیمه البرز) | · ظرفیت جذب · نوآوری مبتنی بر فرایند، محصول تحول‌گرایی
|
عالینژاد و همکاران (1398)
| طراحی مدل ارزیابی ظرفیت نوآوری شرکتهای دانش‌بنیان با رویکرد استنتاج فازی (موردمطالعه شرکتهای پارک فناوری پردیس) | · ارتباطات با درون و برون سازمان، · ابعاد فنی و تخصصی پروژه‌های سازمانی |
مؤمنی و همکاران (1397) | بررسی تأثیر مدیریت دانش مشتری بر ظرفیت نوآوری با نقش میانجی ظرفیت جذب دانش (مطالعه موردی: مرکز نوآوری صنایع خودرو سایپا) | · مدیریت دانش مشتری |
حسن‌زاده باجگانی و همکاران (1397) | بررسی تأثیر شایستگی‌های فناوری اطلاعات بر عملکرد با توجه به نقش چابکی سازمانی و ظرفیت نوآوری (موردمطالعه: شرکت پیشگامان یزد)
| · شایستگی‌های فناوری اطلاعات · چابکی سازمانی
|
مرندی و امیرخانی (1395) | بررسی رهبری معنوی و تأثیر آن بر ظرفیت نوآوری کارکنان با نقش میانجیگری توانمندسازی کارکنان (موردمطالعه: دانشگاه شهید بهشتی) | · رهبری معنوی · توانمندسازی کارکنان · فضای نوآورانه سازمان |
حصیری و حمیدیان پور (1393) | · مدیریت راهبردی منابع انسانی · مشارکت و مدیریت مشارکتی | |
اسلامی و همکاران (1393) | بررسی تأثیر ظرفیت جذب دانش بر عملکرد شرکت از طریق نقش میانجی جهت‌گیری فناوری | · ظرفیت جذب دانش · جهت‌گیری فناوری |
صنوبر و همکاران (1390) |
| · استفاده از ابزارهاي مختلف جهت دستیابی به دانش · انتقال و ردوبدل‌شدن دانش اعضاء سازمان بین یکدیگر توانایی سازمان در به‌وجودآوردن و تولید دانش، تثبیت و حفاظت آن در سازمان، سنجش وضعیت دانش و دارایی‌های دانشی سازمان |
آراستی و همکاران (1388) | شناسایی عوامل مؤثر بر ظرفیت نوآوری بنگاه‌های اقتصادی: مطالعه موردی شرکتهای اتوماسیون صنعتی ایران | · رهبری فعالیتهای نوآوری · «رویهمند بودن فرایندها و ارتباطات درون و برونسازمانی» · · «جمع‌آوری و تولید ایدههای نو» · مدیریت منابع انسانی بر محور نوآوری |
تاتورات و همکاران (۲۰۲۳) | جهت‌های نوآوری برای کربن‌زدایی از تولید سیمان و فولاد - تحلیلی مبنی بر مدل‌سازی موضوعی. مجله تولید پاکتر | · جهت‌های نوآوری |
لوپز و همکاران (2021) | · مطالعه و آگاهی بیشتر نسبت به روشهای نوآوری · پویایی کسبوکار | |
پارک (2021) | · ظرفیت نوآوری فناوری · قدرت نوآوری | |
کیامپی و همکاران (2021) | · قابلیت جمع‌آوری دادههای بزرگ · قابلیت تحلیل دادههای بزرگ · قابلیت به‌کارگیری نتایج تحلیل دادههای بزرگ | |
زوبیزارتا1 و همکاران (2020) | · پایداری کسبوکار · قابلیتهای مدیریت پروژه از جمله مدیریت زمان و محدوده پروژه | |
وارو2 و همکاران (2020)
| نقش رهبری تحول‌آفرین، یادگیری سازمانی و ساختار بر ظرفیت نوآوری: شواهدی از مدارس خصوصی اندونزی
| · یادگیری سازمانی · ساختار سازمانی · رهبری تحول‌آفرین · سازمان‌های یادگیرنده |
بروداستوک3 و همکاران (2019) | آیا مسئولیت اجتماعی شرکت بر ظرفیت نوآوری تأثیر میگذارد؟ پیوند غیرمستقیم بین اجرای مدیریت محیط زیستی و اجتماعی و عملکرد نوآوری | · اتخاذ سیاست CSR مناسب
|
حیات و همکاران (2018) | توسعه شاخص تحقیق و نوآوری ظرفیت مراکز دانشگاهی در مورد مطالعات مرتبط با تاب‌آوری در برابر بلایای طبیعی | · توسعه ظرفیت تحقیق و ایجاد ظرفیت تحقیقاتی · رشد تعداد و کیفیت پژوهشگران · ساختار سازمان · سیستم و سیاست‌های کلان سازمان · مهارت و آموزش کارکنان. |
بریکس4 (2018) | ایجاد ظرفیت نوآوری رویکردی برای حفظ تعادل بین اکتشافی و بهره‌برداری در یادگیری سازمانی | · انگیزش و تعامل مانند بازخورد بین تیم مدیریت و کارمندان · فرهنگ کاری بی‌پرده و شفاف برای نوآوری · فرهنگ اکتشاف و بهره‌برداری نوآوری |
ژو و ژو5 (2017) | تجزیهوتحلیل عاملی تأثیر ظرفیت نوآوری سازمانی IT بر اساس پویایی سیستم | · همکاری دانشگاه و صنعت · توانمندی پرسنل فناوری اطلاعات · سرمایه‌گذاری R&D · قابلیت توسعه سیستم IT در زمانهای مختلف و بین منابع IT · ظرفیت نوآوری IT · |
لویس6 و همکاران (2017) | چگونه محرک‌های نوآوری، شبکه و رهبری ظرفیت نوآوری بخش دولتی را شکل می‌دهند | · توجه به محرک‌های نوآوری (ساختارها، فرآیندها و عوامل محتوا)، · شبکه‌های خارجی (سطوح ارتباطی خارج از سازمان) · ویژگیهای رهبری، · نتایج حاصل از رهبری |
باترینک7 و همکاران (2016). | عوامل مرتبط با خروجی نوآورانه در صنعت کشاورزی هلند | · درک‌کردن · سهم بازار · ثبات و کارایی شرکت · بودجه تحقیق و توسعه |
گارسیا پیکرز8 و همکاران (2015) | عوامل تعیین‌کننده ظرفیت نوآوری: مدل‌سازی و شواهد تجربی اسپانیا | · تدوین مدل ظرفیت نوآوری در هر بخش کسبوکار · سازگاری بین ابعاد نوآوری و فرایندهای راهبردی کسبوکار |
رحمان و همکاران (2014) | طراحی و اعتبارسنجی الگوی اندازهگیری ظرفیت نوآوری | · مدیریت دانش · فناوری · مدیریت ایده · توسعه پروژه · قابلیتهای تجاری‌سازی |
کورتمن9 (2014)
| نقش واسطه‌ای جهت‌گیری‌های راهبردی در رابطه بین تصمیمات دوسوتوانی و جهت‌گیری نوآورانه | · رفتار دوسوتوانی نوآورانه
|
مورل و بولی (2014) | ارزیابی فرآیندهای نوآورانه در شرکتهای فرانسوی: پیشنهاد روش‌شناختی برای ارزیابی ظرفیت نوآوری شرکت | · افراد و گروه‌ها · محصول یا فرایند نوآورانه · قابلیت مدیریت پروژه · توانمندی‌های مربوط به مدیریت نوآوري |
دمیگوئیل10 و همکاران (2011)
| محیط نوآورانه منطقه‌ای و پویایی خوشه‌های آن
| · نوآوری منطقه‌ای · بهره‌وری خوشه‌ها · میزان اشتغال · میزان فروش |
هال11 (2007) | توسعه شاخص‌های تاریخی 50 کشور از ظرفیت نوآوری و ظرفیت تجاری سازی | · حق ثبت اختراع · ظرفیت مالی دولت برای محیط تجارت |
مورل و بولی (2006)
| ارزیابی فرآیند نوآوری: از خودارزیابی تا حسابرسی فنی دقیق. | · تعداد ثبت اختراع · منابعی که سازمان به نوآوری تخصیص داده · تعداد محققین و طراحان در پروژه‌های نوآوری · تجهیزات و دارایی‌های فیزیکی شامل مواردی چون تجهیزات آزمایشگاهی و دستگاه‌های طراحی کامپیوتری |
پاسی12 (2005) | بازسازی ظرفیت نوآوری در بخش تجارت در استونی | · بازسازی مطلوب تحقیق و توسعه صنعتی · توسعه ظرفیت‌های تحقیق و توسعه · دسترسی آسان‌تر به بازار سرمایه · دسترسی به تخصص‌های مدیریتی |
آلگر13 و همکاران (2005) | مبتنی بر ادبیات: تحلیل خروجی نوآوری: پیامدهایی برای ظرفیت نوآوری | · شرایط کار -فضاي کار · شرایط فرهنگی موجود در سازمان |
[1] .Zubizarreta
[2] .Waruwu
[3] .Broadstock
[4] .Brix
[5] .Xue and Xu
[6] .Lewis
[7] .Batterink
[8] .García-Piqueres
[9] .Kortman
[10] .De Miguel
[11] .Hall
[12] .Paasi
[13] .Alegre
3- روششناسی
در وهله اول، این تحقیق از حیث هدف، یک تحقیق توسعهای است. در وهله دوم، این تحقیق از حیث ماهیت، از نوع پژوهشهای آمیخته است. جامعه آماری خبرگان صنعت سیمان از حدود 60 کارخانه سیمان کشور هستند که با توجه به فرمول کوکران تعداد 75 نفر به عنوان نمونه انتخاب شده اند این افراد با تحصیلات دانشگاهی عمدتا با تحصیلات و مسئولیت های مرتبط با حوزه نوآوری و معمولا با سابقه بالای 5 سال و پست مدیریتی و تحصیلات کارشناسی به بالا انتخاب شدهاند. این پژوهش به دنبال پاسخ به سؤالات زیر است: مدل ظرفیت نوآوری در شرکتهای تولید سیمان ایران چگونه است؟ مفهوم و ابعاد ظرفیت نوآوری در پژوهشهای پیشین داخلی و خارجی چیست؟ شبکه مضامین ظرفیت نوآوری شرکتهای تولید سیمان ایران (مضامین پایه، سازماندهنده و فراگیر) چگونه است؟ ابعاد ظرفیت نوآوری در شرکتهای تولید سیمان ایران کدام است؟ مدل ظرفیت نوآوری شرکتهای تولید سیمان ایران در این شرکتها از چه سطحی از اعتبار برخوردار است؟ به‌منظور پاسخ به این سؤالات، مراحل زیر در فرایند این مطالعه مورد توجه قرار گرفتهاند.
1. مرور سیستماتیک و جستجوی تمامی عوامل مؤثر بر ایجاد ظرفیت جذب نوآوری از تمامی منابع با تکیه بر روش تحقیق کیفی تحلیل مضمون
2. تحقیق کیفی با روش تحلیل مضمون با کمک مصاحبه با خبرگان در زمینه عوامل مؤثر بر پدیده ظرفیت نوآوری که نتایج آن سبب ایجاد شبکه مضامین (مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر) در جهت توسعه مدل ظرفیت جذب نوآوری در شرکتهای تولید سیمان ایران شد. این مرحله با تحلیل و بررسی نتایج مصاحبه با خبرگان در مرحله پیشین انجام شد و ساز و کار روش آن کدگذاری برای یافتن انواع مضامین و ارائه یک مدل است.
3. از روی مدل ارائه شده به صورت شبکه مضامین، مقیاس ظرفیت نوآوری طراحی شده و در قالب پرسشنامه‌ای تنظیم شد تا برای سنجش نهایی محتوای آنها توسط خبرگان بررسی شوند. این مرحله روش تحلیل دلفی است. مرحله تحلیل کیفی معمولاً به صورت رفت و برگشتی و حداقل دوبار چک کردن موارد استخراجی، انجام میشود تا در نهایت بر اساس پارامتر انحراف معیار، عوامل نهایی باقی مانده در زمینه ظرفیت جذب نوآوری متناسب با صنعت و بازار کشور، باقی بمانند. این مرحله اعتبار سنجی یا روایی سنجی محتوایی است.
بررسی ابعاد مختلف شبکه مضامین مدل ظرفیت .../ علی مروتیشریفآبادی و همکاران 104 |
4. تجزیه و تحلیل دادهها
ابعاد ظرفیت نوآوری در شرکتهای تولید سیمان ایران کدام است؟ این ابعاد حاصل استخراج از شبکه مضامین توسعه داده شده برای ظرفیت نوآوری شرکتهای سیمان است.
1-4- آزمون حد کفایت دادهها KMO
جدول 2. اندازهگیری کفایت نمونه
305/2167 | ||
861 | ||
000/0 | ||
2-4-آزمون نرمالیته
در این پژوهش از آزمون کلموگروف-اسمیرنف برای بررسی فرض نرمال بودن دادههای پژوهش استفاده شده است. اگر سطح معنیداری (sig) برای متغیرها بزرگ‌تر از سطح آزمون (05/0) باشد توزیع دادهها نرمال است. نتیجه این آزمون در جدول 3 نشان‌داده‌شده است.
جدول 3. آزمون کولموگروف- اسمیرنف
متغیر فراگیر | آماره آزمون | سطح معناداری | نتیجه آزمون |
ایجاد ظرفیت نوآوری در شرکتهای تولید سیمان | 1/300 | 0/068 | نرمال |
مصادیق اصلی نوآوری در صنعت سیمان | 1/022 | 0/247 | نرمال |
ایده زایی و ایدهپروری در صنعت تولید و فراوری سیمان | 1/054 | 0/217 | نرمال |
بهبود مهارت‌های مدیریتی و رهبری در صنعت سیمان | 1/622 | 0/010 | غیر نرمال |
ارتباط دوسویه سیاست نوآوری و راهبردها | 2/418 | 0/000 | غیر نرمال |
رشد و تعالی منابع انسانی در صنعت سیمان | 1/503 | 0/022 | غیر نرمال |
توجه به روندها و تحرکات تجاری | 1/584 | 0/013 | غیر نرمال |
نتایج عملکردی نوآوری | 0/838 | 0/483 | نرمال |
همسویی و با رشد فناوری اطلاعات و ارتباطات | 1/118 | 0/164 | نرمال |
تعامل دوسویه با سازمان‌های بیرونی | 1/697 | 0/006 | غیر نرمال |
رصد و انطباق با تحولات محیطی | 1/184 | 0/121 | نرمال |
ظرفیت نوآوری | 0/790 | 0/561 | نرمال |
سطح معناداری برای برخی از متغیرها ، کمتر از ۰۵/۰ بوده که به معنای توزیع غیرنرمال دادههاست. اما برای نمره کل ظرفیت نوآوری، مقدار سطح معناداری برابر با 561/0 و از 05/0 بیشتر است، بنابراین توزیع نرمال است.
بررسی ابعاد مختلف شبکه مضامین مدل ظرفیت. .../ علی مروتیشریفآبادی و همکاران 105 |
اندازه گیری معیارهای روایی و پایایی مدل اندازهگیری
این معیارها شامل 1AVE و پایایی ترکیبی2 (cp) و آلفا است که در جدول 4 آمده است و نتایج نشان می دهد کل متغیرها دارای حد ملاک هستند:
جدول 4. پایایی ترکیبی و آلفای کرونباخ به عنوان آزمونهای پایایی شاخص و میانگین واریانس استخراج شده (Ave) به عنوان آزمون روایی همگرا
متغیر فراگیر | cr | AVE | α |
ایجاد ظرفیت نوآوری در شرکتهای تولید سیمان | 0/744 | 0/648 | 0/738 |
مصادیق اصلی نوآوری در صنعت سیمان | 0/791 | 0/656 | 0/783 |
ایده زایی و ایدهپروری در صنعت تولید و فراوری سیمان | 0/783 | 0/726 | 0/790 |
بهبود مهارت‌های مدیریتی و رهبری در صنعت سیمان | 0/872 | 0/698 | 0/860 |
ارتباط دوسویه سیاست نوآوری و راهبردها | ---- | ---- | ---- |
رشد و تعالی منابع انسانی در صنعت سیمان | 0/842 | 0/758 | 0/839 |
توجه به روندها و تحرکات تجاری | 0/723 | 0/750 | 0/711 |
نتایج عملکردی نوآوری | 0/860 | 0/852 | 0/855 |
همسویی و حرکت مطابق با رشد فناوری اطلاعات و ارتباطات | 0/752 | 0/740 | 0/764 |
تعامل دوسویه با سازمان‌های بیرونی | 0/733 | 0/761 | 0/715 |
رصد و انطباق با تحولات محیطی | 0/715 | 0/735 | 0/720 |
طبق جدول 4 مقادیر روایی ترکیبی (cr) و آلفای کرونباخ (α) برای همه متغیرها از 7/0 بیشتر است، بنابراین متغیرها دارای پایایی هستند. مقادیر میانگین واریانس استخراج شده (AVE) برای همه متغیرها از 5/0 بیشتر است، بنابراین متغیرها دارایی روایی همگرا هستند.
جدول 5. پایایی ترکیبی و آلفای کرونباخ متغیرهای سازماندهنده
متغیرهای سازماندهنده | cr | AVE | α |
نوگرایی در تولید ایده، محصول و خدمت در صنعت | 0/870 | 0/690 | 0/775 |
نوآورانه بودن تولیدی | 0/875 | 0/636 | 0/809 |
نوآورانه بودن غیرتولیدی | 0/875 | 0/702 | 0/789 |
تولید ایده نوآورانه از داخل شرکت | 0/867 | 0/686 | 0/770 |
تولید ایده نوآورانه از خارج شرکت | 0/855 | 0/663 | 0/746 |
نتایج غیر مالی | 0/846 | 0/581 | 0/757 |
نتایج مالی | 0/887 | 0/724 | 0/809 |
تأثیرات اطلاعاتی فناوری اطلاعات | 0/879 | 0/784 | 0/725 |
تأثیرات غیر اطلاعاتی فناوری اطلاعات | 0/891 | 0/804 | 0/756 |
بررسی ابعاد مختلف شبکه مضامین مدل ظرفیت .../ علی مروتیشریفآبادی و همکاران 106 |
سازماندندهای که از حداقل دو سوال سازماندهنده، تشکیل شده اند، ارائه میشود.
4-4- تحلیل عاملی تاییدی
5-4- روایی واگرا
جدول 6. نتایج آزمون فورنل لاکر به عنوان آزمون روایی واگرا را نمایش داده است.
[1] . Average Variance Extracted
[2] . Composite Reliability
متغیر فراگیر | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ایجاد ظرفیت نوآوری در شرکتهای تولید سیمان | 0/648 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
نوآورانه بودن تولیدی | 0/275 | 0/656 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
نوآورانه بودن غیرتولیدی | 0/458 | 0/451 | 0/852 |
|
|
|
|
|
|
|
|
تولید ایده نوآورانه از داخل شرکت | 0/442 | 0/406 | 0/648 | 0/835 |
|
|
|
|
|
|
|
تولید ایده نوآورانه از خارج شرکت | 0/359 | 0/142 | 0/503 | 0/549 | 1 |
|
|
|
|
|
|
بهبود مهارت‌های مدیریتی و رهبری در صنعت سیمان | 0/431 | 0/551 | 0/558 | 0/672 | 0/403 | 0/758 |
|
|
|
|
|
ارتباط دوسویه سیاست نوآوری و راهبردهای شرکت | 0/401 | 0/338 | 0/565 | 0/582 | 0/468 | 0/549 | 0/75 |
|
|
|
|
رشد و تعالی منابع انسانی در صنعت سیمان | 0/266 | 0/670 | 0/487 | 0/466 | 0/235 | 0/558 | 0/436 | 0/852 |
|
|
|
توجه به روندها و تحرکات تجاری | 0/208 | 0/421 | 0/561 | 0/498 | 0/473 | 0/368 | 0/371 | 0/335 | 0/74 |
|
|
نتایج عملکردی نوآوری | 0/383 | 0/228 | 0/534 | 0/560 | 0/444 | 0/442 | 0/387 | 0/375 | 0/516 | 0/761 |
|
همسویی و حرکت مطابق با رشد فناوری اطلاعات و ارتباطات | 0/382 | 0/366 | 0/487 | 0/443 | 0/451 | 0/496 | 0/503 | 0/586 | 0/329 | 0/398 | 0/735 |
با توجه به جدول بالا جذر میانگین واریانس استخراج شده تمامی متغیرهای پژوهش کمتر از همبستگی دوبه دوی متغیرها بیشتر است. یعنی اعداد روی قطر اصلی از اعداد زیر قطر اصلی بیشتر است و روایی واگرا نیز برقرار است.
بررسی ابعاد مختلف شبکه مضامین مدل ظرفیت. .../ علی مروتیشریفآبادی و همکاران 107 |
جدول 7. آزمون فورنل لارکر برای متغیرهای سازماندهنده
متغیر سازماندهنده | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
تولید ایده نوآورانه از خارج شرکت | 0/814 |
|
|
|
|
|
|
|
|
تولید ایده نوآورانه از داخل شرکت | 0/455 | 0/828 |
|
|
|
|
|
|
|
تأثیرات اطلاعاتی فناوری اطلاعات | 0/269 | 0/228 | 0/885 |
|
|
|
|
|
|
تأثیرات غیر اطلاعاتی فناوری اطلاعات | 0/548 | 0/562 | 0/480 | 0/897 |
|
|
|
|
|
نتایج غیر مالی | 0/418 | 0/522 | 0/110 | 0/558 | 0/762 |
|
|
|
|
نتایج مالی | 0/184 | 0/347 | 0/008 | 0/367 | 0/707 | 0/851 |
|
|
|
نوآورانه بودن تولیدی | 0/189 | 0/209 | 0/312 | 0/281 | 0/408 | 0/325 | 0/798 |
|
|
نوآورانه بودن غیرتولیدی | 0/361 | 0/546 | 0/138 | 0/453 | 0/721 | 0/672 | 0/319 | 0/838 |
|
نوگرایی در تولید ایده، محصول و خدمت در صنعت | 0/415 | 0/417 | 0/059 | 0/362 | 0/311 | 0/142 | 0/087 | 0/349 | 0/831 |
با توجه به جدول شماره 7، جذر میانگین واریانس استخراج شده تمامی متغیرهای پژوهش کمتر از همبستگی دوبه دوی
متغیرها بیشتر است. یعنی اعداد روی قطر اصلی از اعداد زیر قطر اصلی بیشتر است و روایی واگرا نیز برقرار است.
جدول 8. آزمون بارهای عرضی
سوالات سازماندهنده | ایده نوآورانه خارجی | ایده نوآورانه داخلی | تأثیرات اطلاعاتی IT | تأثیرات غیر اطلاعاتی IT | نتایج غیر مالی | نتایج مالی | نوآورانه بودن تولیدی | نوآورانه بودن غیرتولیدی | نوگرایی در ایده و محصول |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
نوگرایی در تولید ایده برای بهبود محصولات می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/354 | 0/352 | 0/113 | 0/340 | 0/182 | 0/013 | 0/035 | 0/284 | 0/865 |
نوگرایی در تولید محصول می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/321 | 0/290 | 0/084 | 0/258 | 0/260 | 0/190 | 0/121 | 0/292 | 0/829 |
نوگرایی در تولید ایده برای بهبود خدمات می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/359 | 0/397 | 0/119 | 0/304 | 0/333 | 0/176 | 0/132 | 0/293 | 0/796 |
تولید با کمترین درصد کربن و آلایندگی زیستمحیطی، می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/037 | 0/141 | 0/124 | 0/104 | 0/238 | 0/211 | 0/733 | 0/227 | 0/135 |
تحقیقات و تولید سیمانهای نانو، می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/210 | 0/050 | 0/297 | 0/278 | 0/188 | 0/186 | 0/818 | 0/197 | 0/072 |
ایجاد روانیت و یا سیالیت بالاتر در بتن، می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/263 | 0/267 | 0/323 | 0/351 | 0/359 | 0/284 | 0/830 | 0/228 | 0/095 |
سیمان حفاری می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/091 | 0/200 | 0/246 | 0/163 | 0/493 | 0/343 | 0/807 | 0/355 | -0/013 |
ارتقا راندمان تولید کارخانه، می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/290 | 0/448 | 0/051 | 0/360 | 0/721 | 0/606 | 0/377 | 0/861 | 0/279 |
برقراری نظام‌های تشویقی برای پرسنل، می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/297 | 0/531 | 0/206 | 0/452 | 0/590 | 0/568 | 0/270 | 0/879 | 0/268 |
بهبود برنامه‌های موبایلی در فروش می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/333 | 0/385 | 0/092 | 0/321 | 0/470 | 0/508 | 0/113 | 0/769 | 0/348 |
داشتن دیتابیس‌ها و اطلاعات کافی می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/351 | 0/831 | 0/194 | 0/491 | 0/375 | 0/234 | 0/183 | 0/397 | 0/339 |
ثبت وقایع حساس و ثبت مسائل و مشکلات شرکت، می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/253 | 0/858 | 0/293 | 0/521 | 0/587 | 0/434 | 0/149 | 0/615 | 0/338 |
تشکیل کمیته‌های نوآوری، می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/512 | 0/793 | 0/088 | 0/389 | 0/344 | 0/205 | 0/184 | 0/354 | 0/356 |
ارتباط با شرکتهای دانش‌بنیان و مراکز دانشگاهی، می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/823 | 0/377 | 0/360 | 0/451 | 0/289 | 0/038 | 0/212 | 0/235 | 0/288 |
تولید ایده از شرکتهای حوزه IT، می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/823 | 0/338 | 0/160 | 0/506 | 0/312 | 0/166 |
| 0/247 | 0/421 |
تشکیل اتاق فکر با شرکتهای همکار، می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/797 | 0/395 | 0/139 | 0/383 | 0/419 | 0/245 | 0/051 | 0/397 | 0/308 |
نتایج غیرمالی، می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/402 | 0/314 | 0/087 | 0/451 | 0/632 | 0/268 | 0/140 | 0/426 | 0/335 |
افزایش استفاده از ظرفیت‌های بالقوه راکد، می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/190 | 0/447 | 0/212 | 0/453 | 0/817 | 0/619 | 0/362 | 0/657 | 0/145 |
بهبود مستمر محصول و سیستم‌ها و فرایندهای شرکت، می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/394 | 0/466 | 0/072 | 0/509 | 0/815 | 0/559 | 0/301 | 0/540 | 0/308 |
افزایش راندمان تولید، می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/331 | 0/352 | -0/036 | 0/312 | 0/769 | 0/641 | 0/396 | 0/553 | 0/202 |
کنترل و تثبیت بازار بازارهای صادراتی، می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/155 | 0/351 | 0/111 | 0/390 | 0/715 | 0/843 | 0/352 | 0/698 | 0/212 |
کاهش هزینه‌های حقوقی، می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/118 | 0/167 | -0/186 | 0/247 | 0/505 | 0/813 | 0/245 | 0/432 | 0/019 |
افزایش میزان تقاضا برای محصول از سمت بازار، می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/194 | 0/353 | 0/032 | 0/290 | 0/569 | 0/894 | 0/225 | 0/565 | 0/115 |
دیتا برداری‌ها و ارسال دیتاهای مختلف و جدید مانند متاورس، می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/236 | 0/225 | 0/866 | 0/333 | 0/041 | 0/043 | 0/187 | 0/085 | 0/048 |
تکیه بر روباتیک و اینترنت اشیاء می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/241 | 0/182 | 0/904 | 0/504 | 0/146 | 0/024 | 0/353 | 0/155 | 0/057 |
مدیریت مؤثر و تسهیل تصمیم‌گیری‌های کلان، می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/473 | 0/493 | 0/460 | 0/903 | 0/498 | 0/422 | 0/273 | 0/485 | 0/303 |
دریافت بازخورد فوری توسط فناوری اطلاعات، می‌تواند ظرفیت نوآوری شرکت را بهبود بخشد. | 0/510 | 0/516 | 0/398 | 0/890 | 0/503 | 0/231 | 0/229 | 0/324 | 0/348 |
با توجه به جدول شماره 8 مقدار ضریب سوال سازماندهنده مربوط به هریک از متغیرهای سازماندهنده، برای متغیر مورد
بررسی ابعاد مختلف شبکه مضامین مدل ظرفیت. .../ علی مروتیشریفآبادی و همکاران 109 |
شکل 1. مقادیر آماره T برای تحلیل عاملی تاییدی مدل نهایی ظرفیت نوآوری
بررسی ابعاد مختلف شبکه مضامین مدل ظرفیت .../ علی مروتیشریفآبادی و همکاران 110 |
شکل 2. مقادیر ضرایب عاملی برای تحلیل عاملی تاییدی مدل نهایی ظرفیت نوآوری
جدول 9. مقادیرR2وQ2
متغیرها | مقادیر R2 | مقادیر Q2 |
آموزش و توانمندسازی | 760/0 | 734/0 |
ارتباط با سازمان‌های بالادستی و همکار | 796/0 | 772/0 |
ارتباط با مراکز علمی | 727/0 | 712/0 |
ارتباط دوسویه سیاست نوآوری و راهبردها | 641/0 | 611/0 |
انگیزش کارکنان | 792/0 | 765/0 |
ایجاد ظرفیت نوآوری در شرکتهای تولید سیمان | 305/0 | 290/0 |
ایده زایی و ایدهپروری | 664/0 | 614/0 |
ایده نوآورانه خارجی | 686/0 | 418/0 |
ایده نوآورانه داخلی | 766/0 | 486/0 |
| 721/0 | 707/0 |
تأثیرات اطلاعاتی IT | 718/0 | 536/0 |
تأثیرات غیر اطلاعاتی IT | 761/0 | 581/0 |
تحقیق و توسعه مؤثر | 660/0 | 620/0 |
تحولات اقتصادی | 664/0 | 644/0 |
تحولات سیاسی | 806/0 | 782/0 |
تعالی منابع انسانی | 597/0 | 558/0 |
تعامل با سازمان‌های بیرونی | 412/0 | 371/0 |
توجه به روندهای تجاری | 457/0 | 429/0 |
حرکات رقبا | 708/0 | 692/0 |
رصد و انطباق با تحولات محیطی | 450/0 | 424/0 |
رهبری نوآوری | 727/0 | 693/0 |
روندهای مشتریان | 793/0 | 767/0 |
سیاست نوآوری و راهبردها | 286/0 | 265/0 |
عملیکردن تغییرات اساسی | 392/0 | 383/0 |
فرایندهای بهینه | 668/0 | 636/0 |
مدیریت منابع انسانی | 740/ | 710/0 |
مصادیق اصلی نوآوری در سیمان | 534/0 | 515/0 |
مهارت‌های مدیریتی و رهبری | 613/0 | 564/0 |
نتایج عملکردی نوآوری | 616/0 | 581/0 |
نتایج غیر مالی | 854/0 | 460/0 |
نتایج مالی | 850/0 | 578/0 |
نوآورانه بودن تولیدی | 739/0 | 430/0 |
نوآورانه بودن غیرتولیدی | 573/0 | 362/0 |
نوگرایی در ایده و محصول | 904/0 | 584/0 |
همسویی با فناوری اطلاعات و ارتباطات | 418/0 | 380/0 |
میانگین | 651/0 | 562/0 |
برازش مدل کلی (GOF)
مدل کلی شامل هر دو بخش مدل اندازهگیری و ساختاری میشود و با تأیید برازش آن، بررسی برازش در یک مدل کامل میشود.سه مقدار 01/0، 25/0 و 36/0 بهعنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برای این معیار معرفی شدهاست.
= 673/0
بررسی ابعاد مختلف شبکه مضامین مدل ظرفیت. .../ علی مروتیشریفآبادی و همکاران 111 |
4- یافته‌های پژوهش
مدل ظرفیت نوآوری در شرکتهای تولید سیمان ایران چگونه است؟
پس از انجام مصاحبه‌ها و کدگذاری پاسخ‌های داده شده به روش تحلیل مضمون و نیز اعتباریابی مدل، مدل ظرفیت نوآوری در شرکتهای تولید سیمان ایران به‌صورت شکل زیر استخراج شد و بر اساس آزمون تحلیل عاملی تأییدی و نیز روایی‌سنجی همگرا و واگرا، این مدل دارای اعتبار مورد قبول است.
شکل 3. شبکه مضامین پایه، سازماندهنده و فراگیر ظرفیت نوآوری در شرکتهای تولید سیمان
بررسی ابعاد مختلف شبکه مضامین مدل ظرفیت .../ علی مروتیشریفآبادی و همکاران 112 |
این تحقیق به دنبال طراحی مدل ظرفیت نوآوری در شرکتهای تولید سیمان ایران با رویکرد آمیخته بوده است. برای دستیابی به این هدف از روش تحقیق کیفی تحلیل مضمون و روش کمی پیمایش با معادلات ساختاری استفاده شده است. به دلیل اهمیت توجه به ظرفیت نوآوری و ابعاد زمینهساز و پیامدهای آن قبل از هر چیز باید ابعاد یک الگوی مدل ظرفیت نوآوری در شرکتهای تولید سیمان ایران که موردمطالعه این تحقیق بوده است، برای مدیریت بهتر این ظرفیت مؤثر ارائه شود؛ لذا با استفاده از روش تحلیل مضمون و مصاحبه‌های نیمهساختارمند و پرسشنامه در نهایت پس از ایجاد اشباع نظری، با استخراج، دسته‌بندی و طبقه‌بندی کدها نوسط محقق در بخش تحقیقات کیفی و پیمایش، نهایتاً شبکه مضامین ظرفیت نوآوری در شرکتهای تولید سیمان ایران ارائه شده است و سپس این ابعاد مورد پیمایش و آزمایش قرار گرفته و مسیرهای مشخص شده در مدل پایش و تأیید شدهاند و سئوالات پرسشنامه به عنوان متغیرهای آشکار به نحو مناسبی مضامین سازماندهنده و به تبع آن متغیرهای فراگیر را منعکس مینماید.
نتایج به دست آمده از این پژوهش: 1- با پژوهش جمال امیدی و بزرگمهر(1402) با عنوان "بررسی نقش و جایگاه خلاقیت و نوآوری در تولید دانش بنیان مربوط به شرکتهای تولید کننده سیمان با مطالعه سیمان خزر" از جهت اینکه به فرهنگ نوآوری به عنوان یک مولفه بسیار مهم در استقرار مدل نوآوری در این صنعت اشاره داشته، همسو می‌باشد. 2- با نتایج تحقیقات از جمله تحقیق محمودپور (1400) از حیث دستیابی به این نتیجه که " عوامل مدیریت راهبردی دانش، رویهمند بودن فرایندها و ارتباطات درون و برونسازمانی، رهبری فعالیتهای نوآوری، تولید ایدههای نو، مدیریت منابع انسانی بر محور نوآوری" از عوامل موثر بر ظرفیت نوآوری هستند؛ همخوانی داشته و در سایر ابعاد با نتایج تحقیقات مذکور متفاوت است. 3- با نتایج تحقیق برزگر و همکاران (1400) از حیث دستیابی به این نتیجه که "سازماندهی و ساختار سازمانی، فرایندهای سازمانی، «منابع و تجهیزات»، «فرهنگ سازمانی»، «مدیریت سرمایه انسانی»، «رهبری و مدیریت راهبردی دانش»، «آموزش و ارتقاء علمی»" از عوامل موثر بر ظرفیت نوآوری هستند؛ همخوانی داشته و در سایر ابعاد با نتایج تحقیقات مذکور متفاوت است. 4- با نتایج تحقیق زندی و همکاران (1399) از حیث دستیابی به این نتیجه که "همکاری و ارتباطات، منابع ایده‌یابی و عوامل فردی، فرهنگ سازمانی، راهبردها و مدیریت فناوری، مدیریت دانش و یادگیری سازمانی، و تخصیص منابع به نوآوری، نتایج مالی و نتایج انسانی" از عوامل موثر بر ظرفیت نوآوری هستند؛ همسو می باشد و در سایر ابعاد با نتایج تحقیقات مذکور متفاوت است. 5- در مقام مقایسه، مطالعه حاضر با از نظر هدف به دنبال ارائه مدل ظرفیت نوآوری در شرکتهای تولید سیمان ایران بوده است که به عنوان بخشی از کار، با پژوهشی که خاکسار و همکاران(1394) انجام دادند، مشابهت دارد که در قسمتی از مطالعه خود به نوآوری سبز در صنعت سیمان در ایران پرداختهاند، از منظر روش نیز مشابهت از این جهت دیده میشود که از مصاحبه با مدیران و متخصصان صنعت سیمان استان فارس بهره بردهاند و در نهایت نتایج هر دو پژوهش بر لزوم بهرهگیری از نوآوری در این صنعت به ویژه نوآوری سبز تاکید دارند. 6- با پژوهش خسرویان و همکاران(1388) با عنوان "رابطه مولفههای جوسازمانی با زمینه اجرایی فرهنگ نوآوری در کارکنان شرکت سیمان سپاهان اصفهان" از جهت اینکه به جو نوآوری به عنوان یک مقوله بسیار مهم در این خصوص اشاره داشته از نقطهنظر نتایج کیفی همسو می‌باشد. 7- با نتایج تحقیق لوپز و همکاران (2021) از حیث دستیابی به این نتیجه که "مطالعه و آگاهی بیشتر نسبت به روشهای نوآوری و پویایی کسب و کار" از عوامل موثر بر ظرفیت نوآوری هستند؛ همسو می باشد و در سایر ابعاد با نتایج تحقیقات مذکور متفاوت است. 8- با نتایج تحقیق پارک (2021) از حیث دستیابی به این نتیجه که " ظرفیت نوآوری فناوری و قدرت نوآوری" از عوامل موثر بر ظرفیت نوآوری هستند؛ همسو می باشد و در سایر ابعاد با نتایج تحقیقات مذکور متفاوت است. 9- با نتایج تحقیق کیامپی و همکاران (2021) از حیث دستیابی به این نتیجه که " قابلیتهای جمع آوری دادههای بزرگ، قابلیت تحلیل دادههای بزرگ و قابلیت بکارگیری نتایج تحلیل دادههای بزرگ" از عوامل موثر بر ظرفیت نوآوری هستند؛ همخوانی داشته و در سایر ابعاد با نتایج تحقیقات مذکور متفاوت است. 10- با تحقیق کارتونن و همکاران(2021) که به بررسی محرکها و موانع نوآوری زیستمحیطی هفت شرکت فعال در صنعت سیمان پرداختهاند و درنهایت ضرورت حرکت در مسیر نوآوری در این صنعت را نشان دادند، مشابهتهایی دارد. 11- در نهایت این تحقیق با قسمتی از مطالعه حسین زاده و همکاران(2021) که به دنبال ارائه مدلی برای ارزیابی تاثیر نوآوری در کنار دیگر مولفههای مطالعاتی خود بودند و در این راه از نظرات 291 مدیر ارشد 19 کارخانه سیمان ایران استفاده کردند نیز همسو است.
در این راستا بر اساس یافته‌های پژوهش به خبرگان، تصمیمگیران و مدیران نوآوری شرکتهای سیمان، توصیه میشود نسبت به عملیکردن تغییرات اساسی در ساختار چابک شرکت؛ نوگرایی در تولید ایده برای بهبود محصولات؛ نسبت به نوگرایی در تولید محصول؛ نسبت به تولید با کمترین درصد
منابع
1. آراستي، محمدرضا، پوركرمي، آزيتا، و قريشي، بابك (1388). شناسايي عوامل مؤثر بر ظرفيت نوآوري بنگاه‌های اقتصادي: مطالعه موردي شرکتهای اتوماسيون صنعتي ايران. فصلنامه علوم مدیریت ایران، 4(15)،1-30.
2. اسلامی، قاسم، حسن زاده، روح الله و شهرآبادی، ملیکا (1398). بررسی تأثیر ظرفیت جذب دانش بر عملکرد شرکت از طریق نقش میانجی جهت گیری فناوری. نخستین همایش ملی رویکرد های نوین مدیریت در مطالعات میان رشتهای. گنبد، ايران.
3. باقری‌نژاد، جعفر، جاوید، غزاله (۱۳۹۸). ارائه مدل نوآوری باز در صنعت بانکداری ایران: مطالعه موردی بانک پارسیان. دوفصلنامه نوآوری و ارزش‌آفرینی،۵(3)، 21-42.
4. برزگر، نادر، قورچیان، نادرقلی و تقیپورظهیر، علی (1400). ارائه مدلی جهت خلق ظرفیت‌های نوآوری در مدیریت دانشگاهی ایران، مدیریت و برنامه‌ریزی در نظام‌های آموزشی، 14(1)، 70-43.
5. جمال امیدی، اسحق، بزرگمهر، حسن (1402). بررسی و نقش و جایگاه خلاقیت و نوآوری در تولید دانش‌بنیان مربوط به شرکتهای تولیدکننده سیمان(مطالعه موردی شرکت
بررسی ابعاد مختلف شبکه مضامین مدل ظرفیت. .../ علی مروتیشریفآبادی و همکاران 113 |
بر اساس نتایج و تجربه مطالعاتی این تحقیق، موارد زیر برای پژوهشهای آتی پیشنهاد میشود:
· بررسی الگوی ظرفیت نوآوری در خرده‌فرهنگ‌های شهرهای مختلف ایران و کسب‌وکارهای تحت آنها به‌منظور کنترل اثر احتمالی فرهنگی - اجتماعی بر مدل
· انجام این تحقیق برای صنایع مختلف غیر از صنعت سیمان
سیمان خزر). کنفرانس بین‌المللی توانمندی مدیریت، مهندسیصنایع، حسابداری و اقتصاد، بابل.
6. حسن‌زاده باجگانی، حسن، احمدخانی، مسعود و میرغفوری، سید حبیب‌الله (1397). بررسی تأثیر شایستگی‌های فناوری اطلاعات بر عملکرد با توجه به نقش چابکی سازمانی و ظرفیت نوآوری: مطالعه موردی شرکت پیشگامان یزد. پایاننامه کارشناسیارشد دانشگاه علم و هنر یزد، دانشکده علوم‌انسانی.
7. حصیری، زهرا و حمیدیان پور، فخریه (1393). بررسی تأثیر مدیریت استراتژیک منابع انسانی بر ظرفیت نوآوری. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه خلیج فارس، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
8. زندی، محمداحسان، خیاطیانیزدی، محمدصادق، محمدی. (1399). شناسایی عوامل مؤثر بر ظرفیت نوآوری بنگاه‌های دانش‌بنیان حوزۀ فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 13(1)، 123-93 .
9. صنوبر، ناصر، سلمانی، بهزاد و تجویدی، مینا (1390). تاثیر محرک های نوآوری بر ظرفیت نوآوری شرکت های دانش بنیان. فصلنامه سیاست علم و فناوری، 4(4)، 91-107.
10. عالینژاد، امیرحمزه، آذر، عادل و پورزرندی، محمدابراهیم، (1399)، طراحی مدل پیش بینی و ارزیابی ظرفیت نوآوری شرکت های دانش بنیان با رویکرد استنتاج فازی عصبی- تطبیقی. پژوهش های مدیریت عمومی، 13(47)، 84-55
11. کولک، عادل، سلاجقه، سنجر (1402). بررسی تأثیر مدیریت منابع انسانی سبز بر نوآوری سبز با نقش میانجی دانش زیستمحیطی سبز در کارخانه سیمان لامرد. پژوهشنامه علم مدیریت در صنعت.2(2)، 318-305.
12. گلشنیمنش، محمد، مروتیشریفآبادی، علی، میرفخرالدینی، سید حیدر و ناصرصدرآبادی، علیرضا (1402). طراحی مدل ظرفیت نوآوری به روش تحلیل مضمون در شرکتهای تولید سیمان ایران. فصلنامه مدیریت نوآوری.12(2)،148-109
13. گودرزی، وحید، عسگری، فرید و دودانگه، سارا (1399). تأثیر ظرفیت نوآوری بر عملکرد سازمانی با نقش نوآوری اجتماعی (موردمطالعه: بیمه البرز). پایاننامه کارشناسیارشد موسسه آموزش عالی غیرانتفاعی تاکستان.
14. محمودپور، اسرافیل (1400). اهمیت سنجی مولفههای ظرفیت نوآوری بر اساسAHPفازی. پایان نامه کارشناسی ارشد موسسه آموزش عالی ربع رشیدی، گروه علوم انسانی. تبریز.
15. مرندی، شهریار و امیرخانی، امیرحسین (1395). بررسی رهبری معنوی و تأثیر آن بر ظرفیت نوآوری کارکنان با نقش میانجیگری توانمندسازی کارکنان (مورد مطالعه: دانشگاه شهید بهشتی). پایاننامه کارشناسیارشد دانشگاه پیامنور استان تهران، مرکز پیام نور تهران غرب.
16. موسوی، رضا، کریم‌زاده، جعفر، قلی‌زاده، خسرو و جوادی، فرزاد (1392). بررسی عوامل مؤثر بر ظرفیت جذب دانش در دانشگاه پیام نور مرکز بناب، اولین کنفرانس ملی کیفیت در آموزش عالی، تبریز.
17. مؤمنی، مریم، نظرپوری، امیر و موسوی، سید نجم‌الدین (1397). بررسی تأثیر مدیریت دانش مشتری بر ظرفیت نوآوری با نقش میانجی ظرفیت جذب دانش (مطالعه موردی: مرکز تحقیقات و نوآوری صنایع خودرو سایپا)، پایاننامه کارشناسیارشد دانشگاه لرستان، دانشکده علوم اقتصادی و اداری.
بررسی ابعاد مختلف شبکه مضامین مدل ظرفیت .../ علی مروتیشریفآبادی و همکاران 114 |
19. Batterink, M., Wubben, E., & Omta, S. (2014). Factors related to innovative output in the Dutch agrifood industry. Journal on Chain and Network Science, 6(1), 31-44.
20. Boly, V., Morel, L., & Renaud, J. (2006). Towards a Constructivist Approach to Technological Innovation Management: An Overview of the Phenomena in French SME’s. in International Handbook on Innovation, Elsevier, 2003.
21. Brix Jacob, (2018). Innovation capacity building: An approach to maintaining balance between exploration and exploitation in organizational learning. The Learning Organization, 10, 1-16.
22. Broadstock, David C. Matousek, Roman, Meyer, Martin & Tzeremes, Nickolaos (2018). Does corporate social responsibility impactfirms' innovation capacity? The indirect link between environmental & social governance implementation and innovation performance. Journal of Business Research, 11, 1-12.
23. Ciampi, F., Demi, S., Magrini, A., Marzi, G., & Papa, A. (2021). Exploring the impact of big data analytics capabilities on business model innovation: The mediating role of entrepreneurial orientation. Journal of Business Research, 123, 1-13.
24. de Miguel Molina, B., de Miguel Molina, M., & Garrigós, J. A. (2011). The innovative regional environment and the dynamics of its clusters. European Planning Studies, 19(10), 1713-1733.
25. García-Piqueres, López-Fernández, Gema, Concepción Ana Ma Serrano-Bedia (2015). Sector innovation capacity determinants: modelling and empirical evidence from Spain, R&D Management 46, 1, 80-96.
26. Hall Jeremy L (2007) Developing Historical 50-State Indices of Innovation Capacity and Commercialization Capacity, Economic Development Quarterly 21(2), 107 - 123
27. Hayat, E., Liyanage, C., Haigh, R. & Amaratunga, D. (2018). Development of Research and Innovation Capacity Index of HEIs on Disaster Resilience Related Studies. Procedia Engineering, 212, 1249–1256.
28. Karimzadeh, S., Homayounfar, M., & Rezaei Kelidbari, H. (2023). Developing a Model for Evaluation of Organizational Innovation Capacity Using Fuzzy Inference System. Innovation Management in Defensive Organizations, 6(1), 109-130.
29. Kortman, S., Gelhard, C., Zimmermann, C., & Piller, F. T. (2014). Linking strategic flexibility and operational efficiency: The mediating role of ambidextrous operational capabilities. Journal of Operations Management, 32(7), 475-490.
30. Lewis, J. M., Ricard, L. M., & Klijn, E. H. (2018). How innovation drivers, networking and leadership shape public sector innovation capacity. International Review of Administrative Sciences, 84(2), 288-307.
31. Lopes, J., Oliveira, M., Silveira, P., Farinha, L., & Oliveira, J. (2021). Business dynamism and innovation capacity, an entrepreneurship worldwide perspective. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 7(1), 94.
32. Morel, L. & Boly, V. (2014). Innovation process evaluation: From self-assessment to detailed technological audit. In 16th International Conference on Management of Technology (pp. 9-p).
33. Passi, Marianne. (2000). Restructuring the Innovation Capacity of the Business Sector in Estonia. Economics of Transition, 8(1), 175- 195.
بررسی ابعاد مختلف شبکه مضامین مدل ظرفیت. .../ علی مروتیشریفآبادی و همکاران 115 |
35. Rahman, M., Doroodian, M. , Kamarulzaman, Y. & Muhamad, N. (2014). Designing and Validating a Model for Measuring Innovation Capacity Construct. Advances in Decision Sciences, 10, 1-11.
36. Tautorat, P., Lalin, B., Schmidt, T. S., & Steffen, B. (2023). Directions of innovation for the decarbonization of cement and steel production–A topic modeling-based analysis. Journal of Cleaner Production, 407, 137055
37. Tu, H., Dai, W., Fang, Y., & Xiao, X. (2022). Environmental Regulation, Technological Innovation and Industrial Environmental Efficiency: An Empirical Study Based on Chinese Cement Industry. Sustainability, 14(18), 11326
38. Waruwu, H., Asbari, M., Purwanto, A., Nugroho, Y. A., Fikri, M. A. A., Fauji, A& Dewi, W. R. (2020). The role of transformational leadership, organizational learning and structure on innovation capacity: Evidence from Indonesia private schools. EduPsyCouns: Journal of Education, Psychology and Counseling, 2(1), 378-397.
39. Xue, Chaogai & Xu, Yawen (2017). Influence Factor Analysis of Enterprise IT Innovation Capacity Based on System Dynamics. Procedia Engineering, 174 , 232 – 239
40. Zubizarreta, M., Ganzarain, J., Cuadrado, J., & Lizarralde, R. (2021). Evaluating disruptive innovation project management capabilities. Sustainability, 13(1), 1.