مبانی و کاربست «دیگری» برای نظم سیاسی- اجتماعی از منظر «ریچارد رورتی»
محورهای موضوعی : پژوهش سیاست نظری
خلیل اله سردارنیا
1
*
,
حسین محسنی
2
1 - حقوق و علوم سیاسی
2 - دانشگاه شیراز
کلید واژه: ریچارد رورتی دیگری نظم سیاسی- اجتماعی دموکراسی نوپراگماتیسم همبستگی عدالت,
چکیده مقاله :
تساهل و پذیرش دیگری، لازمۀ حیات و پویایی نظم سیاسی- اجتماعی مدرن است. «ریچارد رورتی» از مهم ترین اندیشمندان و فیلسوفان پست‌مدرن است که توجه خاصی به مفهوم دیگری از منظر فکری- اندیشه‌ای و نیز پرگماتیستی ناظر بر سودمندی اجتماعی داشته است. هدف از انجام این پژوهش، بررسی مبانی فکری و اندیشه‌ای مفهوم دیگری و کاربست یا سودمندی‌های عملی آن در در قلمرو سیاست و اجتماع است. در این پژوهش، پرسش اصلی آن است که اساساً چه ارتباط یا نسبتی بین مفهوم دیگری و نظم یا سامان اجتماعی و سیاسی در اندیشۀ رورتی هست؟ یافتۀ کلی این پژوهش آن است که رورتی با نقد روایت‌های کلان و نفی حقیقت عام و کلی انتزاعی، قائل به نظامی تکثرگراست که حضور دیگری هم لازمه و هم سودمند برای پویایی نظم سیاسی و اجتماعی مدرن است که در حال حاضر در لیبرال دموکراسی‌های کنونی، تاحدی تحقق یافته است، اما دارای کاستی‌های جدی نیز هستند. بر همین اساس وی با نقد اندیشه‌های مدرنیته و کلان روایت‌های این گفتمان و رد اصل کوژیتوی دکارتی تحت تأثیر امانوئل لویناس، توجه به ضرورت دیگری و روامداری و مسئولیت‌پذیری در قبال آن را مهم تر از توجه به مفهوم خود می‌پندارد. در نظام اندیشۀ ریچارد رورتی، مفهوم دیگری از زمینه‌های فلسفی خود فراتر رفته، در حوزۀ اخلاق به همبستگی و همدردی و در حوزۀ سیاست به دموکراسی نوپراگماتیسم گسترش می‌یابد.
Tolerance and acceptation of “otherness”, is necessary for dynamism of socio-political order. Richard Rorty is one of the important post modern thinkers and philosophers that have had special attention to otherness concept in pragmatism with social utility. The aim of this research is to explain of the foundation of otherness concept and its pragmatic utility in socio- political sphere. In this study, the main question is: principally, what is the relationship between otherness concept and socio-political order in Richard Rorty thought? The final finding of this study shows that: by crticism of meta- narratives and rejecting of general truth, Rorty believes to plural order by emphasis on otherness presence and its utility for socio-political order that has been partly done in western liberal democracies with main shortcomings and difficulties. By criticism of modernity thoughts and its meta narratives and rejection of Descartes’ Cogito on the impact of Emanuel Levinas, believes that attention to necessity of otherness, tolerance and responsibility are important than the concept of “self”. In the thought of Richard Rorty, otherness goes beyond of philosophical contexts and extend to cohesion and sympathy in ethics sphere and to neo-pragmatism democracy in the politics scope.
آذرنگ، عبدالحسین (1386) «صلح و آرامش رورتی با پلی میان قلمرو خصوصی و عمومی»، کتاب ماه و فلسفه، شماره 6، اسفند، صص 53-58.
--------------- (1390) باب آشنایی با ریچارد رورتی، تهران، جهان کتاب.
اصغری، محمد (1387) «تلاقی پراگماتیسم و پست مدرنیسم در فلسفه ریچارد رورتی»، معرفت فلسفی، شماره 2، زمستان، صص 165-194.
------------ (1388) «جایگاه هایدگر در اندیشه نوپراگماتیستی ریچارد رورتی»، پژوهش‌های فلسفی کلامی، شماره 2، زمستان، صص 225-240.
------------ (1389) «پیام اخلاقی فلسفه ریچارد رورتی»، غرب¬شناسی بنیادی، شماره 2، پاییز و زمستان، صص 1-14.
اصغری، محمد و نبی الله سلیمانی (1388) «رویکرد نوپرگماتیستی ریچارد رورتی نسبت به مفهوم حقیقت»، شناخت بهار و تابستان، شماره ۶۰، صص 27-۵۲.
باقری، خسرو (1386) «تأثیر ریچارد رورتی بر نوعمل¬گرایی»، کتاب ماه و فلسفه، شماره 60، صص 35-52.
باقری، خسرو و منصور خوش¬خویی (1381) «انسان از دیدگاه پراگماتیسم جدید (ریچارد رورتی)»، مجله علوم انسانی، دانشگاه الزهرا، شماره 42، صص 13-34.
تقوی، سید محمدعلی ( 1385) «ریچارد رورتی و لیبرالیسم بدون بنیان»، پژوهش¬های حقوق عمومی، شماره 20، بهار و تابستان، صص 99-116.
----------------- (1387) «ریچارد رورتی و عقلانیت مبتنی بر همبستگی»، پژوهشنامه علوم سیاسی، شماره 13، زمستان، صص 85-108.
توانا، محمدعلی و فرزاد آذرکمند (1393) «مقایسه امر سیاسی و جامعه سیاسی مطلوب در اندیشه هابرماس و موفه»، جستارهای سیاسی معاصر، سال پنجم، شماره 4، زمستان، صص 27-50.
جعفری رستگار، سیده اعظم و مجتبی حسین‌نیا کلور (1394) «چارچوبی برای تحلیل آیرونی از نگاه ریچارد رورتی در اثر نمایشی با نگاهی بر نمایشنامه زمستان 66 محمد یعقوبی»، فصلنامه تئاتر، شماره 61، تابستان، صص 27-48.
دریدا، ژاک و دیگران (1389) دیکانستراکشن و پراگماتیسم، ترجمه شیوا رویگردان، تهران، گام نو.
دیویس، کالین (1386) درآمدی بر اندیشه لویناس، ترجمه مسعود علیا، تهران، مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
رورتی، ریچارد (1383) «دموکراسی نسخه واحدی ندارد»، ترجمه مسعود خیرخواه، ناقد، خرداد و مرداد 1383، شماره 3، 166- 159.
----------- (1384) فلسفه و امید اجتماعی، ترجمه عبدالحسین آذرنگ و نگار نادری، تهران، نی.
----------- (1385) اولویت دموکراسی بر فلسفه، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران، طرح نو.
----------- (1390) «عدالت به مثابه وفاداری وسیع‌تر»، ترجمه مهدی ناظمی قره¬باغ، سوره اندیشه، شماره 52 و 53، مهر و آبان، صص 171-179.
سلیمانی، نبی¬الله (1392) «مفهوم همبستگی در اندیشه ریچارد رورتی»، تأملات فلسفی، شماره 9، بهار، صص 119-142.
عباس¬زاده، محسن (1395) «پسامدرنیته و بازتعریف دموکراسی کثرت¬گرا»، فصلنامه سیاست، دوره چهل و ششم، شماره 2، تابستان، صص 323-342.
فستن استین، مثیو (1386) «ریچارد رورتی؛ پراگماتیسم، آیرونی و لیبرالیسم»، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، کتاب ماه و فلسفه، شماره 6، اسفند، صص 90-100.
قزلسفلی، محمدتقی (1393) «نسبت اخلاق و حقوق بشر در اندیشه ریچارد رورتی»، حقوق بشر، شماره 1 و 2، زمستان، صص 71-90.
کالین موکه، داگلاس (1389) آیرونی، ترجمه حسن افشار، تهران، مرکز.
کروکشنک، جاستین (1385) «نظر ریچارد رورتی درباره پراگماتیسم، لیبرالیسم و خود»، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، زیباشناخت، شماره 14، صص 33-42.
گریپ، ادوارد (1392) «پرونده ریچارد رورتی؛ مروری بر زندگی و آثار»، ترجمه مصطفی امیری، کتاب ماه فلسفه، شماره 67، فروردین، 90-83.
محمدپور، احمد، محمدپور، کاوان (1393) «ریچارد رورتی و بحران در فلسفه کلاسیک غرب»، پژوهش هنر، شماره 8، پاییز و زمستان، صص 27-42.
محمودی، محسن (1393) «بررسی برخی پیامدهای معرفتی و سیاسی آموزه¬های رورتی و گادامر در باب حقیقت»، نشریه فلسفه، شماره 2، پاییز و زمستان، صص 91-106.
معینی علمداری، جهانگیر (1385) روش‌شناسی نظریه‌های جدید در سیاست؛ اثبات‌گرایی و فرااثبات‌گرایی، تهران، دانشگاه تهران.
موفه، شانتال (1396) درباره امر سیاسی، ترجمه منصور انصاری، تهران، رخداد نو.
نوذری، حسینعلی (1380) پست¬مدرنیته و پست¬مدرنیسم، تهران، نقش جهان.
نوذری، حسینعلی و عبدالله ایزدی¬فر (1392) «تأثیر نئوپراگماتیسم ریچارد رورتی بر دموکراسی مساوات¬طلبانه در نظریه سیاسی معاصر»، مجله علوم سیاسی، دانشگاه آزاد کرج، شماره 22، بهار، صص 7-46.
Attridge, Derek. ( 2007) ‘The Art of the Impossible?’ In Mcquillan, Martin (ed), The Politics of Deconstruction, Jacques Derrida and the Other of Philosophy. London.
Gold Khol, Goran. (2004) Meaning of Pragmatism, Ways to conduct information systems research, Linköping University Sweden, pp 1-15.
Leiviska, Anniina (2019) The Issue of Radical Otherness in Contemporary Theories of Democracy Citizenship Education, Journal of Philosophy of Education, Vol 52.
Lyotard. Jean-Francois )1984) The Postmodern Condition, A Report on Knowledge, Univercity of Minnesota Press.
Mara, Grald M. (2003) Democratic Self- Criticism of the other in Classical Political Theory. The Journal of Politics, Vol 65, No 3, 739-758.
Murray Coombs, Wehan. (2013) Contingency, Irony and Morality, A Critical Review of Rorty’s Notion of the Liberal Utopia. Humanities 2013, 2, 313–327.
Rorty, Richard (1991) Objectivity, relativism and truth, Philosophical papers, volume1, Camdridge University.
------------------- (1998) Contingency, Irony and Solidarity, Cambridge, Cambridge University Press.
------------------- (2007) Phiosophy as Cultural Politics, Philosophical Papers, Vol 2, Cambridge, Cambridge University Press.